Copyright © 1995 by LESZEK MAGIERA, TADEUSZ KASPERCZYK
Redakcja KRYSTYNA ZWOLIŃSKA
Ilustracje w tekście PIOTR KASPERCZYK
Zdjęcia STANISŁAW ŚWIETOŃ
Projekt okładki KATARZYNA KOBRYŃ
ISBN 83-902338-4-3
Wydawnictwo B10-STYL Kraków
ul. Śląska 9a/9
Druk i oprawa
Zakład graficzny „COLONEL" Kraków
Skład komputerowy „BROS" s.c. Kraków, tel. 429-10-84
SPIS TREŚCI
Słowo wstępne 5
I. Rys historyczny masażu segmentarnego 7
II. Anatomiczne i fizjologiczne podstawy masażu segmentarnego .... 10
Komórka nerwowa i inne pojęcia z zakresu anatomii
układu nerwowego 10
Receptory 13
Synapsy 17
Tkanki - cechy morfologiczne i właściwości tkanek 19
Ogólny podział układu nerwowego 26
Ośrodki i drogi nerwowe 29
Rdzeń kręgowy 34
Nerwy rdzeniowe i obwodowe 3.7
Układ nerwowy autonomiczny 46
III. Kliniczne podstawy masażu segmentarnego 55
Odruchowe zmiany chorobowe w ikance skórnej 55
Odruchowe zmiany chorobowe w tkance łącznej 57
Odruchowe zmiany chorobowe w tkance mięśniowej 59
Odruchowe zmiany chorobowe w okostnej 60
Odruchowe zmiany chorobowe w tkance nerwowej 62
Odruchowe zmiany chorobowe w układzie krążenia 62
Odruchowe zmiany chorobowe w narządach wewnętrznych 63
Odruchowe zmiany chorobowe w kręgosłupie 64
Tnne odruchowe zmiany chorobowe 65
IV. Teoria i metodyka masażu segmentarnego 67
Pojęcie masażu segmentarnego 67
Zasady i warunki obowiązujące przy wykonywaniu
masażu segmentarnego 67
Działanie poszczególnych technik masażu na ustrój ludzki 69
Działanie masażu segmentarnego 78
Wskazania i przeciwwskazania do wykonywania
masażu segmentarnego 79
V. Praktyczne podstawy masażu segmentarnego 82
Podział ciała ludzkiego dla potrzeb masażu segmentamego 82
Opracowanie grzbietu 83
Opracowanie miednicy 95
Opracowanie klatki piersiowej 101
Opracowanie karku, potylicy i głowy 106
Opracowanie kończyn dolnych 111
Opracowanie kończyn górnych 123
Masaż powłok brzusznych 138
Opracowanie całego ciała 141
VI. Badanie zmian odruchowych 142
Badanie zmian odruchowych w tkance skórnej 142
Badanie zmian odruchowych w tkance łącznej 147
Badanie zmian odruchowych w tkance mięśniowej 153
Badanie zmian odruchowych w okostnej 155
Badanie punktów maksymalnych 156
Przesunięcia odruchowe 157
VII. Masaż segmentarny w poszczególnych jednostkach ;, -■'■ ■.-■■• •■
chorobowych .-%..... 160
Migrena i bóle głowy 161
Choroby kręgosłupa 165
Rwa kulszowa 170
Zespół bólowy odcinka lędźwiowo-krzyżowego 175
Choroby stawów i tkanek okołostawowych 180
Choroby stawów barkowych i ramion 181
Choroby stawów łokciowych, przedramion i rąk 185
Choroby stawów biodrowych i ud 189
Choroby stawów kolanowych, podudzi i stóp 192
Choroby serca 196
Choroby naczyń obwodowych 201
Choroby naczyń obwodowych kończyn górnych 202
Choroby naczyń obwodowych kończyn dolnych 206
Choroby pluć i opłucnej 208
Choroby żołądka 213
Choroby dwunastnicy i jelit 218
Choroby wątroby i pęcherzyka żółciowego 222
Choroby nerek i pęcherza moczowego 226
Choroby kobiecych narządów płciowych 231
Bibliografia 235
RYS HISTORYCZNY MASAŻU SEGMENTARNEGO
Od starożytności wykorzystuje się możliwości leczniczego oddziaływania na narządy wewnętrzne za pomocą środków stosowanych na powierzchni ciała. Założeniem teoretycznym takiego oddziaływania jest przyjęcie hipotezy, że wszystkie części ciała są ze sobą powijane na zasadzie sprężenia zwrotnego (feedbacku). Żadna choroba nie ogranicza się do zmian miejscowych, zawsze dotyczy całego ustroju. Każdy proces patologiczny powoduje objawy odruchowe w czynnościowo sprzężonych tkankach i narządach szczególnie unerwionych przez te same odcinki rdzenia kręgowego (melamery). Zmiany wywołane na drodze odruchowej mogą oddziaływać zwrotnie na pierwotne ognisko chorobowe. Ich usunięcie w skórze, mięśniach, tkance łącznej i okostnej za pomocą masażu przyczynia się do przywrócenia prawidłowych stosunków i jest koniecznym uzupełnieniem każdej lokalnej terapii. Powyższe dane patofizjologiczne stanowią naukowe podstawy masażu segmentarnego.
Szukając rodowodu współczesnego masażu segmentarnego, należy cofnąć się myślą do końca XIX w., tj. do odkryć dokonanych przez angielskiego neurofizjo-loga H. Heada. Head w 1896 r. jako pierwszy stwierdził, że w chorobach poszczególnych narządów wewnętrznych określone odcinki skóry (dermatomy) wykazują szczególną wrażliwość na bodźce. Bodźce takie jak ucisk, dotyk, ciepło, zimno, które w zwykłych warunkach są niebolesne, wywołują w tych miejscach bóle. Od tego czasu odcinki skóry wykazujące w określonym dermatomie nadwrażliwość określamy strefami Heada (8, 12, 13, 29). Headowi zawdzięczamy także jedno z podstawowych pojęć w masażu segmentarnyrn, tj. określenie „punkty maksymalne". Są to miejsca o szczególnie wyraźnej przeczulicy w obrębie stref. Bodziec bólowy związany z chorym narządem wewnętrznym biegnie przez włókna układów: autonomicznego (współczulnego i przywspółczulnego), a także somatycznego. Powiązania pomiędzy drogami autonomicznymi i somatycznymi tłumaczą możliwość rzutowania bólów trzewnych na skórę. Są to najczęściej drogi skrzyżowane (7, 8, 9). Silne bóle trzewne występują w takich chorobach jak:
ostre niedokrwienie mięśnia sercowego (włókna współczulne Th2 - Th5), wyrostka robaczkowego, zapalenie pęcherzyka żółciowego, choroba wrzodowa, zapalenie jelita grubego, kolka nerkowa (włókna współczulne LI - L2).
Masaż segmentarny rozwija się równocześnie z odkryciami z zakresu nauk medycznych głównie z dziedziny fizjologii, histologii, patofizjologii i fizykoterapii. Odkrycia te dotyczą wiedzy o objawach odruchowych w schorzeniach narządów wewnętrznych, wywołanych w różnych tkankach i narządach. Po osiągnięciach Heada okazało się, że choroby narządów wewnętrznych powodują zmiany nie tylko w skórze, ale również we wszystkich tkankach ustroju. Zaczęto więc opisywać zmiany w tkance mięśniowej, naczyniach i ukrwieniu, tkance łącznej, nerwach i kościach. Szczegółowy opis tych odkryć musiałby zająć wiele stron tekstu i przekroczyłby ramy tego rozdziału. Tu zostaną więc podane tylko nazwiska i fakty, które wprost wiążą się z rozwojem masażu segmentarnego.
Wiele szczegółów dotyczących tych zagadnień zawarli w swej książce pt.„Masaż segmentarny" wydanej po raz pierwszy w 1952 r. dwaj Niemcy -O. Glfcer i W. Dalicho (12). Stała się ona fundamentalnym dziełem z tegozakresu i przyczyniła się do popularyzacji tej formy masażu. Przed 1952 r. nieużywano określenia masaż segmentarny, lecz „masaż punktów nerwowych"(posłużył się tym pojęciem A. Cornelius 1909 r.), czy „masaż odruchowy" (tentermin zastosował B. Barczewski w 1911 r.). ~
Kolejny po odkryciach Heada, milowy krok w rozwoju masażu segmentarnego zawdzięczamy J. Mackenziemu. On to w 1917 r. zwrócił uwagę, że w schorzeniach narządów wewnętrznych występuje w odpowiednim miotomie wzmożone napięcie (ograniczone lub rozlane), przeczulica bólowa, stwardnienia i zaburzenia ukrwienia (4,12,13, 29).
Także Kohlrausch w 1937 r. o...
masazysta