U. Eco: Poetyka dzieła otwartego
- tradycyjnie – dzieło muzyki klasycznej – zespolenie dźwięków zorganizowanych. Teraz – pozostawienie swobody wykonawcy;
- „dzieło otwarte” – określa stosunki między dziełem a interpretatorem. Autor tak komponuje dzieło, by odbiorca uzyskał wrażenie estetyczne zamierzone przez autora – w tym sensie dzieło jest zamknięte. Możliwość interpretacji – dzieło otwarte;
- poetyka dzieła otwartego – ma inspirować interpretatora do własnych odbiorów, nieskrępowanych przez konieczność odczytu. Ale też każde dzieło sztuki wymaga od odbiorcy swobodnej i twórczej reakcji;
- w średniowieczu – alegoryzm – dzieła można rozumieć na 4 sposoby – dosłownie, alegorycznie, moralnie lub mistycznie. Wtedy dzieło jest w pewnym sensie otwarte – tu jest pewna liczba rozwiązań estetycznych, z góry określona; to dzieło nie ma nieskończonych możliwości interpretacji;
- barok – negacja jasnej i statycznej określoności klasycznej formy renesansu. Tu dzieło „otwarte” w nowoczesnym znaczeniu. Poszukiwanie ruchu i iluzjonizm wykluczają obserwację z uprzywilejowanego miejsca;
- [nowoczesny człowiek nie szuka w dziele sztuki jawnego i łatwego piękna, ale widzi w nim tajemnicę godną zgłębienia, s. 31];
- oświecenie / romantyzm – koncepcja poezji „czystej”. Utwór ma budzić wiele domniemań, mieć wiele znaczeń, może być podziwiany na różne sposoby;
- świadoma koncepcja dzieła otwartego pojawia się w symbolizmie w II połowie XIX wieku („Sztuka poetycka” Verlaine’a). Mallarme – nie wolno narzucać czytelnikowi jednoznacznej interpretacji tekstu;
- „Ulisses” Joyce’a – najlepszy przykład dzieła otwartego;
- „Finnegans Wake” – podstawę wieloznaczności tworzy kalambur – słowo pun, w którym łączą się różne rdzenie, dające różne źródła aluzji;
- poetyka teatralna Brechta – akcja dramatyczna = ekspozycja pewnych stanów napięcia, Brecht ukazuje widzowi fakty, nic nie sugeruje, nie przynosi rozwiązań;
- od baroku do symbolizmu – „otwarcie” dzieła oparte na teoretycznej, intelektualnej współpracy odbiorcy, który ma interpretować stworzone dzieło sztuki. W „Scambi” Pousseura – odbiorca współuczestniczy w tworzeniu dzieła;
- utwory nieukończone (w sferze dzieł otwartych) – „dzieła w ruchu” – w literaturze np. Mallarme „Księga” – tu nawet strony nie miały kolejności, utwór miał być szeregiem nieoprawionych oddzielnych zeszytów, ale nie został ukończony;
- sztuka nie poznaje świata, a go dopełnia. Formy przybierane przez sztukę odzwierciedlają sposób, w jaki nauka widzi rzeczywistość;
- dzieło otwarte – niesie w sobie echa tendencji nauki współczesnej. Dzieło – pole możliwości (pole – spojrzenie na stosunki między przyczyną i skutkiem, jako wzajemne oddziaływanie różnych sił, dynamizm struktury; możliwość – tendencja nauki do rezygnacji ze statycznego porządku i świadomość plastyczności zachowań;
- dzieło otwarte – pozbawione koniecznego i możliwego do przewidzenia zakończenia, wolność interpretatora – forma nieciągłości. Każde wykonanie nie wyczerpuje możliwości dzieła, każda realizacja nadaje dziełu kształt, każde odczytanie jest zadowalające, ale i niekompletne, bo nie daje symultanicznego obrazu wszystkich możliwych interpretacji. Nie osiągnie się syntezy elementów dzieła. W dziele autor przejmuje rolę Boga – czuwa nad organizacją dzieła;
- s. 51 / 52 dzieło w ruchu stwarza możliwość wielu indywidualnych interwencji, nie stanowi jednakże zachęty do interwencji bezkształtnych i chaotycznych;
- autor pozostawia odbiorcy dzieło do dokończenia, ale wie, że to zawsze będzie jego dzieło, bo proponuje możliwości ukierunkowane;
- słownik nie jest dziełem, chociaż jest otwarty;
- dzieło – produkt pracy twórczej jednej osoby;
- dzieła otwarte – 1) zapraszają odbiorcę do tworzenia dzieła z autorem, 2) niektóre mają zdolność rodzenia wewnętrznych relacji, które ma wybrać odbiorca, 3) każde dzieło sztuki jest otwarte na interpretacje. Tym zajmuje się współczesna estetyka;
- poetyka dzieła w ruchu ustala nowy rodzaj stosunków między artystą i odbiorcą, ustala nowy stosunek między kontemplacją i korzystaniem z dzieła sztuki; dzieło dzięki niej zdobywa nową pozycję w społeczeństwie.
monikapi