KINEZJOLOGIA EDUKACYJNA

Kinezjologia edukacyjna, której twórcą jest dr Paul Dennison, jest metodą wspierania naturalnego rozwoju człowieka, bez względu na jego wiek, poprzez różne ćwiczenia ruchowe. Podstawą ćwiczeń jest naprzemienność ruchu – wykonujemy je raz lewą, raz prawą stroną ciała – np. ręką, nogą…
Koordynacja ruchowa jest potrzebna szczególnie w edukacji dzieci, które przygotowują się do nauki pisania i czytania. Ruch powinien być początkiem każdego procesu edukacyjnego. Jak wiadomo – dzieci odczuwają cały czas potrzebę ruchu, nawet kiedy są zmęczone – lubią być w ruchu. Mówimy wtedy, że mają niespożytą energię. Każde zajęcie z elementem zabawy, ruchu bardziej absorbuje dzieci i wykonują je chętniej, niż siedząc w bezruchu.
Kinezjologia edukacyjna zwana jest także „gimnastyką mózgu” lub „edukacją przez ruch”.
Ćwiczenia kinezjologii przede wszystkim wspierają naturalny rozwój dziecka i stymulują dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, np. nadpobudliwe lub dyslektyków.

Dlaczego warto stosować kinezjologię? Bo prowadzone ćwiczenia:

-          poprawiają ekspresje słowną i twórcze myślenie,

-          usprawniają percepcję wzrokową i słuchową,

-          poprawiają koncentrację, koordynację wzrokowo-ruchową i słuchowo-ruchową,

-          ułatwiają zapamiętywanie,

-          wzmacniają koordynację i pracę obu półkul mózgowych,

-          usprawniają pamięć długoterminową i krótkoterminową,

-          umożliwiają rozwój abstrakcyjnego myślenia, poprawiają koordynację lewej i prawej strony ciała,

-          pogłębiają oddech,

-          wspomagają pozytywne nastawienie,

-          równoważą emocjonalnie, relaksują,

-          poprawiają umiejętności komunikacyjne.

Samo rozpoczęcie ćwiczeń poprzedza pewne przygotowanie. To: picie wody, punkty na myślenie, ruchy naprzemienne, pozycja Cooka. Wszystko to pobudza i dotlenia umysł, integruje działanie obu półkul mózgowych, łączy emocje z myśleniem racjonalnym, a przez to stwarza możliwość do efektywniejszego uczenia się i reagowania.

WODA wspomaga uczenie się i myślenie:

-          wspomaga trawienie/rozpuszcza enzymy trawienne

-          wspomaga oddychanie, umożliwia rozpuszczanie tlenu i wprowadzenie go do krwi

-          zwiększa zdolność hemoglobiny do przenoszenia tlenu

-          utrzymuje biegunowość komórkową

-          umożliwia selektywną koncentrację

-          szybsze przetwarzanie informacji dla rozumowania na wyższym poziomie

-          przyczynia się do poprawy zdrowia i podwyższenia odporności

-          stanowi ochronę przed zewnętrznymi polami elektromagnetycznymi

Woda jako uniwersalny rozpuszczalnik jest konieczna do utrzymywania w naszym ciele potencjału elektrycznego. Owo przekaźnictwo elektryczne decyduje o szybkości i sprawności myślenia.

MASOWANIE PUNKTÓW NA MYŚLENIE daje wielorakie korzyści związane z poprawą umiejętności szkolnych: wzrokowe przekraczanie linii środka  (przydatne w czasie czytania / ułatwia wykonanie ćwiczeń naprzemiennych eliminuje przekręcanie liter, przestawianie sylab zlewanie się spółgłosek pozostawanie w miejscu podczas czytania synchronizuje pracę oczu powoduje złagodzenie napięć mięśni.

RUCHY NAPRZEMIENNE – czyli po prostu naprzemienne chodzenie w miejscu, dotyk prawym łokciem lewego kolana i następnie lewym łokciem prawego kolana (jednocześnie pobudzane są duże powierzchnie obu półkul mózgowych). Ruchem naprzemiennym jest także jednoczesne odstawienie lewej nogi na palce i uniesienie prawej ręki, za którą wodzimy wzrokiem (po wykonaniu zmieniamy strony). Celem ich jest zintegrowanie obu półkul mózgowych. Kiedy wykonujemy jednocześnie ruch prawą i lewą stroną ciała, powodujemy, że prawa i lewa półkula stymulowane są jednocześnie, co powoduje wytwarzanie połączeń nerwowych w spoidle wielkim oraz sprzyja aktywizowaniu mózgu.
Ruchy te powinny być wykonywane powoli, tak by zaangażować ruchy precyzyjne.

POZYCJA COOKA – zadaniem tego ćwiczenia jest odblokowanie emocji i umożliwienie kontaktu z płatami czołowymi mózgu, gromadzącymi zdobytą wiedzę. Pozycja Cooka ma wielostronne działanie, zaś efekty są różne u różnych dzieci. Nadpobudliwe i rozdrażnione stają się spokojniejsze, zahamowane i zablokowane – otwierają się emocjonalnie.

Od kilku lat wplatam elementy  kinezjologii edukacyjnej do pracy z dziećmi. Na przykład często dzieci wykonują prace plastyczne, wykonując ruchy naprzemienne lub odpoczywają po obiedzie w pozycji Cooka. Towarzyszy nam wtedy odpowiednio dobrana muzyka. Jeśli to relaksacja – muzyka jest spokojna, zachęcająca do odpoczynku; jeśli wykonujemy pracę plastyczną – muzyka powinna pomagać dziecku i zachęcać je do wykonywania określonych ruchów naprzemiennych.

Z moich spostrzeżeń wynika, że zajęcia z kinezjologii edukacyjnej sprawiają dzieciom radość i dają poczucie satysfakcji, zadowolenia z siebie. Bo które z dzieci nie potrafi np. stawiać krótkich kresek raz lewą, raz prawą ręką – nikt przecież nie mierzy długości kresek czy linii ani dokładności stawiania kropek na kartce – to muzyka podpowiada dziecku, kiedy wykonać ruch, a nauczycielka tylko przypomina o zmianie ręki. Przy odpowiedniej muzyce dziecko zapomina o tym, że wykonuje pracę – ono sobie swobodnie maże czy maluje i odczuwa przy tym radość. Często zdarza się, że dzieci nie chcą wykonywać prac lub ćwiczeń – wydaje im się, że nie potrafią, muszą przestrzegać linii, konturu – to wzbudza często niechęć. Zajęcia z elementami kinezjologii pomagają dziecku poczuć się swobodnie, zapomnieć o liniach i konturach, wykazać się własną inwencją twórczą i pomysłowością. Zajęcia te są doskonałe zarówno dla dzieci spokojnych, wyciszonych jak i dla nadpobudliwych.

Pozycja Cooka, którą często wykorzystuję w czasie relaksacji, pozwala dzieciom odpocząć, uzupełnić energię, wyciszyć się, zajrzeć w głąb siebie (dzieci kładą się na podłodze na plecach, z nogami wyprostowanymi i skrzyżowanymi na kostkach, rękoma natomiast  skrzyżowanymi na piersiach i dłońmi włożonymi pod pachy; pozycje tę można również stosować na stojąco i siedząco – ale w pozycji leżącej jest wygodniejsza i ułatwia relaksację). Nieraz mogłam zauważyć, jak dzieci na chwilkę przysypiają, odpoczywając w tej pozycji, po czym budzą się i zregenerowane wracają do dalszych zabaw i ćwiczeń.


Dennison proponuje szereg ćwiczeń. Oto niektóre z nich:

LENIWE ÓSEMKI

Koordynują one prawe i lewe mózgowe ośrodki wzroku, umożliwiając przekroczenie linii środka. Wykonując to ćwiczenie, kreślimy ręką kształt ósemki, tak by punkt przecięcia linii oddzielał od siebie obszar pola widzenia z prawej i lewej strony. Należy zachować ciągłość ćwiczenia, nie przerywając linii. Dzieci nazywają to ćwiczenie „uszami słonia” lub „skrzydłami motyla”. Ćwiczenie to rozpoczynamy najpierw lewą ręką, by uaktywnić prawą półkulę. Ważne jest, aby ręka poruszała się w kierunku przeciwnym do ruchów wskazówek zegara: w górę i dookoła, zataczając pętlę .

RYSOWANIE OBURĄCZ

Rysowanie obiema rękami poprawia orientację w przestrzeni.

SŁOŃ

To najbardziej integrujące z ćwiczeń gimnastyki mózgu.. Ćwiczenie to rozpoczynamy od przyciśnięcia przedramienia do ucha i wyciągnięcia ręki przed siebie (imituje ona trąbę słonia). Palec wskazujący wyprostowanej ręki rysuje leniwą ósemkę, za którą wodzimy wzrokiem. Po zakreśleniu kilku ósemek zmieniamy ręce. Wydając przy tym ciche pomruki, aktywizujemy także obszar słuchu w płacie skroniowym mózgu.

KAPTUREK MYŚLICIELA

To pobudzające cały mechanizm słuchu ćwiczenie energetyzujące, wspomagające pamięć. Wykonuje się je poprzez kilkakrotne masowanie uszu, odwijanie z góry do dołu. Sam akt fizycznej stymulacji receptorów dotyku w uchu zewnętrznym pobudza cały mechanizm słuchu.

SOWA

Dzieciom mającym problemy z rozumieniem ze słuchu i zmęczonym nadmierną koncentracją wzrokową pomoże sowa. Zwracamy głowę w lewą stronę, prawą ręką chwytamy lewy miesień kapturowy (u nasady szyi), nabieramy nosem powietrze i wydychamy je krótkimi dmuchnięciami, mówiąc np. hu-hu-hu (sowa), kierując głowę poziomo na prawe ramię.

ENERGETYCZNE ZIEWANIE

Wykonuje się je, masując mięśnie wokół stawu skroniowo-żuchwowego, łączy on szczękę z żuchwą. Przez staw ten przebiegają pnie pięciu głównych nerwów czaszkowych, zbierających informacje z twarzy, języka, oczu, ust i aktywizują mięśnie twarzy. Ziewanie rozluźnia cały ten obszar, przez co odbiór informacji jest bardziej efektywny. Wspomaga też komunikację.

AKTYWNA RĘKA

Ćwiczenie to pozwala rozciągnąć górne mięśnie klatki piersiowej oraz ramion. Wszelkie napięcie i skracanie utrudniają pracę typu pisanie, posługiwanie się różnego rodzaju przyrządami. Wykonujemy to ćwiczenie, unosząc w górę ramię, wyprostowane mocno przytulamy do ucha, przytrzymując drugą w okolicy łokcia. Równocześnie pobudzamy mięśnie wyprostowanej ręki, odpychając ją w różnych kierunkach (w przód, w tył, na boki).

PUNKTY UZIEMIENIA

Wykonanie ćwiczenia jest niezwykle proste. Otóż jedna ręka zasłania pępek, druga leży pod dolną wargą. Dennison zaczerpnął tu wiedzę z akupunktury. Wyżej wymienione punkty przytrzymujemy wykonując przy tym głębokie, pełne oddechy.

PUNKTY RÓWNOWAGI
 
Punkty te pomagają szybko przywrócić równowagę dla wszystkich trzech wymiarów: lewa-prawa, góra-dół, tył-przód. Sposób wykonania: punkty te znajdują się trochę powyżej wgłębienia, gdzie czaszka opiera się na szyi (ok. 2,5 cm po obydwu stronach linii środkowej). Należy przytrzymać lewy punkt jedną ręką, drugą trzymając na pępku i głęboko oddychając. Po kilkudziesięciu sekundach zmienić ręce tak, by tym razem trzymać prawy punkt i pępek. Głowa odchylona lekko się porusza, np. rysując „leniwe ósemki”

PUNKTY PRZESTRZENI

Jedną rękę przyciskamy powyżej górnej wargi, druga spoczywa na kości ogonowej.

Podsumowując – proponowane ćwiczenia wpływają na:

-          pamięć długo- i krótkoterminową

-          formowanie myśli i zdań w pamięci

-          korygowanie nierównej pracy oczu

-          koordynację wzrokowo-słuchową i wzrokowo-ruchową

-          koordynację tylnej i przedniej części mózgu

-          umiejętność poprawnego wypowiadania się, ekspresji

-          stabilizację

-          poprawę przemiany materii

-          wzrost koncentracji

-          stabilizację ośrodków odpowiedzialnych za emocje.

U dzieci, które pracowały metodą kinezjologii edukacyjnej, można zauważyć poprawę umiejętności takich jak:

-          rozumienie ze słuchu

-          zdolność poprawnego wypowiadania się

-          literowanie

-          rachunki matematyczne

-          polepszenie koncentracji

-          poprawa zdolności organizacyjnych

-          pozostawanie w miejscu bez rozpraszania uwagi

-          całkowite skupienie uwagi na zadaniu

-          poprawa refleksu

Osobom zainteresowanym polecam bibliografię:

1.     Hannaford C. „Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł”, Medyk, Warszawa 1998.

2.     Mirosławska J. „W sprawnym ciele sprytny mózg”, w: „ Edukacja w przedszkolu” 1998.

3.     Rutkowska G. „Metoda kinezjologii edukacyjnej dr Dennisona w praktyce”, w: „ Edukacja w przedszkolu” 2000.

4.     Dziamska D. „Edukacja przez ruch” WSiP.