Piotrowski_Podwójny świat.pdf

Podwójny świat. Uwagi o narracji i tożsamości w tekstach

homoseksualnych Jarosława Iwaszkiewicza

«A double world. Remarks on narrative and identity in Jarosław Iwaszkiewicz’s

homosexual texts»

by Grzegorz Piotrowski

Source:

Second Texts (Teksty Drugie), issue: 6 / 2007, pages: 207218, on www.ceeol.com .

Piotrowski Podwójny wiat

Grzegorz PIOTROWSKI

Podwójny wiat

Uwagi o narracji i to¿samoci w tekstach

homoseksualnych Jaros³awa Iwaszkiewicza

Pisze German Ritz:

Pisarstwo kobiece czy wrêcz homoseksualne godzi w ontologiê tego, co literackie, jest

dopuszczalne najwy¿ej jako etykietka literatury u¿ytkowej o charakterze emancypacyj-

nym lub pornograficznym. [] Mêski dyskurs podaje siê za neutralny dyskurs kultury,

tzn. jest uto¿samiany z kultur¹. Dyskurs kobiecy albo homoseksualny utrwala siê w wia-

domoci jako innoæ w kulturze, dyskurs mêski za (heteroseksualny) musi siê okazaæ

w ich odbiciu konstruktem. Tym samym traci swoj¹ pilnie strze¿on¹ rolê tego, co ist-

nieje od zawsze.

Odzwierciedlenie tego, co homoseksualne w kulturze, pozwala zdynamizowaæ i zradyka-

lizowaæ odkrycie, ¿e wszelka seksualnoæ jawi siê w kulturze zawsze tylko jako konstrukt.

Po¿¹danie homoseksualne podwa¿a koncepcjê naturalnoci (któr¹ w XIX-wiecznym

mêskim wyobra¿eniu uosabia³a kobieta) i walczy z niemot¹ narzucon¹ mu w ramach tej

koncepcji przez kulturê mêsk¹. To¿samoæ kobieca generuje siê w poszukiwaniu w³asne-

go ja, to¿samoæ homoseksualna w odzyskiwaniu jêzyka. 1

W³anie: w odzyskiwaniu, czêsto w d³ugim procesie odzyskiwania.

W tekstach homoseksualnych 2 Jaros³awa Iwaszkiewicza 3 proces ten nigdy nie zo-

G. Ritz Iwaszkiewicz, Breza, Mach: Niewypowiadalne po¿¹danie a poetyka narracji ,

w: tego¿ Niæ w labiryncie po¿¹dania. Gender i p³eæ w literaturze polskiej od romantyzmu

do postmodernizmu , prze³. B. Dr¹g, A. Kopacki, M. £ukasiewicz, Warszawa 2002,

s. 177-178.

Przez (tzw.) tekst homoseksualny rozumiem za Germanem Ritzem tekst swoisty

z uwagi na specyfikê dyskursu, na dystynktywn¹, psychoseksualn¹, spo³eczn¹

Przyczynki

Piotrowski Podwójny wiat

sta³ zamkniêty, uwieñczony odzyskaniem jêzyka 4 . To¿samoæ homoseksualna nie

przemówi tu pe³nym g³osem, temat mêskiej mi³oci innego po¿¹dania nie obja-

wi siê w sposób otwarty, neutralny czy naturalny. Bêdzie ukazywany nie wprost,

maskowany, sugerowany, skrywany w podtekcie, bêdzie niekiedy rzekomo jaw-

ny b¹d te¿ w³anie neutralny, ale nawet wtedy, zawsze, uwik³any w sieæ spl¹ta-

nych czy wrêcz sprzecznych intencji nadawczych, wyra¿ony poprzez specyficzne

tryby wypowiedzi, odbiegaj¹ce od tego, co mo¿na by uznaæ za styl zerowy litera-

tury w danym okresie.

W opowiadaniu Nauczyciel drastycznoci odwa¿nego obyczajowo tematu kryj¹

siê ca³kiem d³ugo za parawanem mocno tradycyjnej, realistycznej, jak s¹dzê,

celowo jakby nieco anachronicznej, dziewiêtnastowiecznej chcia³oby siê nie-

mal powiedzieæ narracji. Stosuje w niej autor-narrator ró¿ne zabiegi retencyjne,

opóniaj¹ce odkrycie tajemnicy tytu³owego bohatera i sprowokowanej przezeñ

przynajmniej po czêci homoseksualnej inicjacji jego podopiecznych. Jednocze-

nie zabiegi te podtrzymuj¹ niespokojny nastrój oczekiwania na fina³owe rozwi¹-

zanie, dla uwa¿nego czytelnika chyba jednak spodziewane i oczywiste. Wymowa

pewnych chwytów jest bowiem doæ jasna nie bez powodu na przyk³ad narrator

zwraca uwagê na czerwony pas Ilka, corpus delicti i swego rodzaju fetysz, który od-

najdzie siê w pokoju nauczyciela. Zastanawia tu w ramach narracji pierwszo-

osobowej du¿y naddatek kunsztownej literackoci (stylizacja, suspens, mowa

ezopowa, zmienny dystans narratora, metaforyczny jêzyk). Ukazuje on samego

narratora w specjalnym wietle. Prowadz¹cy finezyjn¹ grê z czytelnikiem, grê ze

swoj¹ pamiêci¹ i pamiêci tej literack¹ wizj¹, musi byæ wszak albo pisarzem (to

otwiera perspektywê autobiograficzn¹), albo z jakich wzglêdów nie mo¿e przed-

stawiæ epizodu z dzieciñstwa w sposób beznamiêtny, choæ usilnie stara siê sprawiæ

takie wra¿enie. Epizod ten urasta jednak z jakich powodów? do rangi wa¿nego

dowiadczenia w jego osobistej biografii. Nieraz potem wspomina³em tego cz³o-

wieka (I, 290 5 ) mówi o nauczycielu.

Inna gra toczy siê w opowiadaniu Przyjaciele , jednym z bardziej gêstych tek-

stów Iwaszkiewicza, który wydaje siê swego rodzaju pendant do póniejszego o lat

kilka Zygfryda (oczywicie jest to pendant bardziej tematyczne ideowe ni¿ for-

malne) 6 . W tym wielkim dialogu allegrze sonatowym konfrontuje autor dwa

g³ówne, kontrastowe tematy, tytu³owych przyjació³, których ró¿ni niemal wszyst-

ko: wiek, pozycja spo³eczna, dowiadczenie, charakter, temperament, zaintereso-

wania, wiatopogl¹d, proweniencja estetyczna W toku burzliwej konfrontacji

na tle kilku kontrtematów (ksi¹dz Gallieni, pani Janiszewska, Jadzia, Grzech),

owietlaj¹cych g³ówny plan dyskusji innym jeszcze wiat³em, oba tematy podlega-

j¹ ró¿norodnym przemianom i mutacjom, wchodz¹ ze sob¹ w reakcje, chwilami

niemal¿e a¿ do zatracenia swoistych cech i jednak katastrofy obu bohaterów.

Otó¿ w opowiadaniu tym nazwijmy je, pó³ ¿artem, pó³ serio, mini- Lalk¹ dwu-

dziestolecia miêdzywojennego Iwaszkiewicz próbuje jakby strategii otwartoci.

Ale specyficzna to otwartoæ: uprzedza atak, wywo³uje wstydliwy problem, jed-

noczenie natychmiast mu zaprzecza:

i kulturow¹, konstrukcjê autora w tekcie. Biografia prywatna oraz stematyzowanie

nie maj¹ tu decyduj¹cego znaczenia, aczkolwiek s¹ istotne. Zastrze¿enie to jest

konieczne, poniewa¿ poruszamy siê po grz¹skim gruncie, w obszarze milczenia lub

zaprzeczania, bowiem jeli [] chodzi o tekst homoseksualny, który nie mia³by

charakteru emancypacyjnego, to jego autorzy i czytelnicy jeszcze gwa³towniej (ni¿

autorki tekstów kobiecych G.P.) zapieraj¹ siê w³asnej estetyki. Literatura

w labiryncie po¿¹dania. Homoseksualnoæ a literatura polska , w: tego¿ Niæ w labiryncie

po¿¹dania , s. 54. Dzia³a tu silna obawa przed otwarciem perspektywy

biografistycznej. Niebezpieczeñstwo kryje siê te¿ w powierzchownym zrównaniu

homoseksualnoci tekstu wy³¹cznie z jego homoerotycznym stematyzowaniem;

tutaj istnieje ryzyko zarówno zbyt pochopnej, homoseksualnej kwalifikacji tekstu

z neutralnym tematem mêskiej mi³oci, jak i wykluczenia mo¿liwoci takiej

kwalifikacji (i interpretacji) w wypadku tekstów tematycznie niehomoseksualnych

( Panny z Wilka , Kochankowie z Marony ).

Czy wiesz, jaka opinia panuje o mnie w Warszawie?

Achilles siê poruszy³ i poczerwienia³.

Przypadkiem wiem odpowiedzia³. Zreszt¹ dopiero od wczoraj. Mój kuzyn widzia³

nas w Bristolu i czu³ siê w obowi¹zku

A có¿ na to rodzice?

Ach, kuzyn jest ¿yczliwy, ale do po³owy. Nie mówi³ nic rodzicom. Telefonowa³ tylko do

mnie.

Otó¿, z góry uprzedzam ciê, ¿e opinia ta nie jest prawdziwa.

Achilles umiechn¹³ siê z niedowierzaniem.

Jest nieprawdziwa. Na razie to ci powinno wystarczyæ (I, 37)

Problem ów, dla czytelnika pocz¹tkowo niezbyt jasny, choæ byæ mo¿e sugerowany

przez dziwne zainteresowanie siê Wolffa m³odym i piêknym Achillesem Korec-

kim, zostaje nazwany dopiero póniej:

Kluczowy w wypadku niektórych pisarzy zakonspirowanych gejów podzia³ na

teksty oficjalne, literackie i prywatne, u¿ytkowe, odzwierciedlaj¹cy ró¿nicê

poetyk-wiatopogl¹dów, nie odpowiada, moim zdaniem, dynamice twórczoci

Iwaszkiewicza. Twórczoæ ta w ca³oci podlega podobnym mechanizmom, choæ

oczywicie dzia³aj¹ one z ró¿nym natê¿eniem (w Dzienniku na przyk³ad

problematyka homoseksualna jest wyra¿ona bardziej bezporednio) i w jednolity

sposób interpretuje wiat.

Wszystkie cytaty z opowiadañ przytaczam za J. Iwaszkiewicz Opowiadania , t. 1-6,

Warszawa 1979-1980 ( Dzie³a ). Cyfra rzymska w nawiasie odsy³a do konkretnego

tomu w tej edycji, cyfra arabska do strony. Pominiêcie wskanika oznacza

kontynuacjê cytatu.

Podobnie jak u wielu pisarzy z pokolenia Iwaszkiewicza. Por. R. Koropeckyj

Konstrukcje homoseksualizmu w Dzienniku Jana Lechonia (Próba innej lektury) , prze³.

J. Ni¿yñska, Teksty Drugie 1996 nr 4, s. 165 n.

Takich par widzia³bym w twórczoci Iwaszkiewicza wiêcej, np. Notre-Dame-la-

Grande i Martwa Pasieka .

Przyczynki

Piotrowski Podwójny wiat

To o tych ch³opcach?

O ch³opcach, zdaje siê, nie mówilimy. Tylko o mojej opinii. Owiadczy³em ci, ¿e to

nieprawda. (I, 46)

bowiem do pani Klary o swym przyjacielu: To on mi powiedzia³ o Feliksie. Ja

oczywicie wiedzia³em, ale nie chcia³em, aby inni wiedzieli (VI, 62). Wymowna

jest tak¿e scena rozmowy ch³opca z profesorem:

Dalej jednak czytelnik, tak¿e bohaterowie opowiadania, poruszaj¹ siê wród

sprzecznych s¹dów, s³ów i ocen, niekonsekwentnych zachowañ. Opinia Warsza-

wy o Wolffie, chyba ugruntowana, jest wszak spraw¹ publiczn¹, znaj¹ j¹ nawet

ludzie bezporednio z bohaterem niezwi¹zani. Korecki zdaje siê równie¿ uznawaæ

j¹ za prawdopodobn¹, posuwa siê nawet do ostrej prowokacji, w której oferuje

przyjacielowi siebie samego jako utrzymanka. Dodajmy jeszcze dziwaczny tryb

relacji przyjació³, relacji pe³nej podtestów i niespe³niaj¹cej nieodzownego wa-

runku przyjani mianowicie równoci partnerów 7 . Czemu zatem Wolff propo-

zycjê Koreckiego odrzuca? Czemu pope³nia samobójstwo? Czemu niespodziewa-

nie robotnik z jego fabryki zdradza nowe i rewelacyjne fakty, kwestionuj¹ce wszel-

kie pikantne rewelacje? O co tu chodzi?

Tekst opowiedziana w nim historia psychologia postaci s¹ nieci¹g³e. S¹

niespójne i niewyjanialne na podstawie samej materii fabularnej. German Ritz

wyjania, ¿e w tekcie homoseksualnym nacechowane homoerotycznie motywy nie

³¹cz¹ siê [] w dyskursywne ³añcuchy 8 ; wystêpuj¹ jako figury pojedyncze, ode-

rwane dodajmy zaskakuj¹ce i w tym sensie, zdawa³oby siê, fabularnie nieuza-

sadnione b¹d przynajmniej daj¹ce czytelnikowi do mylenia, st¹d ich utrud-

niona (przynajmniej w toku lektury) interpretacja. W homoseksualnych tek-

stach Iwaszkiewicza niejednokrotnie sporo niepokoi b¹d przynajmniej zastana-

wia, nie daje siê ³atwo albo w ogóle wyjaniæ czy zrekonstruowaæ. W Czwartej sym-

fonii opowiadaniu jeszcze subtelniej wahaj¹cym siê miêdzy otwartoci¹ a kamu-

fla¿em zastanawiaj¹ na przyk³ad enigmatyczne pytania i aluzje Woroncowej w sce-

nie rozmowy z Pieti¹ o kniaziu Witaliju, bêd¹cym obiektem fascynacji m³odego

kompozytora, niepokoi piêkny i wyzywaj¹cy dieñszczyk Witalija W innym opo-

wiadaniu muzycznym ( Mefisto-Walc ) g³ówny bohater, m³ody pianista Micha³ (li-

teracki portret Adama Harasiewicza), zarzuca swemu profesorowi, panu Felikso-

wi, wiñstwa. Stefan Melkowski interpretuje zarzuty Micha³a jako zarzuty zdra-

dy profesji i powo³ania artysty 9 , co z pewnoci¹ jest prawd¹. Profesor pok¹tnie,

pod pseudonimem (Bolek Bolski!), cha³turzy jako autor trzeciorzêdnych szlagie-

rów, w których trzeba tylko, ¿eby pada³ deszcz, by³a jesieñ i ¿eby ona czeka³a,

a on nie przychodzi³ (VI, 48), a akompaniament powtarza³ akordy ³¹cz¹c kwin-

ty równoleg³e (VI, 49). Ale bohaterowi chodzi zapewne o inne jeszcze wiñstwa

byæ mo¿e o dwuznaczne, w podtekcie homoseksualne, awanse. Micha³ mówi

S³uchaj zatrzyma³ go pan Feliks mam dla ciebie propozycjê

Micha³ popatrzy³ na niego z niechêci¹ i zdziwieniem, tak a¿ pan Feliks jakby siê trochê

zak³opota³.

Oczywicie nie nalegam. [] Chcia³bym, aby pojecha³ ze mn¹ do Warszawy.

W jakim charakterze? zimno spyta³ Micha³. (VI, 42-43)

Wreszcie, Feliks nazywa Micha³a mój piêkny (VI, 45). Ch³opak zdaje sobie sprawê

z niezwyk³oci stosunku z nauczycielem, a nawet, byæ mo¿e, bierze pod uwagê

ewentualn¹ koniecznoæ sprzedania siê: Ja siê zgodzi³em, a potem nic nie by³o.

Udawa³ niewini¹tko mówi (VI, 57). Klara pisze natomiast do córki, ¿e ¿ycie

Micha³a w Warszawie wszystkie te plotki (o Feliksie G.P.) obali³o [] Sama

wprost nie wiem, co mam myleæ o tych sprawach (VI, 70). Czytelnik tym bar-

dziej.

Sygna³y tego typu przykuwaj¹ce uwagê w³anie swoj¹ niejasn¹ przygodno-

ci¹ i niepokoj¹c¹ aur¹ pe³ni¹, zdaniem Ritza, funkcjê tajnych znaków, prze-

znaczonych dla wtajemniczonego czytelnika i uruchamiaj¹cych podwójn¹ lektu-

rê 10 . W opowiadaniu Nauczyciel tajnym znakiem jest lektura wierszy nikomu

nie znanego wówczas poety niemieckiego Stefana George, którego kult tytu³owy

bohater przywióz³ z uniwersytetów w Heidelbergu i Marburgu (I, 302) podob-

nie jak Iwaszkiewicz. Funkcjê tajnych znaków pe³ni¹ tu równie¿ zanotowane przez

Felka w dzienniczku (dzienniczek ten jest darem od homoseksualnego nauczycie-

la) s³owa kaloskagatos czy virtus, odsy³aj¹ce do archetypowej tradycji antycz-

nej. Tajne znaki mog¹ niekiedy dzia³aæ wielokierunkowo, mog¹ generowaæ wielo-

warstwow¹, nie tylko podwójn¹, lekturê. Tak dzia³a przywo³anie Sêdziów Wyspiañ-

skiego (zw³aszcza w relacji do Ocalenia Conrada) w Martwej Pasiece , otwieraj¹ce,

byæ mo¿e, tak¿e perspektywê autobiograficzn¹ 11 :

o swojej literaturze mówilimy, choæ to by³a tylko literatura.

Polska literatura nigdy nie jest tylko literatur¹. Myla³em o Sêdziach Wyspiañskiego.

Pamiêtasz, jak chcia³e, ¿ebym ja gra³a Jewdochê?

Fascynowa³ mnie wtedy Jukli. Bo Jukli kocha³ siê w Urlopniku. Urlopnika próbowa³

rudy Felek i mia³ prawdziwy rewolwer w kieszeni.

Trzeba by³o czym zabiæ Jewdochê.

Ale Jukli nie chcia³ zabijaæ. On marzy³. On marzy³ o raju, gdzie wszystkie anio³y by³y

w mundurach urlopników.

Tego to u Wyspiañskiego nie ma.

Zawsze tak sobie wyobra¿am. (VI, 179)

P. Urbañski Zakazana przyjañ w poezji nowo³aciñskiej , w: Cia³o. P³eæ. Literatura .

Prace ofiarowane Profesorowi Germanowi Ritzowi w piêædziesi¹t¹ rocznicê urodzin,

Warszawa 2001, s. 556.

10 G. Ritz Literatura w labiryncie po¿¹dania , s. 55.

11 Iwaszkiewicz pisze we wspomnieniu o Stanis³awie Wysockiej: Próbowa³em

i Kirkora, i Grabca, i Juklego, i Gucia i nic mi nie wychodzi³o.

Stanis³awa Wysocka i jej kijowski teatr Studya. Wspomnienie , Warszawa 1963, s. 20.

G. Ritz Literatura w labiryncie po¿¹dania , s. 55.

S. Melkowski wiat opowiadañ . Krótkie formy narracyjne w prozie Jaros³awa

Iwaszkiewicza po roku 1939 , Toruñ 1997, s. 157.

Przyczynki

Piotrowski Podwójny wiat

Lektura taka nie wyzwala jednak nigdy z wieloznacznoci sensu, bowiem tajny

znak sygnalizuje (jedynie G.P.), ¿e g³ówny sens tekstu zachowuje wa¿noæ w ogra-

niczonym zakresie 12 .

W przywo³anych przyk³adach dotykamy nieustannie problemu stylizacji. Sty-

lizacja nieprzypadkowo chyba by³a jedn¹ z preferowanych przez pisarza strategii

literackich. Ju¿ w skamandryckiej prozie Iwaszkiewicz stosowa³ ró¿norodne chwy-

ty stylizacyjne; niekiedy sygna³y jawnej autobiograficznoci mieszaj¹ siê w jego

tekstach z orientalnym kolorytem opowiadañ, niekiedy mitologiczno-symbolicz-

n¹ stylizacjê wzmacnia styl ekspresjonistyczny 13 . Stylizacja zostanie mistrzow-

sko wykorzystana w pónych tekstach Iwaszkiewicza. W Czwartej symfonii kunsz-

townie spreparowany plan stylizacji: na dziewiêtnastowieczn¹, rosyjsk¹ prozê psy-

chologiczno-obyczajow¹ 14 i na opowiadanie muzyczne o losach rosyjskiego kom-

pozytora 15 , przynajmniej pozornie oddala pokusê biograficznej interpretacji

utworu: jako gry z artystyczn¹ replik¹ przetworzeniem, autointerpretacj¹ tekstu

w³asnego ¿ycia, gry z sobowtórem. ¯e gra taka jest mo¿liwa i, jak s¹dzê, przez

autora celowo zaplanowana choæ mo¿e nie dla wszystkich czytelników potwier-

dzaj¹ nader czêsto na przyk³ad Ksi¹¿ka moich wspomnieñ (kreacja sk¹din¹d, nie

zapominajmy, tak¿e literacka) czy Podró¿e do W³och 16 . Biograficzne uwik³ania

Czwartej symfonii potwierdza tak¿e Dziennik , wyjaniaj¹cy, ¿e opowiadanie wbrew

w¹tpliwociom badaczy 17 jednak odnosi siê do historii Piotra Czajkowskiego,

mimo neutralnego przywo³ania nazwiska kompozytora w tekcie (VI, 111). Sty-

lizacje i odniesienia, o których mówimy, ³agodz¹ wiêc czy nawet relatywizuj¹ ho-

moseksualne podteksty:

By³em wstrz¹niêty. Witalij mia³ ten czysto ruski obyczaj, ¿e ca³owa³ prosto w usta,

dok³adnie w same wargi. Poca³unek ten nie mia³ w sobie, oczywicie, nic zmys³owego

( G. P.), przej¹³ mnie jednak g³êbokim dreszczem. Bior¹c go w ramiona, czu³em pod

palcami jego mocne bicepsy i, realizuj¹c ca³¹ piêknoæ mojego przyjaciela, pomyla³em:

O, jak¿e szczêliwe bêd¹ kobiety, które on pokocha. (VI, 105-106)

Normy obyczajowe, reguluj¹ce chocia¿by kwestiê fizycznej i emocjonalnej blisko-

ci miêdzy mê¿czyznami, s¹ wszak kategoriami historycznymi i kulturowymi.

Czysto ruskie obyczaje w kontekcie stylizacji bywaj¹ wiêc, mo¿e prawdziwym,

a mo¿e tylko zgrabnym, wyt³umaczeniem.

Dotykamy tu równie¿ problemu stylizacji innego typu, bêd¹cej autokreacj¹

narratora. Jest ni¹ strategia aktywnej autoprezentacji afirmacji otwartej to¿sa-

moci jak i reaktywnego ukrywania to¿samoci 18 , tak¿e doda³bym przed

samym sob¹. Roman Koropeckyj nazywa j¹ bardzo trafnie w odniesieniu do Dzien-

nika Jana Lechonia bolesn¹ gr¹ w chowanego 19 . Zdaniem Ritza, jako fenomen

kultury homoseksualnej 20 stylizacja ta jest jednym z wa¿niejszych elementów ho-

moseksualnego dyskursu. Sygnalizuje podwójnoæ wiata, która w du¿ym stop-

niu nale¿y do ka¿dego homoseksualnego dowiadczenia rzeczywistoci (w tym

równie¿ dowiadczenia samego siebie G.P.). Szybka zmiana stylu jêzykowego

daje mówi¹cemu j¹ mo¿liwoæ kamufla¿u i sublimacji 21 . Na przyk³ad w drama-

tycznej scenie burdy na balu, pointuj¹cej pierwsz¹ czêæ Czwartej symfonii (tê

jeli u¿yæ okrelenia Ritza o fatalnym coming-out 22 ), Pietia oskar¿a przyjaciela

o uwiedzenie narzeczonej, m³odej piewaczki Wiery, bêd¹cej to dla Iwaszkie-

wicza typowe medium skomplikowanej relacji uczuciowo-erotycznej miêdzy

mê¿czyznami 23 . Ci¹g³e balansowanie miêdzy graniem roli i wypadaniem z niej

nie jest jednak oparte na alternatywie wiadomego kamufla¿u i prowokacyjnej

otwartoci. Bohater nie kamufluje siê z premedytacj¹, ¿yje z samowiedz¹ ocen-

zurowan¹ przez superego, w wiecie niedopowiedzeñ, na których tle jak sam

12 G. Ritz Literatura w labiryncie po¿¹dania , s. 55.

Z. Mokranowska Prozy poetów krêgu Skamandra wobec tradycji elitarnych

i popularnych form kultury , Katowice 2003, s. 41.

Czasami w trakcie lektury pisze Melkowski odnosimy wra¿enie, ¿e oto

obcujemy z odnalezionym czy te¿ ma³o znanym utworem pisarza rosyjskiego

z koñca XIX w. piêknie polszczynie przyswojonym. Jestem przekonany, ¿e

wywo³anie takiego wra¿enia nale¿a³o do autorskich zamiarów, wiat opowiadañ ,

s. 193.

Por. ibidem , s. 193-197.

18 R. Ritz Literatura w labiryncie po¿¹dania , s. 58.

19 R. Koropeckyj Konstrukcje homoseksualizmu , s. 161.

20 Bodaj po raz pierwszy opisa³ go Donald Webster Cory w pracy The Homosexual in

America. A subjective Approach (1951). Por. tam¿e, s. 163 n.

21 G. Ritz Literatura w labiryncie po¿¹dania , s. 58.

Knia Witalij Bie³osielskij, postaæ archetypowa, kwintesencja mêskoci i si³

witalnych, mêskie bóstwo jakby z romansu i starego sztychu, jest na przyk³ad bodaj

ostatni¹ w prozie Iwaszkiewicza materializacj¹ Jury Mik³ucho-Mak³aja, przyjaciela

wczesnej m³odoci i prefiguracji Iwaszkiewiczowskiego z³a.

Melkowski zwraca uwagê m.in. na rozbie¿noæ czasu akcji (zamkniêtego dat¹

2 sierpnia 1902) i lat ¿ycia Czajkowskiego, tam¿e, s. 194. Ritz pisze wprost: Unika

siê komplikacji zwi¹zanych z aluzyjnoci¹ fikcji wobec autentycznego losu

Czajkowskiego, bêd¹cego wszak znanym motywem biografistyki homoseksualnej

skojarzenie zostaje niejako wyciszone dziêki neutralnemu przywo³aniu

Czajkowskiego. Odst¹pienie od przyjêcia losu Czajkowskiego za podstawê

opowieci wynika nie tyle z woli unikniêcia komplikacji narracyjnych, ile z próby

zgo³a nie tragicznej interpretacji losu homoseksualisty. Jaros³aw Iwaszkiewicz .

Pogranicza nowoczesnoci , prze³. A. Kopacki, Kraków 1999, s. 117.

G. Ritz Jaros³aw Iwaszkiewicz , s. 117.

W sublimacyjnych historiach zwi¹zków homoseksualnych u Iwaszkiewicza pisze

Ritz nigdy w³aciwie nie mamy do czynienia ze zwyk³¹ gr¹ ról ze zwi¹zkiem

dwóch mê¿czyzn. Podstawow¹ figur¹ jest historia trójk¹ta, w sposób klasyczny

przeprowadzona w opowiadaniach Wieczór u Abdona czy Czwarta symfonia . Kobieta

miêdzy dwoma mê¿czyznami staje siê medium ich erotycznego zbli¿enia. Tam¿e,

s. 100.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: