CIEMNA STRONA WSZECHŚWIATA.pdf

Wszech swiat cz astek elementarnych

Wykład 15:

Ciemna Strona Wszech swiata

prof. A.F. Zarnecki

Zakład Cz astek i Oddziaływa n Fundamentalnych

Instytut Fizyki Doswiadczalnej

Wszechswiat cz astek elementarnych

Wykład 15: Ciemna Strona Wszechswiata

4 czerwca 2008

– p.1/20

Ciemna Strona Wszech swiata

• Soczewkowanie grawitacyjne

Jak mozemy zobaczyc ciemn a materi e

• Mikrofalowe promieniowanie tła

Zdj ecie narodzin Wszechswiata

• Ciemna energia

W jakim Wszechswiecie zyjemy?

• Podsumowanie

Wszechswiat cz astek elementarnych

Wykład 15: Ciemna Strona Wszechswiata

4 czerwca 2008

⇒ – p.2/20

Ciemna materia

Charakter ewolucji Wszechswiata zalez a od g estosci materii .

Mozna spróbowac j a zmierzyc na rózne sposoby:

≡ / c

• z pomiaru promieniowania gwiazd i materii mi edzygwiezdnej

⇒ materia “swietlista”

lumi ∼ 0.006

• z pomiaru zawartosci lekkich pierwiastków + model

nukleosyntezy (Wielki Wybuch)

⇒ materia “barionowa”

b ∼ 0.04

• z pomiaru oddziaływa n grawitacyjnych

⇒ materia “grawitacyjna” (całkowita ?)

m ∼ 0.3

m ≫ b ⇒ Ciemna materia !

⇐ Wszechswiat cz astek elementarnych

Wykład 15: Ciemna Strona Wszechswiata

4 czerwca 2008

⇒ – p.3/20

Ciemna materia

Wiemy ze ciemna materia :

• jest “zimna” (nierelatywistyczna)

• jest niebarionowa

• jest stabilna (nie rozpada si e)

• bardzo słabo oddziałuje (tylko grawitacyjnie?)

• daje wkład ok. 1/4 g estosci krytycznej (5× materia barionowa)

Nie wiemy:

• Co si e na ni a składa (jedna czy wiele cz astek) ?

• Jak j a bezposrednio zaobserwowac?

Jednym z głównych kandydatów jest najlzejsza cz astka

supersymetryczna (LSP) , któr a mamy nadziej e odkryc w LHC .

⇐ Wszechswiat cz astek elementarnych

Wykład 15: Ciemna Strona Wszechswiata

4 czerwca 2008

⇒ – p.4/20

Soczewkowanie grawitacyjne

Materia powoduje zakrzywienie czasoprzestrzeni. Zakrzywienie

czasoprzestrzeni decyduje o ruchu materii i biegu promieni swiatła .

⇐ Wszechswiat cz astek elementarnych

Wykład 15: Ciemna Strona Wszechswiata

4 czerwca 2008

⇒ – p.5/20

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: