Typy osobowości według Floriana Znanieckiego w odniesieniu do pozycji współczesnej kobiety.
Bartosz Czapnik
Pedagogika społeczna w zakresie pracy
opiekuńczej i socjalno-wychowawczej
III rok
Wstęp
1.1. Człowiek dobrze wychowany
1.2. Kobieta dobrze wychowana
2.1. Człowiek Pracy
2.1. Kobieta Pracy
3.1. Człowiek zabawy
3.2. Kobieta zabawy.
4.1. Człowiek zboczeniec
4.2. Kobieta zboczona
Zakończenie
W dziele Pt: „Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości” Florian Znaniecki przedstawił cztery typy osobowości społecznej, które mogą zostać przyjęte przez człowieka. Zostały one wyszczególnione poprzez ukazanie wpływu kręgów socjalizacyjnych
(krąg wychowawczy, krąg pracy i krąg zabawy), oraz typu człowieka zboczonego, który to się z nich wyróżnia.
Postaram się odnieść pozycję współczesnej kobiety do każdej z tych kategorii. Zaznaczyć warto, że według Znanieckiego każdy człowiek jest ich mozaiką, więc sam podział odnosi się do osób u których dana cecha / typ dominuje.
W poniższej pracy używam podziału na człowieka i kobietę. Nie jest on za szczęśliwy, ale pasuje on idealnie by oddać istotę pracy. Słowo „człowiek” reprezentuję dany typ osobowości w odniesieniu do ludzi bez wyszczególnienia na płeć a słowa kobieta ożywam by opisać tą płeć w odniesieniu do pracy Floriana Znanieckiego.
1.1. Człowiek dobrze wychowany – to osoba, która w okresie dzieciństwa i młodości była pod silnym wpływem kręgu wychowawczego (szkoła, rodzina, kościół, starsi znajomi) oraz właściwie zinternalizowała jego postawy i wartości. Ze względu na dużą kontrolę zachowania ze strony np: rodziców, jednostka rozpatruje poprawność swoich zachowań powołując się na opinie innych – patrzy na siebie oczami innych. Powoduje to zarówno bierność jak i skłonność do poświęceń człowieka dobrze wychowanego. Nie jest zwykle w stanie przełamać woli / siły innych (np: przeciwstawić się decyzji grupy), ale potrafi dokonywać poświęceń w imię „większego” lub „wspólnego dobra” (np: nastolatek przyznaje się do popełnienia przestępstwa, żeby reszta współuczestników uniknęła kary)
1.2. Kobieta dobrze wychowana – według badań jest to chyba najczęściej występujący typ osobowości tej płci – w przeciwieństwie do chłopców, dziewczynki podlegają silniejszej presji otoczenia, kręgu wychowawczego. Inny rodzaj zabaw skierowanych bezpośrednio dla dziewczynek (np: zabawa w dom, zabawy lalkami, brak zachęty do zabaw wymagających sprawności fizycznej), silniejszy nacisk nauczycieli na dobre oceny dziewczynek
(np: przyjęcie z standard, normę, że dziewczynki uczą się lepiej), na ich „dobre” zachowanie (np: chłopcy chodzący po drzewach mają o wiele większą akceptację społeczeństwa), społeczne stereotypy emanujące z mediów (matka sprzątająca dla zapracowanego męża, zasmarkanych dzieci czy zaborczych, wymagających rodziców) sprawiają, że kobieta napotyka w swoim życiu na dużo większy nacisk, który stara się wepchnąć ich życie na „właściwy” tor.
Kobieta dobrze wychowana z lęku o akceptację swoich działań może popaść w bierność, która to daje „bezpieczeństwo niewidzialności”. Unikanie działania prowadzi do stygmatyzacji roli kobiet w społeczeństwie, przyznania jej pozycji „płci słabej”, dyskryminacji płac, z którymi to starają się walczyć organizacje feministyczne.
Kolejnym z poważniejszych zagrożeń, które mogą wyniknąć dla „kobiet dobrze wychowanych” jest strach / brak chęci / umiejętności zmian (np: Na dziesięć kobiet żyjących z alkoholikami od męża odchodzi jedna - w przypadku mężczyzn pozostających w związkach z uzależnionymi kobietami proporcje są odwrotne) .
2.1. Człowiek pracy – to człowiek, na którą najmocniej oddziaływał socjalizacyjny krąg pracy. Jest on zorientowana na wartości związane z pracą, jego świat społeczny to hierarchia stanowisk. Stara się on spełniać najlepiej jak może swoje zadania, swoje obowiązki. Jego celem jest idealne przystosowanie się, spełnianie poleceń. Osoba taka może się stać „idealnym pracownikiem” – wywiązywać się ze wszystkich obowiązków, być twórcza, przedsiębiorcza, ale może zaistnieć sytuacja, w której „człowiek pracy” nie będzie potrafił działać samodzielnie – stanie się narzędziem.
2.2. Kobieta pracy – jest drugim najczęściej spotykanym modelem który przyjmują kobiety. W przeszłości model „trzech K” (z niem: Kinder, Küche, Kirche – dzieci, kuchnia, kościół) była dominująca w naszym kręgu kulturowym, przez co ten model osobowości był wypełniany najczęściej jako pracownik domowy, perfekcyjnie wykonujący różne gospodarskie obowiązki. Obecnie można zaobserwować
trend wręcz odwrotny – kobiety sukcesu, bizneswoman starającej się realizować w sferze zawodowej. Role owe są pod wieloma względami sprzeczne oraz trudne do pogodzenia (sukcesowi zawodowemu towarzyszy często brak czasu – brak możliwości spełnienia roli matki, wychowawcy – i odwrotnie), co przy nacisku społeczeństwa na spełnianie przez kobietę obydwu z tych ról może prowadzić do frustracji kobiet.
3.1. Człowiek zabawy – jest to osoba, która w swoim dzieciństwie i młodości była pod wpływem kręgów pracy i wychowawczego. ale posiadała przy tym dużą ilość czasu wolnego, który spędzała razem rówieśnikami bez opieki, nadzoru dorosłych. Mogły dzięki temu rozwinąć się umiejętności interpersonalne, jak i przekonanie, że ich życie jest grą, zabawą. Działają dla własnej przyjemności, nie boją się podejmować wyzwań, ryzyka. W życiu dorosłym dużo czasu poświęcają na kontakty z rówieśnikami – spędzają czas w grupach, stowarzyszeniach, organizacjach (np: partiach politycznych).
3.2. Kobieta zabawy – model ten występuje bodajże najrzadziej. Kobiety spotykają się z wpływem dwojakiego rodzaju: rodzina oczekuje uległości, skromności i wstrzemięźliwości - rówieśnicy chcą natomiast dziewczyn swobodnych seksualnie, nie stroniących od alkoholu i niezależnych. Społeczny nacisk jest jednak większym w pierwszym przypadku i to on determinuje wybory kobiet. Społeczny odbiór „kobiety zabawy” jest zdecydowanie ostrzejszy niż „mężczyzny zabawy” (np: mężczyzna utrzymujący kontakty seksualne z wieloma partnerkami jest nazywany „Don Juanem”, „kobieciarzem”, „playboy’em”, „ogierem”, „pogromcą kobiecych serc” itd. – kobieta jest określana natomiast jako „kurwa” - wnioski nasuwają się same…). Sam Znaniecki zaliczał prostytutki do tej grupy kobiet.
Współcześnie w społecznym odbiorze „kobiet zabawy” następuje pozytywna zmiana, jednak jeszcze dużo czasu będzie musiało upłynąć zanim zostaną one postrzegane jako osoby które cieszą się życiem i umiejętnie z niego korzystają, a z prostytucją niewiele mają wspólnego.
4.1. Człowiek zboczeniec – według Znanieckiego wyróżniamy dwie podkategorie takich osób:
· nadnormalność – polegającą na takim wczuciu się w przypisaną role że wykonuje ona ją lepiej, niż wymaga tego wzór osobowy
· podnormalność - polegające na braku umiejętności przystosowania się do panujących systemów kulturowych lub niechęci do przystosowania się
Są to osoby, które buntują się przeciw obecnym w ich środowisku życia wartością, normom, prawą czy obyczajom. „Zboczeniec podnormalny” stara się odrzucić zastany porządek, który go otacza (np: wykazuje skłonności anarchistyczne), a „nadnormalny” stara się zmienić
istniejący porządek (np: organizuje protesty przeciwko niesprawiedliwemu prawu). Cechą wspólną obydwu podkategorii jest skłonność przedstawicieli do buntu.
4.2. Kobieta zboczona – Znaniecki do zboczeńców nadnormalnych zaliczył między innymi Sokratesa, Józefa Piłsudskiego, Adama Mickiewicza i Mussoliniego. A kobiety?
Dominująca pozycja mężczyzny sprawiła, że w historia zapamiętała wielu z nich.
Praktycznie każdą kobietę, którą znamy z historii może być przeszeregowana do tej kategorii – Maria Curie-Skłodowska, Caryca Katarzyna, czy Matka Teresa są tu najlepszymi przykładami.
Jako, że „zboczeniec” to osoba, która sprzeciwia się istniejącemu porządkowi społecznemu, liczba kobiet, które będą reprezentowały ten typ osobowości zwiększa się i będzie się zwiększać jeszcze bardziej. Wpływają na to coraz większe zmiany w społecznym postrzeganiu kobiety oraz zmiany, które następują w wychowaniu nowych pokoleń.
Współczesne „kobiety zboczone” to przedsiębiorcze jednostki przewodzące partiom i firmom, artystki oraz naukowcy.
Proces ten będzie postępował prawie w postępie geometrycznym razem z równouprawnieniem, zmianami społecznymi, które to są motywowane często przez same kobiety. Osobisty przykład kobiet sukcesu (zarówno zawodowego jak i osobistego) będzie pociągał za sobą młode pokolenia kobiet. Podejrzewam nawet, że w najbliższym czasie liczba kobiet „niepokornych” przekroczy liczbę takowych mężczyzn – sprawi to co kiedyś trzymało kobiety na pozycji „słabej płci” – nacisk społeczny.
Z powyższego tekstu możemy odczytać, że większość współczesnych kobiet przyjmuje typ osobowości „człowieka dobrze wychowanego”. Sprzyja temu wiele czynników, które jednak w dniu dzisiejszym zanikają. Głębokie przemiany społeczne, które spowodowały wzrost znaczenia kobiety w społeczeństwie (obydwie wojny światowe, podczas których kobiety zmuszone były przejąć wiele ról społecznych do tej pory zajmowanych przez mężczyzn), sprawiły że ta rola powoli staje się nieatrakcyjna / przestaje być przyjmowana. (Jako ciekawostkę chciałbym podać to, że poszukując odpowiednich klipartów ofice’a, a obejrzałem ponad 870, praktycznie nie spotkałem się z żadnym w których kobieta jest przedstawiana jako matka :), co samo w sobie może świadczyć o zaniku tego modelu w przypadku kobiet)
Dzisiaj „kobieta pracy” staje się bardzo atrakcyjną rolą społeczną / coraz częściej jest to typ reprezentowany przez kobiety. Ze strony towarzystw feministycznych jest to chyba najbardziej pożądany typ osobowości jaki „ona” może współczesne reprezentować. Przeciwstawia on sobą (teoretycznie) wszystkie tradycyjne, znienawidzone przez feministki cechy kobiet, takie jak: uległość, zależność od mężczyzny, bierność. Jest dla nich (ten typ osobowości) formą ukazania kobiety jako pełnoprawnego członka społeczeństwa. Niestety feministki bardzo często zapominają o ambiwalencji, która może cechować „kobiety sukcesu” w obecnym świecie. Społeczny nacisk na rolę „matki” i „kobiety interesu” powoduje ze współczesne „one” poddawane są wielu naciskom, przez co istnieje obawa o pojawienie się frustracji ze względu na niespełnienie jednej z ról.
„Kobieta zabawy” jest nadal rzadkością. Brak społecznej akceptacji sprawia, że ten typ osobowości jeszcze długo nie będzie posiadał wielu przedstawicielek. Głęboko zakorzeniony w naszej kulturze wizerunek „kobiety cnotliwej” może sprawić, że „osoby płci żeńskiej”, które cieszą się życiem i umiejętnie z niego korzystają poczekamy bardzo długo.
A co z typem „kobiety zboczonej”? Kobiety dzisiejszego świata coraz częściej reprezentują ten typ osobowości (w formie nadnormalnej). I bardzo dobrze! Pokuszę się nawet o stwierdzenie, że „człowiek zboczony” ma bardzo duże szanse na zostanie ukrytą, nie uaktywnioną siłą jednostkową, co dla mnie i dla wszystkich przyszłych i obecnych pedagogów społecznych jest świetną wiadomością. Można się nawet pokusić o wysnucie tezy, że każdy pedagog społeczny powinien reprezentować ten typ osobowości(w formie nadnormalnej), co przy obecnym współczynniku feminizacji naszej profesji jest bardzo dobrym rokowaniem.
Bibliografia:
archiepol