1.    WRAŻLIWOŚĆ ZMYSŁOWA- konspekt

UWAGA! Do egzaminu konieczna jest wiedza z wykładów. Wszystkie rodzaje wraz z przykładami zostaną zaprezentowane i omówione na zajęciach!!!

INTERPRETACJA BODŹCÓW

RECEPTORY to wyspecjalizowane grupy komórek wrażliwych na określony rodzaj bodźców. Odbierają je z otoczenia, przekształcają w impuls nerwowy i wysyłają do ośrodków na wyższych piętrach układu nerwowego.

INTEROCEPTORY- w organach wew. np. płuca, nerki, serce- odruchowa regulacja działania  układu krążenia oddychania itp.

PRIOPRIOCEPTORY- np. w mięśniach,  ścięgnach, stawach - odberają bodźce powstałe na skutek zmian w napięciu mięśni, położeniu kończyn.

EKSTEROCEPTORY- na powierzchni ciała- odbierają bodźce z otoczenia: KONTAKTOWE- smaku, dotyku, temperatury, ODLEGŁOŚCIOWE (TELERECEPTORY)- wzroku, słuchu, węchu, temperatury.

Niektóre bodźce mogą mieć charakter pośredni. Np. bodźce cieplne jednym razem mogą mieć charakter kontaktowy, a innym razem odległościowy.

Widzenie skórne wg badań P. Bach-y-Rity.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Równocześnie bodziec nieadekwatny działając na określony receptor może wywołać specyficzne dla niego wrażenie- np. siatkówka oka daje wrażenie błysku zarówno pod wpływem światła, jak i prądu elektrycznego;- drażnienie prądem elektrycznym kubków smakowych wywołuje wrażenia smakowe itp. Fakty te przyczyniły się do sformułowania prawa specyficznej energii zmysłowej Johannesa Mullera:

Impulsy docierające do mózgu zawierają nie tyle informacje o właściwościach bodźców działających na zmysły, ile informacje o rodzaju pobudzonych receptorów.                                                                                                              

Konsekwencją tego prawa była teza o niemożności obiektywnego poznania rzeczywistości.

BODŹCE to czynniki fizyczne lub chemiczne, które działając na odpowiedni receptor wywołują wrażenie. Bodźce różnią się: modalnością, jakością i intensywnością.

- Modalność bodźca to cecha, którą różnią się od siebie bodźce działające na różne receptory, np. bodźce optyczne, akustyczne, węchowe itp.;                                                                                             - Jakość bodźca to cecha, którą różnią się od siebie bodźce działające na ten sam receptor, np.różnica pomiędzy zielonym, a czerwonym itp.;                                                                                     - Intensywność, czyli siła bodźca to cecha, którą różnią się od siebie bodźce o tej samej jakości, ale mające różną moc fizyczną. Np. bodźce akustyczne o tej samej wysokości i barwie, ale różnej głośności lub światło o tej samej barwie,ale innym natężeniu.

WRAŻENE to najprostszy, jednorodny proces psychiczny, powstający pod wpływem działania prostego bodźca, na receptor jednego rodzaju. Wrażenie jest odbiciem tylko jednej cechy przedmiotu w oderwaniu od pozostałych jego właściwości.

- Modalność- wrażenia wzrokowe, słuchowe, smakowe, itd.;

- Jakość- np. receptory wzroku odbierają wrażenia jasności i różnych kolorów;

- Intensywność- np. w natężeniu światła, ale zależy to od: siły bodźca, warunków jego działania i stanu receptora.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

ANALIZATOR to zespół składający się z receptora, dróg wstępujących oraz właściwych dla danego zmysłu ośrodków w centralnym układzie nerwowym.

BODZIEC        RECEPTOR       DROGA NERWOWA      CENTRALNY UKŁAD NERWOWY     POLE PROJEKCYJNE W KORZE MÓZGOWEJ      WRAŻENIE

  Różne modalności bodźców mają swoją lokalizację w różnych okolicach kory mózgowej. Impulsy z poszczególnych grup wyspecjalizowanych receptorów docierają do odpowiednich pól projekcyjnych.

  Jakość bodźca zależy od:

- szczegółowej lokalizacji w polu projekcyjnym;

- grubości włókien dróg nerwowych;

- amplitudy i czasowego rozkładu przewodzenia impulsów nerwowych.

  Intensywność bodźca zależy od:          

- częstotliwości impulsów nerwowych;    

- ilości pobudzonych włókien;                 

- rodzaju pobudzonych receptorów.  

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Z modalnością wrażeń związane są  zjawiska synestezji, sensybilizacji i asocjacji. Wyspecjalizowanie receptorów i fakt istnienia w mózgu odrębnych pól projekcyjnych nie wyklucza wzajemnego współdziałania zmysłów.

Sensybilizacja to zjawisko uwrażliwienia receptorów jednego ze zmysłów pod wpływem bodźców działających na inny zmysł. Polega ono więc na wzajemnym oddziaływaniu na progi wrażliwości.

Na przykład w sytuacji eksponowania barwy czerwonej lub oranżowej wzrasta natężenie słyszalnych szmerów. Niektóre wrażenia słuchowe lub węchowe zmieniają wrażliwość receptora wzroku, np. w czasie zatruć pokarmowych zwiększa się wrażliwość węchu i wzroku (światłowstręt), co ma charakter ochronny powstrzymując organizm przed spożywaniem posiłków.

Synestezja to zjawisko polegające na tym, że bodziec działający na jeden ze zmysłów wywołuje oprócz wrażenia specyficznego także wrażenie z zakresu innych zmysłów tzn. niespecyficzne.

Na przykład termiczne działanie barw- kolory długofalowe działają jako ciepłe, a krótkofalowe, jako zimne. Barwy oddziałują również na zmysł smaku i słuchu. Inne wrażenia np. akustyczne mogą powodować powstanie wrażeń termicznych, np.  intensywny świst wiatru spowoduje wrażenie chłodu.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Zjawisko synestezji jest charakterystyczne dla większości ludzi i przyczyniło się do umiejętności posługiwania się przenośnią i powstania wspólnego słownictwa.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Istnieje ok. 50 form synestezji. Częściej występują u kobiet i osób twórczych. Szczególną zdolność do w tym zakresie posiada jedna osoba na dwieście- są to tzw. synestetycy.  Najczęściej spotyka się wrażenia:

-                     różnych kolorów wywołanych przez dźwięki;          

- smaku wywołanego przez barwę: zielony-gorzki, żółty-kwaśny, różowy-słodki;       -wrażenia określonych kolorów wywołanych przez różne kształty. 

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Synestetycy potrafią także rozpoznawać ukryte cyfry.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Schemat synestezji polegającej na kojarzeniu określonych barw z graficznymi postaciami liczb.

INTERPRETACJA BODŹCÓW

Asocjacje, czyli skojarzenia polegają na tym, że każde przeżycie pozostawia ślad w naszej pamięci. Ślady te tworzą między sobą, jak i różnymi ośrodkami nerwowymi mniej lub bardziej trwałe połączenia.

...