ossowska moralność mieszczńska.pdf

Maria

Ossowska

Moralność

mieszczańska

Wydanie drugie

Wrocław • Warszawa

Kraków • Gdańsk • Łódź

Zakład Narodowy

imienia Ossolińskich

Wydawnictwo

Polskiej

Nauk

1985

Akademii

Publikacja dotowana

przez Ministerstwo Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki

Vydawnictwo,

Prlnted

Poland

JSBN 83-04-01877-2

Zakład Narodowy Im. Ossolińskich — Wydawnictwo. Wrocław 1985.

Nakład: 15 000 egz. objętość: ark. wyd. 22,50, ark. druk. 24,5.

Papier druk. sat. kl. III, 80 g, 61X86. Oddano do składania 25 IV

1984. Podpisano do druku 21XI84. Druk ukończono w lipcu 1985.

Wrocławskie Zakłady Graficzne, Zakład Główny. Zam. 156/84, Z-24

Cena zł 270,—

Spis rzeczy

Przedmowa

Rozdział h Rozważania wstępne

1. Jak będziemy rozumieć tytuł naszej pracy

2. Pojęcie mieszczaństwa i drobnomieszczaństwa

3. Wyjaśnienie przyjętego toku rozważań

Rozdział II: Moralność mieszczańska w defensywie

f Sprzeczności w psychice drobnomieszczanina. Jej niestałość .

Zasadnicza reakcyjność drobnomieszczaństwa

c) Rzekoma ponadklasowość

d) Indywidualizm, skłonność do anarchizmu

e) Pokojowość, szukanie bezpieczeństwa

(fp. Oszczędność. Wyrzeczenie dla posiadania

(gp Kult pieniądza i myślenie w jego kategoriach

(nj) Egoizm

i) Mediocritas

(jp Szacunek dla hierarchii społecznej

k) Sentymentalizm

1) Filisterstwo i kołtuństwo

2. Szlachta o moralności mieszczańskiej

3. Atak Młodej Polski na moralność mieszczańską

a) Mieszczańska mierność aspiracji

b) Nieumiejętność życia chwilą dusz „w sznurówce" .

c) Rola pieniądza

fdj) Mieszczańska niewrażliwość na piękno

e) Mieszczański stosunek do erotyki i życia rodzinnego .

f) Mieszczańskie kołtuństwo i filisterstwo

4. Uwagi o tle społecznym ataku Młodej Polski na mieszczucha .

Rozdział III: Klasyczny model moralności

mieszczańskiej: Beniamin Franklin <

1. Życie Franklina i jego pouczenia moralne

2. Franklinowski self-made man w dalszym rozwoju

3. Przykłady i'ranklinizmu w Polsce

1 0

a) Polskie tłumaczenia

101

1. Krytyka moralności mieszczańskiej przez lewicę społeczną .

Rozdział III

Klasyczny model

moralności mieszczańskiej:

Beniamin Franklin

Słyszałem dobre kazanie wielebnego

Gifiorda wedle słów: »Szukajcie Króle

stwa Bożego i jego sprawiedliwości, a

reszta będzie wam dodana«. Wyborne

i przekonywające, zacne i moralne kaza

nie. Wykazywał jak mędrzec, że spra

wiedliwość pewniejszą jest drogą do wzbo

gacenia niżeli grzech i łotrostwo.

(Dziennik Samuela

Pepysa, 23 VIII

1668)

1. Życie Franklina

i jego pouczenia moralne

Nazwisko człowieka, o którym mówiono, że odebrał berło

tyranom, a piorun Bogu, nazwisko Beniamina Franklina, wiel

kiego wychowawcy młodego kapitalizmu Stanów Zjednoczonych

i Europy, pierwszego bourgeois — jak go nazywa jeden z jego

biografów — nie figuruje w żadnej znanej mi historii etyki.

I nie dlatego, oczywiście, że historia etyki nie wglądała w takie

szczegóły, jak mi to ktoś sugerował, myśl Franklina bowiem

włącza się do największych linii rozwojowych myśli moralnej,

tylko dlatego, że przy selekcji autorów w historiach etyki liczono

się tylko z refleksjami etycznymi akademickich filozofów. Po

mijano dyrektywy moralne pisarzy społecznych, nawet najbar

dziej wpływowych, by uwzględnić mało oryginalne i znane tylko

małemu kręgowi rozważania etyczne filozofów zarejestrowanych

w tradycyjnych kompendiach filozoficznych. Kryła się w tym

zaniedbaniu także i pewna koncepcja etyki i jej historii. Historia

etyki miała być historią nauki postępującej coraz bardziej ku

prawdzie i ujmującej myśl moralną w jakiś system, podczas gdy

luźne rozważania na tematy moralne nie były włączane do nauki.

Ale to kryterium nie było stosowane konsekwentnie, bo La Ro-

chefoucauld np. czy Nietzsche znajdowali z reguły miejsce w

historii etyki. I nie dziw, że nie było stosowane konsekwentnie,

bo nikła jest granica między moralistą a etykiem. Tzw. systemy

etyczne nie bywały zwykle systemami, a myśl moralistów ukła

dała się nieraz w całości znacznie bardziej spójne niż refleksje

„specjalistów" od etyki, za jakich uchodzili filozofowie. Tak czy

owak, historia myśli moralnej, uwzględniająca tych, którzy na

prawdę współdziałali z wielkimi przemianami moralnymi oto

czenia, czeka jeszcze na opracowanie. W tego rodzaju historii

Franklin znajdzie właściwe sobie miejsce — miejsce klasycznego

modela moralności mieszczańskiej w sensie, o którym była mowa

w rozdziałach poprzednich. Widzieliśmy dotąd moralność mie

szczańską w karykaturze, czas ją zobaczyć w tej formie, w jakiej

podawali ją jej apostołowie.

Rodzina Franklinów, zasiedziała z dawna we wsi Ecton, w

Anglii, w hrabstwie Northhamptonshire, była protestancka i za

czasów monarchów katolickich miewała nieraz okazje wypróbo

wać siłę swoich przekonań. Biblia, którą czytywano po kryjomu,

była przytroczona do spodniej powierzchni stołka. Na sygnał alar

mowy, dawany przez stróżujące u drzwi dzieci, odwracano po

śpiesznie stołek przywracając mu właściwą pozycję. Ojciec Fran

klina był nonkonformistą, a mianowicie prezbiterianinem, ojciec

jego matki pisywał w obronie baptystów i kwakrów. Rodzina

wiernie sympatyzowała z wigami. Około 1682 r. ojciec Franklina

wyemigrował do nowej Anglii w poszukiwaniu swobody religij

nej. W starej Anglii trudnił się farbiarstwem, ale ponieważ ten

fach w Bostonie, naówczas małej mieścinie, nie miał szerszego

zastosowania, przerzucił się na wytapianie świec i wyrób mydła.

Beniamin^Franklin] urodził się już na nowej ziemi, w Bostonie,

w r. 1706 jako jeden z najmłodszych w bardzo licznej rodzinie.

Ojciec bardzo wcześnie zaczął go wdrażać do pomocy w swojej

robocie, ale zajęcie ojca nie odpowiadało Beniaminowi. Okazywał

on zamiłowanie do czytania. Zaobserwowanie tego faktu skłoniło

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: