historia-konspekt5.pdf

Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych

w Łodzi

Japonia współczesna (po 1945 r.)

mgr Witold Wybrański

Wykład 5

Japonia w latach 50. - tendencje rewizjonistyczne

1. Polityka wewnętrzna

•1952 – liczne zamieszki, prowokowane przez komunistów; skutek – zaostrzenie ustawodawstwa

porządkowego (ustawa o zapobieganiu działalności wywrotowej). Komuniści porzucają plany

rewolucji, część wyjeżdża do Chin

•polityka remilitaryzacji (Hatoyama Ichirō, Shigemitsu Mamoru, Kishi Nobusuke) – remilitaryzacja

warunkiem odzyskania przez Japonię suwerenności; XI 1953 – wizyta Richarda Nixona w Japonii

(„artykuł dziewiąty był błędem”); remilitaryzacji przeciwna prawie 1/3 społeczeństwa – szeroko

przyjął się pacyfizm; również premier Yoshida stara się opóźniać ten proces

•od 1953 rozmowy odn. udziału Jap. w amerykańskim Programie Wzajemnej Pomocy w zakresie

Bezpieczeństwa (Mutual Security Assistance) – warunek: aktywne rozwijanie własnych zdolności

obronnych (ale nie szło najlepiej – patrz powyżej); kwestia odpłatności Jap. za pomoc w ramach

GARIOA/EROA (USA nie traktowały tego jak darowizny) – Jap. uznała 20% roszczeń, spłacone

do 1962

•1954 – podpisanie układu o wzajemnej pomocy wojsk. z USA; utworzenie Oddziałów

Samoobrony (JSSDF, jap. Jieitai ) na bazie dotychczas istniejących (liczebność – 152000).

Formalnie nie jest to regularna armia, ma na celu jedynie obronę terytorium Jap. i nie prowadzi

działań ofensywnych (zmiana interpretacji art. 9 konstytucji). Krytyka ze strony konserwatystów –

J. powinna mieć regularną armię. Po Yoshidzie na czele rządu staje Hatoyama Ichirō, ma nadzieję

na zmianę konstytucji i rewizję art. 9. SPJ tworzy Narodową Unię Ochrony Konstytucji (udział 5

mln osób)

•1955 – zjednoczenie obozów socjalistów oraz – w odpowiedzi – konserwatystów: Partia Liberalna

i Japońska Partia Demokratyczna jednoczą się, tworząc Partię Liberalno-Demokratyczną - PLD

(Jiyū Minshutō, w skrócie Jimintō). Początek tzw. „systemu 1955 roku” - dwubiegunowa scena

polityczna (prozachodni obóz konserwatywny oraz prochiński i proradziecki obóz radykalny,

formalnie neutralny. Lewica - „wieczna opozycja”.). Pomimo zjednoczenia sił obydwa obozy nadal

były rozdrobnione wewnętrznie. Wygrana w wyborach 1955 – 64% dla PLD (ale nie ma większości

do zmiany konstytucji). System okazał się trwały – przetrwał aż do 1993 roku.

•„kurs zwrotny” w oświacie: odsuwanie nauczycieli o lewicowych poglądach; 1954 – zakaz

działalności politycznej i propagowania ideologii w szkołach; 1958 – do szkół wraca etyka;

„patriotyczna edukacja w celu złagodzenia skutków nadmiernej demokratyzacji”; program

weryfikacji pracowników oświaty oraz system płac zakulisowo powiązany z poglądami

politycznymi

•kontrowersje związane z obecnością wojsk USA w Japonii: po zakończeniu okupacji pozostało ok.

260 000 żołnierzy; protesty wobec przymusowemu wykupowi gruntów pod bazy i poligony; częste

przypadki popełniania przestępstw przez żołnierzy; kontrowersje wobec amer. eksperymentów

z bronią jądrową na Pacyfiku (incydent Fukuryū Maru – 1954) – ogólnojapoński ruch na rzecz

•zakazu stosowania broni jądrowej i wodorowej; od 1958 – rozmowy o rewizji traktatu

o bezpieczeństwie z 1954 r.

•XI 1955 – Hatoyama rezygnuje ze stanowiska premiera, zastępuje go Ishibashi Tanzan (do II

1957), po nim Kishi Nobusuke

2. Polityka zagraniczna

•Hatoyama – chce zakończenia stanu wojny z ChRL i ZSRR; krytyka Yoshidy za zbytnie

uzależnienie Japonii od USA

•1955-6: negocjacje z ZSRR, Hatoyama wobec twardego stanowiska konserwatystów musi

przedtawić pokój uzależniony od zwrotu Kuryli (Etorofu, Kunashiri, Habomai, Shikotan) – ZSRR

zgadza się tylko na oddanie 2 ostatnich. Powstanie tzw. problemu Terytoriów Północnych. Japonia

(reprezentowana przez MSZ Shigemitsu Mamoru) prawie się zgadza, powstrzymuje ją USA, które

ostrzega, że wtedy zażąda na własność Okinawy i Wysp Ogasawara (na mocy traktatu pokojowego

z '51). Traktat pokojowy pod znakiem zapytania.

19 X 1956 – podpisano deklarację Jap. i ZSRR o zakończeniu stanu wojny, w oparciu o tzw.

formułę Adenauera (bez rozstrzygania roszczeń terytorialnych):

-zakończenie stanu wojny

-rezygnacja ZSRR z odszkodowań

-zwrot jap. jeńców wojennych

-rozmowy w sprawie współpracy gospodarczej

-wycofanie weta ZSRR wobec przystąpienia Japonii do ONZ

-zwrócenie Jap. Habomai i Shikotan (ale po podpisaniu traktatu pokojowego, którego nie ma do dziś :)

•1957 – nawiązanie stos. dypl. z Polską i Czechosłowacją, 1959 – z Węgrami, Rumunią i Bułgarią

•Kontakty z ChRL:

wobec podpisania traktatu pokojowego z nieuznawanym przez Pekin rządem na Tajwanie,

formalnych kontaktów nie było; od 1956 premierem Ishibashi – chce normalizacji stosunków

z ChRL; jedyna możliwość – oddzielenie polityki i gospodarki. 1952-3 – pierwsze nieoficjalne

umowy o handlu barterowym (tylko przedsiębiorstwa niepaństwowe); 1954 – powstanie

Stowarzyszenia Wspierania Japońskiego Handlu Międzynarodowego; 1955 – wspólne targi jap.-

chiń. w Osace, powstają kolejne organizacje zajmujące się współpracą z ChRL (Jap.-Chiń. Związek

Eksportowo-Importowy, Jap.-Chiń. Tow. Wymiany Kulturalnej) - jednak wobec nacisków ze

strony USA do porozumienia na szczeblu rządowym nie doszło.

•Kishi Nobusuke – nastawienie proamerykańskie, pomimo liberalizacji handlu z ChRL

(rozwiązanie CHINCOM ( Coordinating Committee for Export to China, 1957) na skutek nacisków

USA i Tajwanu odmówił pośredniczenia Banku Tokijskiego w rozliczeniach z ChRL; ponadto

incydent na targach w Nagasaki oraz udział Amerykanów z baz na Okinawie w akcjach zbrojnych

na Tajwanie – ochłodzenie w stosunkach jap. - chiń. (20x spadek eksportu, 4x importu). Pekin

przeznacza > 1 mld ¥ dla jap. organizacji prochińskich i przeciwników Kishiego.

•Wypłata odszkodowań państwom Azji Wschodniej – Birma (1954), Filipiny (1956), Wietnam Płd.,

Laos, Kambodża, Indonezja (1958); reparacje – 1 mld $, pomoc gospodarcza – 490 mln $

3. Gospodarka i kultura

•lata 50. - początek skoku technologicznego; polityka racjonalizacji przemysłu – na początku

w przemyśle ciężkim (hutnictwo, stoczniowy); wobec słabej jakości złóż węgla i wyczerpywania

ich (oraz strajków w kopalniach i elektrowniach) Japonia przestawia się na alternatywne źródła

energii, głównie elektrownie wodne; od 1956 eksperymenty z elektrownią atomową

•racjonalizacja przemysłu oparta głównie na zakupie licencji lub zawieraniu umów o współpracy

z producentami zach. (elektronika, motoryzacja). Przykłady: Toshiba – General Electric, Mitsubishi

– Westinghouse, Nissan – Austin). Nie importowano gotowych produktów (jak maszyny).

Wykorzystanie technologiii wojskowej na rynku cywilnym (Sony i odbiorniki tranzystorowe).

•dalsze odchodzenie od ustawodawstwa antymonopolowego; w miejsce zaibatsu powstają tzw.

keiretsu – grupy przemysłowe, posiadające własne banki (gdyż zezwolono na wzajemne posiadanie

akcji w ramach jednej grupy). Zalegalizowano kartele (cenowe – regulujące poziom cen

i produkcyjne – reg. maksymalny poziom produkcji) – w Europie i USA kartele są nielegalne.

W Japonii kartele pomogły przezwyciężyć recesję.

•„przewodnictwo z okienka” Banku Centralnego - w obliczu niskich stóp procentowych popyt na

kredyty przerósł możliwości banków miejskich, obsługujących keiretsu. BC dał im gwarancję na

pożyczki powyżej ich możliwości. Ponieważ taka metoda uzależnia banki miejskie od BC, BC ma

pośrednią kontrolę nad decyzjami inwestycyjnymi pożyczkobiorców.

•strategia „stop-naprzód” - zaostrzanie ograniczeń kredytowych przy pogarszaniu sytuacji

finansowej państwa i cofanie tych ograniczeń przy poprawie sytuacji

•1955 – przyjęcie Japonii do GATT (General Agreement on Tariffs and Trade); raport rządowy:

„Zakończył się okres powojenny”. 1956 – najwyższy odnotowany wzrost gospodarczy

w dotychczasowej historii - „koniunktura Jimmu”; 1957 – załamanie koniunktury związane

z kryzysem sueskim, 1958 – drugi okres prosperity (wyższy niż poprzedni) - „koniunktura Iwato”

•Japonia na pierwszym miejscu na świecie w dziedzinie przemysłu stoczniowego; rozwija przem.

petrochemiczny oraz motoryzacyjny (na początku tanie samochody na licencji) – wprowadzona

automatyzacja

•społeczeństwo: nowa klasa średnia – pracownicy dużych korporacji oraz administracji

państwowej; „trzy skarby” (pralka, lodówka i telewizor) – wzrost wyposażenia mieszkań w te

udogodnienia z 1 do 50%.

•1953 – uruchomienie telewizji NHK oraz prywatnej NTV; oszałamiajaca popularność kina (1958 –

frekwencja 1,1 mld osób, 1960 – powstają 574 filmy rocznie; działalność Akiry Kurosawy).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: