Diagnostyka Chorób trzustki (+).doc

Diagnostyka laboratoryjna chorób trzustki

• Budowa trzustki:

- głowa, trzon, ogon

- w przestrzeni zaotrzewnowej

- 12-20 cm x 4-5 cm x 2-3 cm (grubość)

- waga 70-100 gram

- budowa zrazikowa

- kom. pęcherzykowe produkują enzymy soku trzustkowego

• Funkcja zewnątrzwydzielnicza:

o        regulacja na drodze nerwowej ( nerw błędny X ) i hormonalnej:

+  sekretyna, cholecystokinina = pankreozynina, gastryna , VIP, GRP (hormon uwalniający

     gastrynę), hymodeina, somatostatyna ( w małym stopniu)

-    polipeptyd trzustkowy (PP), somatostatyna

Ø      Sekretyna - uwalniana z błony śluzowej jelita czczego i dwunastnicy w wyniku obniżenia pH przez kwaśną treść żołądka, pobudza kom. kanalików wyprowadzających do wydzielania soków ( bogatych w wodę i wodorowęglany, elektrolity), hamuje wydzielanie soku żołądkowego i gastryny, stymuluje wydzielanie wodorowęglanów.

Ø      Cholecystokinina(CCK) – uwalniana z bł. śluzowej jelita czczego i dwunastnicy wskutek kontaktu pokarmu ze śluzówką dwunastnicy, działa bezpośrednio na kom. pecherzykowe- wydzielanie soku trzustkowego bogatego w enzymy. Powoduje obkurczanie pęcherzyka żółciowego i rozkurcz zwieracza bańki wątrobowo- trzustkowej, hamuje wydzielanie soku żołądkoweg, zwalnia motorykę żoładka,wzmaga wydzielanie glukagonu

Ø      Gastryna – wytwarzana w części przedodźwiernikowej żołądka pod wpływem bodźca pokarmowego, pobudza komórki okładzinowe do produkcji HCl i pepsyny. Za pośrednictwem n.X wpływa na wydzielanie enzymów trzustkowych. Wzmaga wydzielanie insuliny i pobudza wydzielanie żółci.

o        Sok trzustkowy:

·         obj. zależy od spożycia pokarmu = 1 – 2,5 l na dobę

·         pH 8 – 8,3 - zobojętnia kwaśną treść pokarmową, dezaktywuje pepsynę,

·         osmolarność zbliżona do krwi.

·         Skład: woda, elektrolity ( K+,Na+ = stężenie stałe niezależne od obj.; Ca 2+, Mg2+, Cl- = stężenie maleje gdy rośnie obj. soku;HCO3- = stężenie wzrasta proporcjonalnie do ilości wydzielanego soku), proste związki organiczne i enzymy trzustkowe.

• Enzymy trzustkowe:

1)      proteolityczne- produkowane w formie zymogenu – ochrona przed samostrawieniem, np. trypsynogen, chymotrypsynogen, proelastaza, prokarboksypeptydaza A i B; aktywacja w dwunastnicy (enterokinaza i aktywna trypsyna – autokataliza)

2)      glikolityczne – alfa-amylaza produkowana w formie aktywnej

3)      lipolityczne - lipaza , do aktywności wymaga kolipazy i kw. żołciowych, fosfolipaza A1 i A2,

4)      DNAza, RNAza,

• Wydzielanie wewnętrzne:

è    Odpowiednie komórki endokrynne tworzą wyspy Langerhansa, rozsiane w miązszu trzustki (ok. 1%masy trzustki). Należą do serii APUD – czyli dostają się bezpośrednio do krwiobiegu.

è    Wyróżniamy :

·         komórki A – glukagon

·         B – insulina

·         D – somatostatyna

·         PP – polipeptyd trzustkowy

è    Wytwarza też neuropeptydy:

·         VIP, GRP, enkefalina 1

• Insulina – czynnik hipoglikemizujący, prod. w postaci prohormonu aktywowanego przez odcięcie 33 aminokwasow C-końca

·         aktywuje transport Glu do komorek insulinozależnych ( kom. mm, hepatocyty, tk. tł.)

·         nasilenie glikogenogenezy

·         nasila syntezę makrocząsteczek ( białek, lipidów) -zmniejsza steżenie zastępczych substratów glikolitycznych

·         hamuje glikogenolizę, lipolizę, ketogenezę

·         podlega regulacji hormonalnej i nerwowej: glukagon – pobudza, somatostatyna i adrenalina –hamują

• Glukagon – działa hiperglikemizująco, antagonistycznie do insuliny

·         stymuluje glikogenolizę i glukoneogenezę w hepatocytach

·         działa lipolitycznie

·         ujemne sprzężenie zwrotne z Glu

• Hormon wzrostu (GH)

·         hiperglikemizujacy

·         stymuluje go hipoglikemia i wzrost stężenia kw. tłuszczowych ( glukogennych)

• Aminy katecholowe

·         stymulują glukoneogeneze w wątrobie

·         działa lipolitycznie

• Glikokortykosteroidy

·         hamuje glikolizę

·         stymuluje glukonenogeneze z aminokwasow ( zwłaszcza w wątrobie)

• Somatostatyna

·         hamuje sekrecję insuliny i glukagonu

• Diagnostyka laboratoryjna zaburzeń czynności zewnątrzwydzielniczych trzustki trudna bo:

·         niedostępność narządu

·         podobieństwo objawów klinicznych i diagnostyki do chorób wątroby, pęcherzyka żółciowego i dwunastnicy

·         olbrzymie rezerwy czynnościowe trzustki

·         Najczulsze testy dają wynik dodatni gdy ponad 70% uszkodzonych komórek, testy mniej czułe nie dają wyniku nawet gdy tylko 10 – 15% komórek działa

• Schemat postępowania:

1)      Wywiad – choroby pęcherzyka żółciowego, nadużywanie alkoholu

2)      Badanie fizykalne

a)      biegunki

b)      chudnięcie

c)      nagłe żółtaczki

d)      bardzo silne bole

• Diagnostyka laboratoryjna:

©       ocena aktywności enzymów trzustkowych w surowicy, moczu i kale:

Ø      Oceniamy aktywność amylazy, lipazy, trypsyny i chymotrypsyny.

Ø      Jeśli występuje żółtaczka to też enzymy cholestazy ( ALAT, AspAT, GGT, 5’-nukleotydaza, fosfataza alkaliczna)

©       testy czynnościowe narządu:

1.       bezpośrednie ( rzadko bo inwazyjne):

ü      proba sekretynowo-pankreozyninowa

ü      proba sekretynowa

ü      test Lundha

2.       pośrednie

ü      test NBT-PABA – mniej inwazyjny, nieobciążający dla pacjenta, zwł. Dzieci

©       badanie obrazujące:

ü      TK

ü      Scyntygrafia

Amylaza (endoamylaza, diastaza) :

–         hydrolizuje wiązanie 1,4 glikozydowe w sacharydach

–         -metaloenzym (wymaga Ca2+)

–         -mała masa cząsteczkowa

–         przechodzi do moczu ( jedyny enzym osocza fizjologicznie wyst. w moczu)

–         nie jest narządowo specyficzna: izoenzymy P (trzustkowy) i S (śliniankowy), oznaczamy

–         ilościowo i rozróżniamy elektroforetycznie, izoelektroogniskowo i chromatograficznie

–         w niewielkich ilościach w mięśniach, płucach, jajnikach, podskórnej tk. tł.

–         Powyżej 200 metod enzymatycznych, wartości zależą od metody i zakresów referencyjnych

–         Oznaczenia:

ð      w surowicy krwi (pobrane na skrzep)

...