Biostymulacją laserową nazywamy pozytywną odpowiedź (reakcję) tkanek na naświetlanie słabą wiązką laserową o długości fali świetlnej od 630 do 1100 nanometrów (nm), co odpowiada barwom od jaskrawej czerwieni (633 nm) , do tzw. bliskiej, choć już niewidzialnej, podczerwieni (1100 nm). W tym właśnie przedziale, absorbcja wody i barwników zawartych w tkankach jest najmniejsza, co umożliwia głębokie (nawet do 6 cm) wnikanie światła do wnętrza organizmu i tym samym pozwala uzyskać pożądany efekt terapeutyczny.
Biostymulację prowadzi się wyłącznie laserami o małej i średniej mocy, zwykle od 2 do 200 miliwatów (1 mW = tysięczna część wata), wykonanymi w technologii gazowej (np. laser helowo-neonowy) lub obecnie coraz powszechniej, w technologii półprzewodnikowej.
Wszystkie inne źródła światła, np. różnego rodzaju lampy czy żarówki emitują promieniowanie o zupełnie innych parametrach. Na tzw. barwy terapeutyczne, czyli skuteczne w działaniu na tkankę, przypada zaledwie ułamek promila wyświecanej energii. Jedynie laser będący szczególnym, najbardziej efektywnym źródłem intensywnego, monochromatycznego (jednobarwnego) światła o odpowiednim kolorze (inaczej - długości fali), zapewnia efekt terapeutyczny. Dzieje się to w sposób całkowicie bezinwazyjny, absolutnie bezpieczny i na tyle subtelny, że wzrost temperatury naświetlanych tkanek nigdy nie przekracza 1 stopnia C.
Dla odróżnienia od wcześniej wprowadzonej do medycyny chirurgii laserowej, w której istotne jest działanie energetyczne (cieplne) wiązki laserowej, bio stymulacja nazywana jest często niskoenergetyczną terapią laserową (ang. Iow level laser therapy) .
Fotony światła są absorbowane przez cytochromy w mitochondriach oraz przez enzymy. Istotnym mechanizmem działania biostymulacji jest uczynnienie fotoakceptorów łańcucha oddechowego, jak, FAD, FMN, NADP i cytochromy, czego wynikiem jest obserwowany wzrost liczby cząsteczek ATP w komórce. Wykazano także, zachodzącą pod wpływem absorbowanego, monochromatycznego światła laserowego, fotoaktywację takich enzymów jak: syntetaza ATP, dehydrogenaza NADPH, reduktaza flawinowa, fosfataza zasadowa, aminotransferaza, dysmutaza nadtlenkowa i dehydrogenaza glutaminowa. Zaobserwowano wzrost syntezy RNA, DNA oraz zwiększenie liczby mitochondriów, co warunkuje wiele dalszych zmian metabolicznych w komórce.
Niezwykle istotnym efektem w procesie biostymulacji laserowej jest wzrost aktywności i liczebności populacji limfocytów T, zachodzący pod wpływem wiązki laserowej o małej mocy. Limfocyty T organizują reakcję układu immunologicznego i mają znaczący udział w procesach regeneracji przez miejscowe uwalnianie czynników: wzrostu śródbłonków - EnGF, nabłonków - EpGF, komórek nerwowych -NGF, komórek krwiotwórczych - CSF oraz angiokin, limfokin i interleukin. Wzrost aktywności limfocytów T stymuluje także aktywność fagocytarną i ruchliwość makrofagów oraz monocytów, co objawia się miejscowym podniesieniem bariery immunologicznej.
Równie ważnym efektem biostymulacji laserowej jest wzrost aktywności i zwiększenie liczby fibroblastów oraz przyspieszenie syntezy kolagenu. Efektem jest szybsze gojenie tkanki łącznej, a także lepsze właściwości mechaniczne nowo powstałego kolagenu: poprzez bardziej równoległe ułożenie cząsteczek tropokolagenu tkanka powstała pod wpływem niskoenergetycznej terapii laserowej jest bardziej odporna mechanicznie na ściskanie i zerwanie.
Udowodniono także stymulujący wpływ biostymulacji laserowej na osteoblasty, których aktywność warunkuje regenerację tkanki kostnej, niezależnie od etiologii uszkodzenia. Istotny wydaje się też fakt zwiększenia zawartości wapnia w naświetlanej tkance i gęstości beleczek kostnych.
Ważną cechą niskoenergetycznej terapii laserowej jest jej wpływ na komórki nerwowe. Poza hiperpolaryzacją błon i zwiększeniem amplitudy potencjałów czynnościowych, wspomaga ona regenerację komórek nerwowych i komórek osłonki Schwanna.
Niskoenergetyczne promieniowanie laserowe ma również działanie antymutagenne. Komórki naświetlane laserem He-Ne przed i po zadziałaniu czynnika mutagennego (promieniowania gamma) wykazały częstość mutacji zbliżoną do grupy kontrolnej, tj. nie poddanej żadnemu rodzajowi promieniowania.
Wpływ biostymulacji laserowej na tkanki wiąże się ze wzrostem poziomu endorfin. Te pochodne proopiomelanokortyny mają działanie przeciwbólowe 18-30 razy silniejsze od morfiny (oczywiście w stosunku molowym) i jako substancje endogenne są mniej toksyczne niż leki przeciwbólowe. Miejscowy wzrost poziomu serotoniny uwalnianej z płytek krwi powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych, a zmiana stężenia histaminy i heparyny umożliwia poprawę mikrokrążenia, co zmniejsza obrzęki pourazowe. Wspólnie ze zwiększonym poziomem prostagladyn i kinin tkankowych, czynniki te wywierają wyraźny efekt przeciwzapalny, obserwowany często już po pierwszym naświetleniu.
Bardzo istotną reakcją tkanek na niskoenergetyczną terapię laserową jest miejscowe podniesienie bariery immunologicznej objawiające się wzrostem zawartości limfokin, lizozymu, interferonu i interleukiny, które powodują między innymi większą aktywność fagocytarną makrofagów i neutrofilów. Przyspieszenie regeneracji tkanek obserwowane po biostymulacji laserowej jest związane z aktywacją neoangiogenezy warunkującej prawidłowe gojenie oraz wzrostem ciśnienia parcjalnego tlenu w tkankach, które zwiększa częstość mitoz.
Biostymulacja laserowa jest nowoczesną, interdyscyplinarną metodą leczniczą, znajdującą zastosowanie w wielu dziedzinach medycyny. Chroni przed powikłaniami, oszczędza choremu bólu i skraca znacznie czas powrotu do zdrowia. Zasadnicze efekty kliniczne i towarzyszące im procesy, zachodzące w jej wyniku na poziomie tkankowym i komórkowym, możemy podzielić na kilka rodzajów:
- Działanie przeciwbólowe
- Działanie przeciwzapalne i przeciwobrzękowe
- Działanie regenerujące (naprawcze)
- Działanie odpornościowo-stymulujące
- Działanie polepszające mikrokrążenie
- Działanie odczulające
- stomatologia
- rehabilitacja, traumatologia i medycyna sportowa
- kosmetyka i chirurgia plastyczna
- dermatologia
- reumatologia
- laryngologia i otolaryngologia
- ginekologia
- oktologia
- urologia
- gastroenterologia
- neurologia
- pulmonologia
- kardiologia
- angiologia
- anestezjologia
- akupunktura
Ze względu na zjawiska fizyczne towarzyszące padaniu wiązki laserowe na granicę ośrodków o różnej gęstości, najskuteczniejszym sposobem naświetlania jest bezpośredni kontakt sondy z tkanką. Jeśli nie jest to możliwe, wówczas należy zadbać o prostopadłe podanie wiązki laserowej na tkankę, co minimalizuje odbicie i zmniejsza straty energii. Jest to bardzo istotne, ponieważ tylko światło zaabsorbowane w tkance wywiera działanie lecznicze. Światło odbite od powierzchni tkanek jest bezpowrotnie stracone dla potrzeb leczenia.
Dotarcie do zmienionych patologicznie tkanek jest uwarunkowane doborem odpowiedniej długości fali (a tym samym rodzaju lasera). Do naświetlania zmian powierzchniowych, np. skóry czy śluzówki, wykorzystuje się światło czerwone o długości fali od 632 do 640 nanometrów. Leczenie zmian głębszych wymaga zastosowania niewidzialnej dla oka wiązki podczerwonej, o długości fali od 830 do 850 nanaometrów, głębiej penetrującej tkanki (4-6 cm).
Siła reakcji tkanki, a więc efekt biostymulacji laserowej, zależy od ilości energii zaabsorbowanej przez tkankę i jest opisywana krzywą Arndta-Schultza, z modyfikacją Oshiro. Ilustruje ona zależność efektu biologicznego od zaaplikowanej dawki. Mówiąc ogólnie, słabe i średnie dawki energii pobudzają aktywność fizjologiczną, natomiast zbyt silne - hamują ją.
Do prowadzenia zabiegów biostymulacyjnych nie są wymagane specjalne uprawnienia. Jedynym i bezwzględnym warunkiem bezpieczeństwa jest wymóg stosowania przez pacjenta i lekarza specjalnych okularów ochronnych, dostarczanych zwykle wraz z urządzeniem. Jeżeli zabieg został zalecony przez lekarza, może go prowadzić każda osoba przeszkolona w zakresie zasad BHP przy pracy z laserami i obsługi konkretnego urządzenia.
Skuteczność każdego zabiegu będzie jednak wątpliwa, jeżeli zabraknie podstaw wiedzy medycznej i zasad techniki aplikacji wiązki laserowej. Niezbędną wiedzę na temat "warsztatu pracy", metodologii zabiegów a zwłaszcza dawkowania, najłatwiej zdobyć na specjalistycznych, profesjonalnych szkoleniach organizowanych przez producenta laserów biostymulacyjnych - firmę ACCURO.
Przeciwwskazaniem bezwzględnym do stosowania biostymulacji jest choroba nowotworowa oraz ciąża.
Do grupy przeciwwskazań względnych należą zaburzenia wydzielania gruczołów dokrewnych, szczególnie nadczynność i niedoczynność tarczycy, nie ustabilizowana cukrzyca, arytmia, stany ostrej niewydolności krążenia, ciężkie zakażenia wirusowe i grzybice, wysoka gorączka, nadwrażliwość na światło, przyjmowanie leków światlouczulających, choroby umysłowe. Choroba niedokrwienna serca może wymagać kontroli kardiologa w trakcie leczenia, choć aplikowaną zwykle energię, do 12 J na zabieg, uważa się za bezpieczną.
Biostymulacja laserowa:
1. nie jest naświetlaniem "szkodliwymi promieniami" laserowymi
2. nie jest nagrzewaniem tkanek wiązką laserową
3. nie jest terapią radiacyjną, jak np. naświetlanie "bombą kobaltową" czy promieniami RTG
4. nie zmienia normalnej fizjologii tkanek
5. nie powoduje niebezpiecznej kumulacji wiązki laserowej w tkankach
6. nie ma efektów ubocznych i nie zaobserwowano w wyniku jej działania skutków odległych
7. ale uwaga! - nigdy nie zastępuje wiedzy i doświadczenia lekarza
Warunki powodzenia biostymulacji laserowej:
1. prawidłowe rozpoznanie
2. zastosowanie odpowiedniego lasera (długość fali, moc)
3. wybór właściwego miejsca naświetlania
4. prawidłowy sposób prowadzenia naświetlania
5. aplikacja odpowiedniej dawki energii
6. właściwy dobór serii zabiegów
Dziwiąc się wielkiej skuteczności wiązki laserowej często zapominamy, że życie powstało w otoczeniu dwóch czynników - wody i ....światła. O podstawowym znaczeniu wody dla zdrowia wiemy od dawna. Czas teraz na zrozumienie roli światła.
jowa33