Oe, Kenzaburo - Futbol ery Manen.pdf - mordohaj

Kenzaburo Oe

Futbol ery Manen

Tytuł oryginału: Man'en-gannen-no futtoboru

Tłum. Mikołaj Melanowicz

1. Prowadzeni przez umarłych

Budząc się w mroku przed świtem, błądzę po omacku w świadomości pośród resztek

gorzkiego snu w poszukiwaniu gorącego wrażenia „oczekiwania”. Wciąż na próżno

poszukuję z niespokojną nadzieją gorącego „oczekiwania”, ożywającego w najgłębszych

zakamarkach mojego ciała - jak obecność połykanej whisky rozpalającej wnętrzności.

Zaciskam palce, które utraciły siłę. I wszędzie, w każdej cząstce ciała odczuwam

odrębnie ciężar mięsa i kości; w mojej świadomości wracającej niechętnie ku światłu

doznania te zamieniają się w tępy ból. Z poczuciem rezygnacji jeszcze raz biorę

odpowiedzialność za to dręczące tępym bólem ciężkie mięso, które straciło poczucie

jedności. Śpię z podkulonymi nogami i rękami, w pozycji człowieka, który nie chce, aby

przypominano mu ani o jego istocie, ani o sytuacji, w jakiej się znalazł.

Kiedy się budzę, za każdym razem usiłuję odnaleźć to utracone poczucie gorącego

„oczekiwania”, które nie jest świadomością braku, ale pozytywną realnością.

Przekonany w końcu, ze go nie odnajdę, staram się zwabić sam siebie na pochylnię

prowadzącą w ponowny sen. Śpij, śpij! Świat nie istnieje. Dzisiejszego ranka jednak

trucizna, zadająca męczarnie całemu ciału, jest tak silna, że zamyka drogę wiodącą do

snu. Wzbiera we mnie strach. Do wschodu słońca pozostała chyba godzina. Nim ona

minie, nie można powiedzieć, jaki będzie dzisiaj dzień. Leżę w ciemności, niczego nie

świadomy, niby płód w łonie matki. Dawniej w takich momentach pożyteczne były złe

nawyki seksualne. Ale dziś, w dwudziestym siódmym roku życia, mając żonę, a nawet

dziecko w zakładzie opiekuńczym, na myśl o masturbacji odczuwam narastanie wstydu,

rozgniatające nagle pąki pożądania. Śpij! Śpij! A jeśli nie jest to możliwe, udawaj

śpiącego. Nagle w ciemności pojawia się przed oczyma kwadratowy dół, który wykopali

robotnicy, aby umieścić w nim zbiornik na śmiecie. W obolałym ciele wielokrotnieje

pustosząca gorzka trucizna, która niby galareta z tubki za chwilę wytryśnie przez uszy i

oczy, nos, usta, odbyt i drogi moczowe.

Nadal udając śpiącego wstaję i idę wolno przez ciemność. Z zamkniętymi oczyma

obijam się ciałem o drzwi, ściany, meble i wydaję z siebie jęki podobne do bolesnego

bredzenia we śnie. Prawe oko niczego nie dostrzega, nawet szeroko otwarte w samo

południe. Ciekawe, czy kiedykolwiek zrozumiem, co się kryło za tym zdarzeniem, w

którym oko stało się takie, jakie jest teraz? Był to paskudnie bezsensowny wypadek.

Pewnego ranka szedłem ulicą, gdy grupa uczniów ze szkoły podstawowej, ogarnięta

panicznym strachem i złością, zaczęła rzucać kamieniami. Trafiony wtedy w oko,

upadłem na chodnik i leżąc tam nie mogłem zrozumieć, co się stało. Prawe oko wskutek

poziomego pęknięcia od białka po źrenicę straciło zdolność widzenia. Do chwili obecnej

ani razu nie miałem poczucia, że zrozumiałem prawdziwy sens tego zdarzenia. Przy

tym boję się zrozumieć. Jeśli spróbujesz chodzić zakrywając dłonią prawe oko, zdasz

sobie sprawę, jak dużo rzeczy czyha z prawej strony. Będziesz zderzał się z

nieoczekiwanym. Raz po raz mocno uderzysz o nie głową, twarzą. Toteż prawą stronę

mojej głowy i twarzy pokrywają ustawicznie odświeżające się rany, jestem więc brzydki.

Zresztą jeszcze przed zranieniem oka często przypominałem sobie słowa matki,

przepowiadającej moją brzydotę i porównującej mnie z młodszym bratem, który miał

być przystojny, i stopniowo zacząłem dostrzegać cechy szczególne mojej wrodzonej

brzydoty. Utracone oko z każdym dniem ją odnawiało i podkreślało. Ta wrodzona

brzydota chciałaby się ukryć w cieniu i milczeć, ale utracone oko wydobywa ją wciąż na

światło dzienne. Nie bez powodu zresztą temu oku, zwróconemu ku ciemności,

powierzyłem pewne zadanie: oko, które przestało normalnie funkcjonować,

upodobniłem do oka otwartego w stronę mroku panującego wewnątrz czaszki. To jedno

oko ustawicznie się wpatruje w gorący mrok wypełniony krwią nieco gorętszą od

temperatury ciała. Po prostu zatrudniłem strażnika, który strzeże lasu w nocy mojego

wnętrza, i w ten sposób zmusiłem się do ćwiczeń w obserwowaniu siebie od wewnątrz.

Przeszedłszy przez kuchnio-jadalnię po omacku odmykam drzwi i gdy tutaj po raz

pierwszy otwieram oko, widzę bielejące przed świtaniem nikłe pasmo ponad odległą

krawędzią wznoszącego się wysoko ciemnego jesiennego nieba. Podbiega czarny pies i

już ma podskoczyć ku mnie. Ale natychmiast pojmuje, że go odrzucam, i bez jednego

warknięcia kuli się i przypada do ziemi; zwrócony w moją stronę wysuwa z mroku mały

nosek podobny do grzybka. Biorę psa na rękę i powoli ruszam do przodu. Pies śmierdzi.

Oddycha ciężko, przyciśnięty do mego boku. Pod ręką robi się ciepło. Może pies ma

gorączkę. Palce bosych stóp uderzają o drewnianą ramę. Na chwilę puszczam psa na

ziemię, szukam po omacku drabiny, następnie obejmuję rękami mrok w tym miejscu, w

którym puściłem psa, i znów chwytam go tak, jak trzymałem poprzednio. Nie mogę

powstrzymać się od śmiechu, ale śmiech mój nie trwa długo. Pies na pewno jest chory. Z

wielkim trudem schodzę po drabinie na dół. Na dnie jamy są niewielkie kałuże, w

których zanurzają się bose stopy po kostki. Wody w nich niewiele, tyle co soku

wyciśniętego z mięsa. Siadając wprost na gołej ziemi czuję, jak woda przenika przez

spodnie piżamy i slipki, moczy tyłek, i wtedy czuję, że przyjmuję to posłusznie, jak ktoś,

kto nie jest zdolny do sprzeciwu. Naturalnie pies może odmówić moczenia go w wodzie.

Ale on milczy, tak jak milczy pies, który potrafi mówić i utrzymuje równowagę na moich

kolanach wspierając lekko o moją pierś swoje drżące, gorące ciało. Dla utrzymania

równowagi zakrzywionymi pazurami wczepia się w skórę na kolanach. Czuję, że nie

mogę też odrzucić tego cierpienia, a po pięciu minutach obojętnieję. Obojętnieję również

na wodę, która zmoczyła tyłek i napłynęła między uda i jądra. Moje

stusiedemdziesięciodwucentymetrowe i siedemdziesięciokilo-gramowe ciało nie różni

się od ziemi wykopanej wczoraj przez robotników z tego dołu, w którym teraz jestem, i

wyrzuconej gdzieś daleko nad rzekę. Moje ciało upodobniło się do ziemi. Ciepło psa i

nozdrza niby wnętrze dwu jamochłonów - to dwie jedyne oznaki życia w moim ciele, w

otaczającej ziemi i masie wilgotnego powietrza. Nozdrza z przerażającą siłą stają się

coraz wrażliwsze i wchłaniają ograniczone wonie z dna jamy, jakby były one niepojętą

obfitością. Nozdrza pracują z najwyższą sprawnością, gromadzą zbyt dużą ilość

zapachów i nie mogą rozróżnić jednego od drugiego; omal nie tracę przytomności, kiedy

uderzam tyłem głowy (zdawało mi się, że bezpośrednio gołą czaszką) o ścianę jamy, i

odtąd już bez ustanku absorbuję jedynie tysiące różnych zapachów i minimalną ilość

tlenu. Rozkładająca się gorzka trucizna wciąż wypełnia moje ciało i już nawet nie

zamierza - jak mi się zdaje - wysączyć się na zewnątrz. Nie wraca już gorące uczucie

„oczekiwania”, ale ustępuje lęk. Obojętnieję na wszystko, co mnie otacza, obojętne mi

jest i to, czy mam ciało, czy go nie mam. Żałuję tylko, że nikt nie ogląda tej mojej totalnej

obojętności w stosunku do siebie samego. A pies? Ale pies nie ma oczu. Nawet ja,

zobojętniały, nie mam oczu. Od chwili, w której zszedłem po drabinie, miałem oczy

zamknięte.

Następnie zacząłem myśleć o przyjacielu, w którego kremacji uczestniczyłem. Pod

koniec tego lata przyjaciel pomalował cynobrem głowę i twarz, rozebrał się do naga,

wcisnął sobie ogórek w odbytnicę i powiesił się. Jego żona, wyczerpana nerwowo i

wyglądająca jak chory zając, wróciła z nocnego przyjęcia i odkryła, że mąż popełnił

samobójstwo. Dlaczego nie był na tym przyjęciu razem z żoną? Należał do tego rodzaju

ludzi, którym nikt się nie dziwił, kiedy posyłał żonę na przyjęcia, a sam zostawał w

domu i zajmował się tłumaczeniem (była to praca, jaką mieliśmy wykonać wspólnie).

Od punktu oddalonego o dwa metry od wisielca żona przebiegła do miejsca, w

którym odbywało się przyjęcie; była śmiertelnie przerażona wymachiwała rękami,

wykrzykiwała coś niezrozumiałego, zamaszyście wyrzucała przed siebie stopy w

zielonych, jakby dziecinnych butach, gdy tak pędziła w ciemności w sam środek nocy,

niewidoczna dla nikogo. Wróciła tą samą drogą niby postać na puszczonej do tyłu

taśmie filmowej, a po zawiadomieniu policji dotąd płakała cicho, dopóki nie przyszedł

ktoś z jej domu rodzinnego i nie zabrał jej ze sobą. Po zakończeniu procedury policyjnej

ja wraz z jego stanowczą babką oddaliśmy ostatnią przysługę przyjacielowi, którego nic

już nie mogło uratować, jego nagiemu ciału o czerwonej głowie, z ostatnią spermą w

jego życiu przylepioną do ud. Matka zmarłego zachowywała się jak idiotka, więc na nic

się nie przydała. Może poza jednym tylko przypadkiem, w którym niespodzianie

przejawiła zdecydowaną wolę i przeciwstawiła się nam, kiedy zamierzaliśmy zmyć

farbę z umarłego. Ja i stara kobieta wyprosiliśmy wszystkich przybyłych z

kondolencjami i tylko we troje czuwaliśmy bez przerwy całą noc przy zmarłym, w

którego ciele niezliczone ilości komórek, skarbniczek jego indywidualności, podlegały

już niedostrzegalnemu, ale szybkiemu procesowi rozkładu. Wysuszona skóra niby tama

powstrzymywała słodkawo-kwaśne różowe komórki, topniejące i zmieniające się w coś

nieokreślonego. Ciało przyjaciela, o twarzy pomalowanej cynobrową farbą, leżące

wyzywająco na prostym, niemal wojskowym łożu i podlegające nieustającemu

rozkładowi, nabrało teraz znacznie bardziej natrętnej realności niż kiedykolwiek

podczas dwudziestosiedmioletniego życia, spędzonego na pożałowania godnych

próbach przejścia przez ciemny tunel, jakby po to tylko, by urwać się niespodziewanie,

zanim udało się przedostać na drugą stronę. Już wkrótce pęknie nieuchronnie tama

skóry. Fermentujące skupiska komórek przygotowują, tak jak przygotowuje się wino,

prawdziwą już teraz fizyczną śmierć ciała. Pozostający przy życiu będą musieli pić ten

trunek. Fascynują mnie te zagęszczone chwile, odmierzane związkiem ciała przyjaciela z

bakteriami rozkładu pachnącymi jak lilie. Obserwując przemijanie tego czystego czasu w

jego niepowtarzalnym locie, uświadamiam sobie ponownie kruchość innego czasu,

miękkiego i ciepłego jak czubek głowy niemowlęcia, czasu dopuszczającego

powtórzenie.

Nie mogę się oprzeć uczuciu zazdrości. Oczy przyjaciela już nie będą się przyglądać,

nie zrozumieją prawdziwego sensu tego, co będzie się działo, kiedy ja zamknę oczy po

raz ostatni, a moje ciało będzie doświadczać czasu rozkładu.

- Kiedy przyjechał z sanatorium, powinienem był mu poradzić, aby tam wrócił.

- Nie, chłopak nie mógł już przebywać tam dłużej! -odpowiedziała babka przyjaciela. -

Chorzy bardzo go szanowali, bo robił tam wspaniałe rzeczy. Dlatego nie mógł tam

dłużej przebywać. Nie zapominaj o tym i nie rób sobie wyrzutów. Po tym, co się stało,

wszystko jest już naprawdę jasne, ale to dobrze, że chłopiec stamtąd uciekł i zaczął

prowadzić wolne życie! Gdyby tam chciał popełnić samobójstwo, nie mógłby się

powiesić nago, pomalowawszy twarz na czerwono. Inni pacjenci nie pozwoliliby mu na

to, bo zbyt go szanowali.

- Ty dobrze się trzymasz, to dodaje mi sił.

- Każdy musi umrzeć. A po stu latach nikt nie będzie sprawdzać, jak umierała

większość ludzi. Najlepiej więc umrzeć, jak się komu podoba.

Matka przyjaciela, siedząca na krawędzi łóżka, bez przerwy gładziła trupa po nogach.

Jak wystraszony żółw wcisnęła szyję głęboko w ramiona i nie reagowała na naszą

rozmowę. Drobne rysy twarzy, spłaszczonej i podobnej do jakiejś rośliny, okrutnie

przypominały zmarłego syna, były martwe i zwiotczałe i kojarzyły mi się z topniejącym

cukierkiem. Nigdy chyba nie widziałem twarzy, która by tak precyzyjnie wyrażała

rozpacz.

- Jak Sarudahiko - powiedziała bez wyraźnego związku babka zmarłego.

Sarudahiko - to słowo miało dla mnie nieuchwytnie komiczne brzmienie kojarzące się

ze wsią; zdawało mi się, że przywołuje na pamięć jakieś znaczenie, choć bardzo niejasne,

lecz z powodu zmęczenia mózg zmienił się w galaretę i zaczął drżeć, ale drżenie to nie

powiększyło się i nie rozwinęło osnowy tego znaczenia... Nawet gdy potrząsnąłem

głową na próżno, słowo „Sarudahiko” zatonęło w głębinach pamięci, niby ciężarek, nie

zdoławszy złamać pieczęci znaczenia.

I teraz w mojej głowie, gdy tak siedzę trzymając psa na dnie jamy, w której zebrało się

trochę wody, wypłynęło słowo „Sarudahiko” jako wyraźna odnoga żyły bliskich mi

wspomnień. Wiążąca się z tym słowem zamrożona od owego dnia galaretowata tkanka

mózgu teraz się roztopiła. Sarudahiko, Sarudahikono mikoto w Amanoyachimata witał

bogów zstępujących z nieba. Reprezentantka grupy intruzów, Amenouzume,

prowadząca negocjacje dyplomatyczne z Sarudahiko, zebrała ryby, pierwotnych

mieszkańców tego Nowego Świata, chcąc ustanowić tutaj własne rządy i mówiąc „te

usta nie odpowiadają”, otworzyła paszczę morskiego trepanga opierającego się jej w

milczeniu. Nasz wrażliwy Sarudahiko dwudziestego wieku pomalował sobie głowę

cynobrem, był więc raczej pobratymcem trepanga, któremu rozcięto pysk. Na myśl o

tym trysnęły mi z oczu łzy, spłynęły po policzkach na wargi i spadły na grzbiet psa.

Na rok przed śmiercią przyjaciel przerwał studia na uniwersytecie Columbia, wrócił

do kraju i udał się do szpitala z powodu lekkich zaburzeń umysłowych. O lokalizacji

tego domu dla umysłowo chorych i o tamtejszym życiu przyjaciela nie wiem nic poza

tym, co on sam mi powiedział. Jego żona, matka i babka nie odwiedzały tego szpitala

znajdującego się podobno w okręgu Shónan. Przyjaciel zabronił wszystkim bliskim

odwiedzania go w tym zakładzie. A teraz nawet nie jestem pewien, czy ten szpital w

ogóle istnieje. Jednak, jeśli wierzyć słowom przyjaciela, szpital ten nazywał się Ośrodek

Ćwiczenia Uśmiechu, a ludzie tam zebrani przy każdym posiłku zażywali duże dawki

środków uspokajających i w dzień i w nocy uśmiechali się wszyscy łagodnie, pędząc tu

spokojnie swój żywot. Szpital mieścił się w parterowym budynku podobnym do

zwykłych pensjonatów nadmorskich spotykanych w Shónan; połowę budynku

zajmował tak zwany pokój słoneczny. W ciągu dnia większość pacjentów rozmawiała z

sobą siedząc na licznych huśtawkach ustawionych na rozległej murawie. Zebrani w tym

zakładzie pacjenci byli raczej podróżnymi w czasie dłuższego postoju. Po zażyciu środka

uspokajającego przypominali najłagodniejsze na świecie zwierzęta i pędzili czas w

pokoju słonecznym czy na murawie, wymieniając ze sobą przyjazne uśmiechy.

Swobodnie mogli wychodzić z domu, nikt z nich nie odczuwał, że jest trzymany w

zamknięciu, dlatego też nikt nie próbował ucieczki.

Kiedy przyjaciel po tygodniu pobytu w Ośrodku Uśmiechu wrócił do domu po nowe

książki i zmianę ubrania, powiedział, że chyba się przystosował do tego dziwacznego

miejsca szybciej i przyjemniej niż łagodnie uśmiechający się pacjenci, którzy znaleźli się

tam wcześniej od niego. Jednakże minęło jeszcze trzy tygodnie, przyjaciel znów wrócił

do Tokio, tym razem w jego uśmiechu pojawił się ledwie dostrzegalny smutek. Wtedy

przyjaciel opowiedział swojej żonie i mnie następującą historię. Pielęgniarz roznoszący

środki uspokajające i posiłki był mężczyzną brutalnym, wyczyniającym straszne rzeczy z

pacjentami, którzy będąc pod działaniem leków nawet nie odczuwali złości. Na

Oe, Kenzaburo - Futbol ery Manen.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: