Tomasz Wituch – Roman Dmows.pdf - Historia - PowerWislak123

Tomasz Wituch – Roman Dmowski po szeœædziesiêciu latach.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Tekst pochodzi ze strony http://www.romandmowski.pl/ .

Tomasz Wituch – Roman Dmowski po szeœædziesiêciu latach.

Tekst wygłoszony na sympozjum z okazji 60. rocznicy œmierci Romana

Dmowskiego, zorganizowanego w Warszawie, w styczniu 1999 r.

Juliusz Słowacki w 1847 roku napisał:

„Szli krzycz¹c: Polska! Polska! - wtem jednego razu

Chc¹c krzyczeæ zapomnieli na ustach wyrazu;

Pewni jednak, ¿e Pan Bóg do synów siê przyzna,

Szli dalej krzycz¹c: Bo¿e! Ojczyzna! Ojczyzna!

A Bóg z Moj¿eszowego pokazał siê krzaka,

Spojrzał na te krzycz¹ce i zapytał - Jaka?”

Dziœ do rachunku wzywa nas Roman Dmowski. W szeœædziesi¹t lat od jego œmierci pytanie

kierowane do nas jest niezmiennie dobitne i wyraziste – „JAKA POLSKA?”. Czy aby zawsze

pamiêtamy imiê „TEGO KRAJU”? Jest to pytanie o wiernoœæ narodowej to¿samoœci, ale i o

„jakoœæ" polskoœci, o jej poziom - uczuciowy, moralny i polityczny. Cytat ze Słowackiego

przychodzi na myœl tak¿e dlatego, ¿e Dmowski był trzeŸwym realist¹ i niezwykle rzetelnym

myœlicielem politycznym. Nie zadowalały go patriotyczne frazesy, a irytowało leniwe i

natrêtne, liczenie na łaskawoœæ Opatrznoœci (Jakoœ to bêdzie!).

Czasami, współczesnym Polakom doœæ trudno uzmysłowiæ sobie dziœ wielkoœæ myœli Romana

Dmowskiego. Powody takiego stanu rzeczy s¹ przede wszystkim przyczynami natury

politycznej. Co najmniej od roku 1912 Dmowski był œwiadomie przemilczany i

zniesławiany. Ten bojkot - jak wiemy - trwa do dziœ. Jego małym fragmentem jest rozdział

piłsudczykowski i pokrewne, a tylko póŸn¹ konkluzj¹ wrogoœæ z lat PRL-u.

Dziœ dochodzi jeszcze jedna przyczyna. Polska, w której ¿yj¹ na co dzieñ współczeœni

Polacy, jest bowiem Polsk¹ Dmowskiego, a zatem wiele jej cech stało siê codzienn¹

oczywistoœci¹. Roman Dmowski przeczuł i przepowiedział tê Polskê i uformował j¹ swoimi

ideami. W ka¿dym razie Jego jest „za grobem zwyciêstwo”. Polska dzisiejsza jest wszak i

demokratyczna i ludowa - bo wyrosła z chłopskiego pnia; jest jednolita narodowo; ma

piastowskie granice. Wreszcie trwanie Polski XX wieku zwi¹zane jest bezpoœrednio z

dwoma, niesłychanymi w swym zasiêgu, klêskami niemczyzny - z roku 1918 i 1945. Łatwo

zapominamy dziœ, ile trzeba było mieæ przenikliwoœci i geniuszu politycznego, aby ju¿ za

czasów Wilhelma II dostrzec w Niemcach zagro¿enie dla Polski w skali ludobójczego

zamachu z czasów Hitlera. Oczywistoœci czêsto umykaj¹ refleksji. Nie dziwi, ¿e dziœ

prze¿ywamy polskoœæ inaczej ni¿ w czasach, gdy co trzeci spotkany na ulicy współobywatel

był obcym - obojêtnym wobec Polski lub wrêcz jej wrogim.

Współczesny kształt Polski i polskoœci jest w znacznym stopniu sched¹ polityczn¹ Romana

Dmowskiego. Nasza ojczyzna i naród zmieniły siê ogromnie w XX wieku. Narody zmieniaj¹

siê, i to czêsto bardzo radykalnie. Wystarczy wspomnieæ, ¿e całe wieki najlepszymi

najemnymi ¿ołnierzami w Europie byli Szwajcarzy i Czesi - dziœ narody dalekie od

wojowniczoœci. Polskoœæ przed rokiem 1914, a nawet przed 1939 nie kojarzyła siê na ogół

ze zmysłem handlowym i przedsiêbiorczoœci¹. Zapewne przyszłe pokolenia wi¹zaæ bêd¹ te

zmiany z rokiem 1944, choæ takie dziejowe słupy milowe maj¹ jedynie wartoœæ

symboliczn¹. Pomin¹æ tu muszê kwestiê, czy i na ile zmiany charakteru narodów

1 z 7

2009-07-03 21:07

http://www.romandmowski.pl/druk.php?dzial=odmowskim&id=12

Tomasz Wituch – Roman Dmowski po szeœædziesiêciu latach.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

odmieniaj¹ ich to¿samoœæ.

Przemiany, o których tu mowa, zostały zainicjowane przed stu laty. Pokolenie wówczas

przejmuj¹ce, jako dojrzałe, odpowiedzialnoœæ za Polskê, było generacj¹, dla której klêska

styczniowa czy rzeŸ galicyjska były ju¿ tylko tragedi¹ rodziców i dziadów, a nie własnym

doœwiadczeniem egzystencjalnym. Pytanie o Polskê i polskoœæ po stu latach od upadku

dawnej Rzeczpospolitej było pytaniem niesłychanie trudnym i dramatycznym. Nie tylko

trzej zaborcy twardo obstawali przy ignorowaniu jej egzystencji. Nawet najsłabszy z nich -

Austria, godził siê na uznawanie polskoœci tylko w formie „krajowej” specyfiki lokalnej.

Wœród Polaków ugodowcy otwarcie, a znaczna czêœæ społeczeñstwa w praktyce,

potwierdzali istniej¹cy realnie stan faktyczny. Tak¿e przeciwległy biegun polityczny, tj.

lewica socjalistyczna i ludowa, nie uznawały Polski. Socjaliœci w ogromnej wiêkszoœci

identyfikowali siê ze swoimi towarzyszami ideowymi z trzech organizmów zaborczych,

działali w obcych ramach. W parlamentach pañstw zaborczych odmawiali wł¹czania siê do

polskich kół poselskich, co miało dobitn¹ wymowê. Tak¿e tradycja Szeli i „chłopa

cesarskiego” nie zamarła w Galicji, a odnowiła siê w upiornej postaci „wyzwoleniowej” w

Królestwie Polskim. Dla lewicy znacznie bardziej charakterystyczne były sylwetki i idee

Ró¿y Luksemburg i Juliana Marchlewskiego ni¿ Józefa Piłsudskiego. A przecie¿ i jego

identyfikacja z polskoœci¹ była problematyczna. Z nowoczesn¹ lewic¹ polityczn¹ i

polskoœci¹ było zreszt¹ podobnie jak z tradycjami mieszczañskimi w Polsce. Płytko to

wszystko zakorzenione w polskoœci i z reguły obcego pochodzenia.

Polska nowoczesna, demokratyczna, musiała siê te¿ zmieniæ dlatego, ¿e zdecydowana

wiêkszoœæ mieszkañców dawnych ziem Rzeczpospolitej - jak mówi poeta – „zapomniała na

ustach wyrazu”, tj. odrzekła siê Polski - mniej lub bardziej œwiadomie i zdecydowanie.

Rusini, ¯ydzi i Niemcy, aby wskazaæ społecznoœci najliczniejsze, nie mieli nic wspólnego z

Polsk¹ i polskoœci¹, i nic wspólnego mieæ z nianie chcieli. Bolesny był te¿ i okrutnie realny

rozbrat z Litwinami. U progu nowej epoki, u progu naszego wieku zaistniała wiêc

koniecznoœæ redefinicji Polski i polskoœci. Epokê tê charakteryzowało niezwykłe tempo

zmian cywilizacyjnych, a nade wszystko dopełniaj¹cy siê właœnie proces demokratyzacji.

Warto przypomnieæ, ¿e ju¿ przed rokiem 1914 wiêkszoœæ pañstw europejskich wprowadziła

powszechne prawo głosu dla dorosłych mê¿czyzn - bez wzglêdu na poziom maj¹tkowy czy

stopieñ wykształcenia. W efekcie tej przemiany nieaktualne stały siê dawne wiêzy i

identyfikacje. Polska istniej¹ca w marzeniach i wyobra¿eniach wykształconych Polaków w

granicach sprzed roku 1772 była ju¿ oczywistym anachronizmem. Stanisław Wyspiañski

mógł w Weselu wskazywaæ Polskê ¿yj¹c¹ w sercu młodej chłopki, ale polityka wymagała

odpowiedzi innych ni¿ poezja.

Polska niew¹tpliwie ¿yła, istniała wbrew wielkim ówczesnego œwiata, jak i wbrew

doktrynerskim zwiastunom internacjonalnego „nowego œwiata”. Przetrwała tak, jak to

ujmował pierwszy wers Mazurka D¹browskiego - przetrwała, bo przetrwał naród polski.

Naród jednak przestał byæ narodem szlacheckim. Polska nie mogła ju¿ liczyæ na odrodzenie

pañstwowoœci w dawnym kształcie - wieloetnicznym. Dawna elita, szlachta polska,

wyraŸnie traciła na znaczeniu. Przed rokiem 1914 ziemian ju¿ nie mo¿na było uto¿samiaæ

ze szlacht¹, a poza tym warstwa ta relatywnie ubo¿ała. Fortuny, a i potoczny dobrobyt, nie

wyrastały ju¿ z maj¹tków ziemskich - a jeœli ju¿, to w malej¹cym stopniu. Najwartoœciowsi

przedstawiciele dawnej elity narodu zdawali sobie z tego w pełni sprawê i swoj¹ rolê

widzieli ju¿ tylko jako depozytariusze wielkiej polskiej tradycji politycznej. Przyszłoœæ miała

nale¿eæ do kiepsko (lub wcale) wykształconych mas plebejskich. Los polskoœci i jej zasiêg

zale¿ał od zakresu i intensywnoœci identyfikacji z ni¹ ludu polskiego. Polski ubywało i na

¯mudzi, i na Ukrainie, ale odradzała siê na Œl¹sku i Pomorzu. Ile miało byæ Polski w

2 z 7

2009-07-03 21:07

http://www.romandmowski.pl/druk.php?dzial=odmowskim&id=12

Tomasz Wituch – Roman Dmowski po szeœædziesiêciu latach.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

nowoczesnych wielkich miastach - takich jak ŁódŸ, ta Reymontowska „ziemia obiecana” -

pokazaæ miała przyszłoœæ. Dawne pojmowanie Polski i polskoœci, odwołuj¹ce siê do tradycji

pañstwowych, politycznych i kulturalnych traciło na znaczeniu. Masy plebejskie tych

wiêzów nie czuły, a ju¿ z cał¹ pewnoœci¹ nie mogły uwa¿aæ ich za decyduj¹ce.

Rozstrzygaj¹cymi stawały siê wiêzy etniczne, jêzykowe i wyznaniowe. Dawna

Rzeczpospolita ze swoimi granicami, rz¹dz¹cym „narodem” szlacheckim, wielowyznaniowa

i wielojêzyczna nale¿ała do zamkniêtej historii.

U progu XX wieku starły siê wiêc dwa pojêcia Polski i polskoœci. Jedno - nawi¹zuj¹ce do

tradycji dawno ju¿ nie istniej¹cej pañstwowoœci i drugie - pojmuj¹ce Polskê i polskoœæ w

kategoriach nowoczesnych, tzn. etnicznych. Te dwie formuły polskoœci ¿yj¹ do dziœ.

Teoretycznie powinny siê one uzupełniaæ, ale w praktyce bywaj¹ raczej wykluczaj¹cymi siê

przeciwieñstwami, co mo¿e niepokoiæ, ale co jest realn¹ rzeczywistoœci¹ tak¿e i dziœ.

Formuła pañstwowa, polityczna lub obywatelska polskoœci w pocz¹tkach XX wieku zł¹czyła

w dziwacznym tandemie socjalistyczn¹ lewicê ze znaczn¹ czêœci¹ szlacheckiego

konserwatyzmu. Dziœ ł¹czy współczesn¹, kosmopolityczn¹ i „europejsk¹” lewicê polsk¹, z

jej odpowiednikami sprawuj¹cymi nadal rz¹d dusz na Zachodzie. Jak wówczas ideałem

miałaby byæ wielonarodowa Rzeczpospolita, tak dziœ jego miejsce zaj¹æ by rad wzorzec

obywatelski francuskiego (jakobiñskiego) chowu.

Ewolucja polskiej idei narodowej w epoce najnowszej nie odbiega od normy europejskiej.

Awans mas plebejskich wszêdzie zmienił formułê narodu i pañstwa. Nowoczesna wiêŸ

narodowa wszêdzie odwoływała siê w wiêkszym stopniu raczej do wiêzi etnicznych,

jêzykowych i wyznaniowych ni¿ historycznych, pañstwowych i kulturowych. Wspólnota

krwi, jêzyka i wiary silniej przemawia do gorzej wykształconych i mniej zdeterminowanych

historycznie warstw ludowych.

Znamienna wydaje siê w tym kontekœcie zmiana w roku 1893 nazwy Ligi Polskiej na Ligê

Narodow¹. Do polskoœci rozumianej w kategoriach politycznych mogli, gdy to było im

wygodne, przyznawaæ siê tak¿e obcy. WiêŸ narodowa w rozumieniu etnicznym nie dawała

siê traktowaæ jak doraŸna spółka z nader ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹. A takim

kontraktem jest ka¿dy kontrakt polityczny - tak¿e obywatelski i pañstwowy. Przynale¿noœæ

pañstwow¹ zmienia siê bez porównania łatwiej ni¿ narodowoœæ. Narodowa Demokracja,

głównie za spraw¹ Romana Dmowskiego, dobitnie uzmysłowiła to Polakom. Z reszt¹,

polskoœæ poddana presji obcych struktur pañstwowych nie mogła poprzestawaæ na

identyfikacji politycznej, obywatelskiej - nawi¹zuj¹cej do tradycji pañstwa nie istniej¹cego

ju¿ od stu lat. Kwestia formuły polskoœci była wówczas kwesti¹ niezwykle praktyczn¹ i

piln¹. ¯ydzi, Ukraiñcy i Litwini, awansuj¹c negowali polskoœæ i historyczne tradycje

Rzeczpospolitej. Niemcy, niezale¿nie od tego, czy ¿yli w Poznaniu, czy w Łodzi, odrzucali

jaz zasady.

Nie bez powodu w XX wieku tak wyraziœcie ró¿ni¹ siê w historii Polski w¹tki narodowy i

niepodległoœciowy. Pierwszy odwoływał siê do trzeŸwoœci i realizmu, drugi - do

romantyzmu; pierwszy do narodu nowoczeœnie pojêtego, a drugi - do pañstwa od dawna

zniszczonego. Trzeba pozostawiæ refleksjê nad sprzê¿eniem sprawczym kategorii narodu i

pañstwa. Orientacja narodowa widzi podmiot dziejów w narodzie, jako biologicznej

(etnicznej), kulturowej i historycznej wspólnocie. Formuła druga w centrum dziejów stawia

pañstwo. W ujêciu pierwszym pañstwo jest emanacj¹ i narzêdziem politycznym wspólnoty

narodowej. W drugim przypadku czynnikiem sprawczym i podmiotem staje siê struktura

pañstwa. Naród w tym przypadku uchodzi za mit - w najlepszym razie swojski i

nieszkodliwy. Naród w tym ujêciu jest kategori¹ wtórn¹ - produktem wspólnoty politycznej,

3 z 7

2009-07-03 21:07

http://www.romandmowski.pl/druk.php?dzial=odmowskim&id=12

Tomasz Wituch – Roman Dmowski po szeœædziesiêciu latach.

Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

jak¹ jest pañstwo.

Nowoczesna formuła polskoœci, dwudziestowieczna polska idea narodowa, zdefiniowana

przez Romana Dmowskiego i innych przywódców Narodowej Demokracji, odwoływała siê do

wspólnoty narodowej jako wspólnoty etnicznej, jêzykowej i wyznaniowej. Œwiadomoœæ mas

plebejskich miała tej wspólnocie wytyczaæ granice. W tym sensie była to z pewnoœci¹ wizja

nowoczesna i szczerze demokratyczna. Warto w tym miejscu przypomnieæ, ¿e a¿ do

czasów Hitlera Europa i œwiat rozpoznawały ludzk¹ rzeczywistoœæ w kategoriach rasowych,

a czasami wrêcz rasistowskich (cała imperialna tradycja brytyjska). Nie widziano w takim

myœleniu i reagowaniu nic złego. Tym silniej trzeba podkreœliæ, ¿e w przypadku polskiego

ruchu narodowego motyw rasowy odgrywał niewielk¹ rolê i ujawniał siê w zasadzie tylko w

kontaktach z ¯ydami. Polska tradycja narodowa bliska jest w tej sferze pojêciom krêgu

łaciñskiego, a wyraŸnie przeciwstawna mentalnoœci germañskiej i ¿ydowskiej. Podobnie

doniosł¹ rolê w tym nurcie odgrywa wspólnota jêzykowa. Nie bez powodu wielu historyków

mówi o wieku XX, jako o wieku nacjonalizmów „glotologicznych”. Wspólnota jêzykowa i

wyznaniowa nabierała w wieku demokracji nowej wagi.

Zauwa¿yæ trzeba, ¿e identyfikacji narodowej typu wyznaniowego był zazwyczaj niechêtny

sam Koœciół rzymskokatolicki, a jest wobec niej nieufny tak¿e dziœ. W rzeczywistoœci

polskiej była to jednak narzucaj¹ca siê koniecznoœæ. Polacy mieli bowiem do czynienia z

dominacj¹ prawosławnych Rosjan i luterañskich Prusaków, a „w domu”, na ka¿dym kroku z

obcoœci¹ ¯ydów. Polak wyznania innego ni¿ katolickie bywał do przyjêcia, ale musiał siê

legitymowaæ w odrêbnym trybie i na zasadzie wyj¹tku. To ostatnie kryterium pozostawało

nieco w cieniu, chyba a¿ do roku 1926, z uwagi na specyfikê tamtego pokolenia. I Roman

Dmowski, i jego pokolenie odnosiło siê do wiary z dystansem. Było to pokolenie

pozytywizmu i scjentyzmu, pokolenie agnostyków. W odrodzonej Polsce, zwłaszcza po

gwałcie politycznym, jakim był zamach majowy, kryterium to zyskiwało z ka¿dym rokiem

na znaczeniu.

Nowoczesna œwiadomoœæ narodowa Polaków ukształtowała siê w konfrontacji i walce z

luterañskimi Niemcami, prawosławnymi Rosjanami, unickimi Ukraiñcami i ¯ydami.

Narodow¹ pobudk¹ był Kulturkampf, hakata i Wrzeœnia. Nie bez powodu Maria Konopnicka

wyeksponowała w Rocie motyw etniczny, pisz¹c o Polakach jako „królewskim szczepie

Piastowym”. Dziejow¹ zasług¹ Romana Dmowskiego i całego ruchu narodowego było

konsekwentne wskazywanie na niemczyznê, jako na najwiêksze zagro¿enie dla polskoœci.

Tu miejsce Dmowskiego jest dosłownie epokowe. Wbrew utartym od stulecia schematom,

wi¹¿¹cym najpowa¿niejsze zagro¿enia dla Polaków i Polski z Rosj¹ i ruszczyzn¹, Dmowski

uœwiadomił narodowi zakres gróŸb wisz¹cych od strony niemieckiej. To on w pełni

uzmysłowił narodowi, ¿e bez Poznania i Wielkopolski ¿adna Polska nie była w ogóle do

pojêcia. On wskazał, ¿e przyszłoœæ i dobrobyt narodu zale¿¹ od Bałtyku i Œl¹ska. Dmowski

jasno te¿ widział, ¿e z dwóch wrogów Polski, to Niemcy byli groŸniejsi, bo ł¹czyli siłê z

przewag¹ cywilizacyjn¹.

Formuły Polski i polskoœci - narodowo-etniczna i polityczno-pañstwowa - kojarzyły siê z

nazwiskiem Dmowskiego, a z druga - Piłsudskiego. I choæ wojna œwiatowa, rozpoczêta jako

wojna imperiów, skoñczyła siê w roku 1918 jako wojna narodów, to w Polsce zabiegano -

za spraw¹ Piłsuskiego, socjalistycznej lewicy i niepolskich mniejszoœci - o realizacjê

archaicznych wzorców, do odtwarzania dawno pogrzebanych bytów pañstwowych, takich

jak Wielkie Ksiêstwo Litewskie. Nic nie zmienił w tych postawach fakt, ¿e wrogie tym

chimerom okazały siê i Litwa, i Ukraina. Rachunki przyszło płaciæ Polakom.

4 z 7

2009-07-03 21:07

http://www.romandmowski.pl/druk.php?dzial=odmowskim&id=12

Tomasz Wituch – Roman Dmowski po szeœædziesiêciu latach.

http://www.foxitsoftware.com For evaluation only.

Druga Rzeczpospolita, ukonstytuowana przestrzennie i politycznie w latach 1918-1922,

była owocem historycznego kompromisu miêdzy formuł¹ pañstwa narodowego i pañstwa

obywatelskiego. W zachodniej czêœci, głównie za spraw¹ Dmowskiego, kształt odrodzonego

pañstwa był narodowy i nawet na Œl¹sku zdołał przełamaæ barierê granic z roku 1772.

Granica ryska była jednak widomym owocem niezdecydowania i kompromisu miêdzy wizj¹

Polski narodowej a historycznej. Granica ta nie była ani granic¹ etniczn¹, ani historyczn¹.

Tak¿e w strukturze wewnêtrznej II Rzeczpospolita była hybryd¹. Jedn¹ trzeci¹ jej

obywateli stanowili obcy - Ukraiñcy, ¯ydzi, Niemcy. Narody te odnosiły siê do odrodzonej

Rzeczpospolitej jako do pañstwa obcego. Było to obci¹¿enie œmiertelnie groŸne.

Walka o formułê odrodzonego pañstwa polskiego trwała przez całe dwudziestolecie

miêdzywojenne i była sporem zasadniczym. Narodowa Demokracja była jednym

przeciwstawnym biegunem, a lewica socjalistyczna - drugim. Wiêkszoœæ ruchu ludowego

przyjmowała formułê narodow¹, za to mniejszoœci narodowe zawsze opowiadały siê za

formuł¹ obywatelsk¹, choæ od lojalnoœci obywatelskiej wobec Polski były jak najdalsze. Jak

wiemy po roku 1926 pañstwo zostało wrêcz przeciwstawione narodowi. Sanacja

zmarnowała wiele sił na walkê z własnym narodem w imiê „pañstwowotwórczych” iluzji.

St¹d właœnie sanacja tak czêsto przypominała władzê obcego okupanta. Bez w¹tpienia

jednak rz¹d dusz wœród Polaków znalazł siê po przeciwnej stronie - spocz¹ł w rêkach

Romana Dmowskiego. Narodowe były polskie elity intelektualne (uniwersytety),

narodowym stawał siê z ka¿dym rokiem coraz bardziej Koœciół rzymskokatolicki (z całym

ówczesnym episkopatem) i narodowa była niemal cała młodzie¿.

Tendencja ta była zgodna z ewolucj¹ całej Europy. Niezale¿nie od ocen tego zjawiska, było

ono oczywist¹ dominant¹ w Europie. Narodowymi z zało¿enia miały byæ pañstwa stworzone

w latach 1918-1922. Polacy, Czesi, Litwini, Łotysze, Estoñczycy, Finowie, Wêgrzy, Rumuni,

Serbowie i Turcy stworzyli własne pañstwowoœci. Warto przypomnieæ, ¿e ju¿ wczeœniej

uczynili do Norwegowie (1905) i Albañczycy. Niepodległoœæ wywalczyli wreszcie tak¿e

Irlandczycy. Jako efemerydy jawiły siê - Austria, Wolne Miasto Gdañsk, Kłajpeda. Rzadko

siê przypomina, ¿e dwudziestolecie inaugurowała, nie przypadkiem, Liga Narodów.

Przypomnieæ te¿ warto, ¿e w latach 1922-1923 ok. l,5 min Greków zostało przesiedlonych

z Azji Mniejszej, a ok. 0,5 min Turków wysiedlono z Grecji do Turcji. Swoistym

potwierdzeniem tej powszechnej tendencji mo¿e byæ tak¿e wyodrêbnianie - właœnie według

kryteriów narodowoœciowych - republik zwi¹zkowych utworzonego w grudniu 1922 roku

Zwi¹zku Sowieckiego. Wydarzenia te mo¿na rozmaicie oceniaæ, ale i skala ma swoj¹

wymowê.

Bilans „pañstwowotwórczych” działañ sanacji wypadł negatywnie. Polityka ta była zupełnie

chybiona. Niemców, Ukraiñców, ani ¯ydów nie przekonała, bo przekonaæ nie mogła.

Terroryzm ukraiñski był tego najwyraŸniejszym dowodem.

W godzinie próby, tj. po wrzeœniu 1939 roku, wszystkie niepolskie narodowo grupy byłych

obywateli Drugiej Rzeczpospolitej odwróciły siê od pañstwa. Niemcy, Ukraiñcy i ¯ydzi

dokonali wrêcz jawnej zdrady, opowiadaj¹c siê w swej masie po stronie dwóch agresorów

okupuj¹cych Polskê. Wœród Niemców i ¯ydów były liczne wyj¹tki, ale te - jak zawsze -

potwierdzały jedynie regułê. Trzeba podkreœliæ, ¿e takie postawy owocowały współudziałem

byłych obywateli polskich w ludobójczych zamachach na egzystencjê narodu polskiego.

Rola Niemców polskich po stronie III Rzeszy i ¯ydów po stronie Zwi¹zku Sowieckiego jest

powszechnie znana. Ukraiñcy zapisali haniebn¹ kartê, dokonuj¹c na własn¹ rêkê

ludobójstwa na Polakach w województwach południowo-wschodnich. W dramatycznej walce

o przetrwanie Polacy zostali sami i nigdy o tym zapomnieæ nie mog¹. W bardzo wielu

5 z 7

2009-07-03 21:07

http://www.romandmowski.pl/druk.php?dzial=odmowskim&id=12

Tomasz Wituch – Roman Dmows.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: