logika skrypt.doc

WYKŁAD 1

Logika to pojęcie wieloznaczne; to dziedzina wiedzy, która zajmuje się metodami poprawnego uzasadniania, definiowania i wnioskowania.

Logika

Ojcem retoryki był Arystoteles

Kwintylian, Cyceron -> wybitni retorycy             

Teoria argumentacji stanowiła kanon wykształcenia aż do średniowiecza, kiedy to zredukowano ją do sztuki ładnego przemawiania.

II poł XX wieku -> rozwój retoryki Ch. Perelman, Teodor Viehweg

Logika formalna -> Arystoteles, Leibniz; zacznie się rozwijać, gdy dostrzeżono jej związki z matematyką

Szkoła lwowsko-warszawska -> Hajdukiewicz, Kotarbiński, Łukaszewicz; wydarzenia na skalę światową, rozwój logiki

Metodologia nauk (filozofia nauki):

Zawiera elementy logiki formalnej i teorii argumentacji

2 typy metodologii:

·         Opisowa – jakie metody stosuje się w różnych dziedzinach

·         Normatywna – ustala standardy poprawnego wnioskowania

Do rozwoju badań metodologicznych przyczyniło się koło wiedeńskie (R. Carnap, Stihl i inni); koło wiedeńskie zajmowało się logicznym empiryzmem i neopozytywizmem

Polemizował z nimi K. Popper

Teoria definicji:

Odgrywa ogromną rolę

Jawonelus „omnis definitio In iure civili periculae est” (każda definicja w prawie cywilnym jest groźna)

Rozporządzenie Rady Ministrów z 2002 roku w spor. zasad techniki prawodawczej:

- należy ograniczyć nieostrość pojęć

- tekst musi być zrozumiały

- tekst nie może być wieloznaczny

- kiedy ustawodawca może wprowadzać specjalistyczne zwroty, które nie mają odpowiednika w normalnym języku

- jaki jest sens definiowanych pojęć

Każda definicja składa się z 3 elementów:

- definiendum

- łącznik definicyjny

- definiens

Np. pełnoletni jest to osoba, która ukończyła lat 18.

  Definiendum  łącznik definicyjny   definiens

Prawodawcy powinni używać w nazwie łączników zwrotów „jest to”, „jest równoznaczne”, „znaczy”, „A znaczy B”, nie powinni natomiast używać „jest”

W teorii definicji sformułowano kryteria:

1. definicje realne i nominalne

realne -> charakterystyki przedmiotów, np. księgarnia jest to sklep, w którym sprzedaje się książki

nominalne -> charakterystyki pojęć, np. termin „księgarnia” znaczy to i to

2. definicje ze względu na ich funkcje/ cel:

a)      sprawozdawcze

b)     projektujące

c)      regulujące

      Ad. a

Są to definicje, które zdają sprawę (opisują, jakie znaczenie przypisuje się pojęciu w danym języku), np. przykład z księgarnią z def. realnej

      Ad. b

Stanowią pewną propozycję; stosuje się, gdy ktoś uważa, że należy zmienić sens znaczenia (bo jest wadliwe lub odbiega od normy) lub, gdy odkrywa się coś nowego i trzeba wymyślać mu nazwę

Zmiana sensu znaczenia, np. propozycja Petrażyckiego z definicją prawa (patrz podr. do wstępu)

Odkrycie czegoś nowego, np. polon, bankster (miała to być nazwa na złodzieja napadającego na banki)

    Ad. c

Mają cechy definicji sprawozdawczych i projektujących, gdy pojęcie jest nieostre a ustawodawca chce je uściślić stosuje definicję regulującą

3. definicje wyraźne i kontekstowe

def. wyraźne -> bezpośrednio podajemy definiendum, łącznik i definiens, np. kodeks cywilny (tzn. definicje z tego kodeksu

def. kontekstowe -> używa się pewnego pojęcia w typowych dla niego kontekstach; można zrekonstruować znaczenie pojęcia, np. przedawnienie

4. definicje ze względu na ich budowę

·         def równościowa (klasyczna) -> Arystoteles „per gentus Proximum et differentia specificiam”, np. kwadrat jest to prostokąt równoboczny; dom jest to budynek mieszkalny

·         def. zakresowe (enumeratywne) -> przez wyliczenie; często spisywane przez prawników

·         def ostensywne (deiktyczne) -> tego nie mam, ale poszukaj w necie, na pewno jest

·         def. równoważnościowe -> są bardzo ważne, spełniają warunek zastąpawalności; są zbudowane przy pomocy funktora równoważności „wtedy i tylko wtedy, gdy…”

a=bc jest to równość definicyjna

a=b    definicja ma charakter pełny, definiens może zastąpić definiendum i na odwrót, np. auto jest to samochód

·         def. cząstkowe -> są to definicje w sposób cząstkowy określające sens pojęcia; nie spełniają warunku zastąpawalności, np. platformy wiertnicze; definicje cząstkowe budujemy za pomocą funktora implikacji, czyli „jeżeli to”, np. jeżeli dany obiekt jest platformą wiertniczą, to należy do statków

WYKŁAD 2 i 3

Błędy definicyjne

a)      ignotum per ignotum

b)     idem per idem

c)      nieadekwatność definicji

Ad. b

To samo przez to samo; błędne koło bezpośrednie (np. masło maślane) i pośrednie (np. logika to nauka o poprawnym myśleniu, które jest logiką)

Ad. c

Poprawna definicja równościowa, równoważnościowa musi spełniać warunek adekwatności (gdy zakres definiensa obejmuje tylko te przedmioty, które wchodzą w zakres definiendum). Definiens nie obejmuje wszystkich przedmiotów wchodzących w skład definiendum, albo wchodzą również przedmioty, które nie chodzą w zakres definiendum.

Elementy rachunku zdań

symiotyka -> nauka zajmująca się składnią

semantyka -> problematyka znaczenia

pragmatyka -> jak się używa wyrażeń

syntaktyka -> składnia, gramatyka

podst. kategorie języka: zdania, dyrektywy, oceny, nazwy, funktory

zdaniem logicznym jest wypowiedź, której można przypisać wartość prawdy lub fałszu.

Wypowiedzi niezupełne lub niepełne to wypowiedzi eliptyczne, np. słuchają

Zdania analityczne i syntetyczne

·         zdania analityczne -> prawda/ fałsz wynika z sensu użytych słów; ustalają zgodność z przyjętą konwencją, np. godzina ma 60 minut; doba ma 24 godziny

·         zdania syntetyczne -> prawdziwość wynika ze zgodności lub niezgodności z faktami; trzeba ustalić zgodność z rzeczywistością, np. Warszawa jest stolicą Polski

definicja klasyczna prawdy

·         veritas est adecvatio rei et ratio

·         definicja konferencyjna -> nie ma dwóch zdań sprzecznych

·         definicja pragmatyczna -> prawdziwe teorie, to te na podstawie których można skutecznie działać

·         definicja konsensualna -> jakieś obrazy świata; decyduje konsensus specjalistów danej dziedziny

dyrektywy -> nie odpowiadają na pyt. „Jak jest?” Ale „jak być powinno?”; formułują wzory, wskazówki zachowań; wypowiedzi optatywie (zaczynające się od „życzę sobie cośtam cośtam) -> zalicza się je do dyrektyw, bo im również nie można przypisać wartości prawdy i fałszu

oceny -> kategoria pośrednia między zdaniami a normami; wiąże je struktura zdania; nie można im przypisać wartości prawdy lub fałszu; emotywizm -> szkołą filozoficzna, oceny nie opisują, ale wyrażają nasze postawy wobec czegoś

oceny pragmatyczne są pseudoocenami

pseudonormy -> parafrazy zdań; można im przypisać wartości prawdy lub fałszu, np. jeżeli chcesz zagotować wodę, to powinieneś ją podgrzać do 100 stopni Celsjusza

performatywy -> w II połowie XX wieku John Austin wskazał, że w języku występują też performatywy; nie są one ocenami, ani zdaniami; są to wypowiedzi dokonawcze, poprzez użycie pewnej formuły słownej kreujemy nowe, symboliczne stany rzeczy (np. mianuję cię podporucznikiem rzekł minister uderzając szabelką :P; nominowanie ochrzczenie, zawarcie związku małżeńskiego); osobliwe dla performatywów jest to, że niewystarczające jest użycie słów, musi być dokonana pewna procedura, np. sprzedaż w formie aktu notarialnego.

Funktor -> każde wyrażenie języka, które służy do budowania performatywów, itd., np. „i”, „lub”; nie są to dyrektywy; funktor można opisać przy pomocy jego matrycy; funktory nazwotwórcze, np. Toruń nad Wisłą; funktory zdaniotwórcze

Rachunek zdań -> zmienne zdaniowe p, q i funktory prawdziwościowe: ~; ^; v; ->; ≡ Osobliwości funktorów: są to tzw. Funktory prawdziwościowe (wartość logiczna zbudowana przez te znaczki z góry zależy od wartości logicznej argumentu)

Zmienne zdaniowe -> w każdym miejscu za daną zmienną trzeba podstawić to samo zdanie

Matryca funktorów:

a) funktor negacji (nie)   

2 typy negacji:

·         zewnętrzna, np. „nieprawda, Jan nie jest sędzią”

·         negacja wewnętrzna, np. „Jan nie jest sędzią

zdanie i jego negacja to zdanie sprzeczne. dwa zdania sprzeczne nie mogą być ani prawdziwe ani fałszywe (ze względu, iż zdania sprzeczne to takie zdania, w których jedno zawsze jest fałszywe a drugie prawdziwe). Kwestię sprzeczności odróżnić należy od zdań przeciwnych; zdania te to takie, w których pierwsze nie jest negacją drugiego. Poza tym nie mogą być oba prawdziwe, ale mogą być oba fałszywe, np. Jan jest teraz w Toruniu, Jan jest teraz w Nowym Jorku.

Negacja zdania zanegowanego jest równoważna temu zdaniu (2 razy nie); jest to prawo podwójnego przeczenia, np. Jan jest prawnikiem = nieprawda, że Jan nie jest prawnikiem

prawda v (1)

fałsz f (0)

b) funktor koniunkcji (i)   

w koniunkcji oba argumenty muszą być prawdziwe, aby cała koniunkcja była prawdziwa; występuje prawo przemienności argumentów koniunkcji, czyli p ^ q ≡ q ^ p