Practica_2_2002.pdf

Medicina

Medicina Sportiva Practica 2002, Tom 3, Nr 2

ISSN 1640-0143

Sportiva Practica

Poradnik sportowolekarski dla zawodników, nauczycieli, trenerów, lekarzy, organizatorów kultury

fizycznej oraz wszystkich zainteresowanych wszelkimi formami aktywnoci fizycznej.

Wydawca: Medicina Sportiva, Kraków, Nowy S¹cz, tel. red. (012) 266 37 25

Redakcja: Medicina Sportiva, www.medicinasportiva.pl

Medicina Sportiva Practica pragnie byæ miejscem wymiany dowiadczeñ, wiedzy i pogl¹dów pomiêdzy

zainteresowanymi medycznymi aspektami wf., sportu i rekreacji.

Kopiowanie treci Medicina Sportiva Practica jest dozwolone jedynie na u¿ytek prywatny.

STANOWISKO MIÊDZYNARODOWEJ

FEDERACJI MEDYCYNY SPORTOWEJ*

FIMS POSITION STATEMENT*

CUKRZYCA A WYSI£EK FIZYCZNY

DIABETES MELLITUS AND EXERCISE

MIÊDZYNARODOWA FEDERACJA MEDYCYNY SPORTOWEJ

Fédération Internationale de Médecine Sportive (FIMS)

Wprowadzenie

Cukrzyca jest znan¹ chorob¹ metabo-

liczn¹, charakteryzuj¹c¹ siê niedoborem

insuliny, powoduj¹cym pogorszenie

transportu glukozy przez b³onê komór-

kow¹, co w konsekwencji uniemo¿liwia

jej spalanie. Upoledzone s¹ tak¿e resyn-

teza glikogenu w tkance miêniowej i w

w¹trobie, synteza trójglicerydów w ko-

mórkach tkanki t³uszczowej, zahamowa-

nie ich rozpadu (efekt antylipolityczny),

jak równie¿ synteza i gromadzenie bia-

³ek (efekt anaboliczny). Niedobór insuli-

ny prowadzi w efekcie do zaburzeñ me-

tabolicznych daj¹cych takie znane obja-

wy jak zmêczenie, os³abienie, spadek

wagi, g³ód, spo¿ywanie nadmiernej ilo-

ci pokarmu, poliuria, glikozuria i kwa-

sica ketonowa.

Chocia¿ cukrzyca przez wiele lat

mo¿e mieæ przebieg klinicznie bezobja-

wowy, czêsto jest przyczyn¹ powa¿nych

zmian patologicznych w ró¿nych narz¹-

dach (w narz¹dzie wzroku, nerkach, w

obwodowym uk³adzie nerwowym, w têt-

nicach wieñcowych i obwodowych), któ-

re mog¹ istotnie upoledzaæ jakoæ ¿ycia

i skróciæ jego przewidywan¹ d³ugoæ.

Wyró¿niamy dwa odmienne typy cu-

krzycy: cukrzycê insulinozale¿n¹ (typ 1)

i cukrzycê insulinoniezale¿n¹ (typ 2).

Typ 1 cukrzycy jest chorob¹ autoim-

munologiczn¹, w której przeciwcia³a ata-

kuj¹ i ostatecznie niszcz¹ produkuj¹ce in-

sulinê komórki beta trzustki. Poza pre-

dyspozycjami genetycznymi istniej¹ do-

niesienia o roli infekcji wirusowej jako

czynnika - po pierwsze - bêd¹cego przy-

*Powy¿sze stanowisko mo¿e byæ powielane i rozpowszechniane pod warunkiem jasnego okrelenia, i¿ jest

Stanowiskiem Miêdzynarodowej Federacji Medycyny Sportowej

*This statement may be reproduced and distributed with the sole requirement that it be identified clearly as a

Position Statement of the Fédération Internationale de Médécine Sportive

Medicina Sportiva Practica 2002, Tom 3, Nr 2

czyn¹ procesu autoagresji na skutek po-

dobieñstw bia³ek wirusowych do bia³ek

komórek beta, po drugie - wywo³uj¹ce-

go odczyn przeciwko uszkodzonym ko-

mórkom beta.

Za patologiczne czynniki wywo³uj¹ce

typ 2 cukrzycy uwa¿a siê wzglêdny nie-

dobór insuliny spowodowany opornoci¹

na insulinê i/lub defekt sekrecji insuliny.

Opornoæ na insulinê jest czêsto po³¹czo-

na z nadcinieniem, zaburzeniami lipido-

wymi i oty³oci¹. Pomijaj¹c predyspozy-

cje genetyczne, dietê i oty³oæ, ekspery-

menty na zwierzêtach, jak równie¿ dane

epidemiologiczne sugeruj¹, ¿e brak wy-

si³ku fizycznego mo¿e tak¿e prowadziæ do

relatywnego niedoboru insuliny.

Cukrzycê mog¹ przyspieszaæ lub j¹

wywo³aæ zaburzenia endokrynologiczne

(np.: hyperkortycyzm, akromegalia, nad-

czynnoæ tarczycy, guz chromoch³onny

- pheochromocytoma), leki (np.: gluko-

kortykoidy, hormony tarczycy, leki anty-

koncepcyjne, tiazydy) oraz choroby

trzustki i w¹troby.

Zmniejszenie iloci tkanki t³uszczo-

wej, spowodowane wzrostem zu¿ycia

energii w czasie wysi³ku fizycznego, i

wp³yw wysi³ku na podstawow¹ przemia-

nê materii mo¿e porednio, ale wyra-

nie, zmniejszyæ opornoæ na insulinê.

Oprócz tego, wysi³ek fizyczny mo¿e po-

zytywnie oddzia³ywaæ na inne czynniki

ryzyka chorób uk³adu sercowo-naczy-

niowego, mianowicie na podwy¿szony

poziom lipidów we krwi i nadcinienie.

W ten sposób ju¿ zwiêkszone ryzyko

choroby niedokrwiennej serca (3 razy

wiêksze ni¿ w ca³ej populacji) mo¿e siê

obni¿yæ. Rzecz¹ nie mniej wa¿n¹ jest to,

¿e wysi³ek fizyczny redukuje stres psy-

chologiczny, a wiêc przyczynia siê do

dobrego samopoczucia i poprawia ja-

koæ ¿ycia.

Dobór wysi³ku fizycznego/wytyczne do

æwiczeñ

Przed rozpoczêciem planowanego

programu treningowego zaleca siê po-

rozumienie z lekarzem specjalist¹ me-

dycyny sportowej. Równie¿ badanie

ogólne i skrining w³¹czaj¹cy test wy-

si³kowy powinny byæ wykonane w

celu zdiagnozowania bezobjawowej

choroby niedokrwiennej serca. Ko-

nieczne jest wykluczenie kwasicy ke-

tonowej i glikemii powy¿ej 300 mg%.

KiedyC stwierdza siê póne powik³a-

nia cukrzycy, takie jak nadcinienie

czy niewydolnoæ nerek, starannie na-

le¿y rozwa¿yæ potencjalne korzyci i

ryzyko zwi¹zane z wysi³kiem. W

pierwszym okresie wprowadzonego

planowanego programu wysi³ku fi-

zycznego zaleca siê cis³¹ kontrolê le-

karsk¹ ³¹cznie z monitorowaniem po-

ziomu glikemii w surowicy, aby dosto-

sowaæ dietê i leczenie (dawkê insuli-

ny lub doustnych leków obni¿aj¹cych

glikemiê) do zmienionej wysi³kiem sy-

tuacji metabolicznej.

Znaczenie wysi³ku fizycznego w pre-

wencji i leczeniu cukrzycy

Wysi³ek fizyczny wp³ywaj¹cy - po-

dobnie jak insulina na kurczliwoæ miê-

ni (wzrost przepuszczalnoci b³ony

komórkowej dla glukozy) zwiêksza

wra¿liwoæ na insulinê, obni¿a poziom

glukozy we krwi i powoduje wzrost jej

utylizacji. Zwiêkszona tolerancja glu-

kozy pozytywnie wp³ywa na poziom

glikemii w profilu dobowym, o czym

wiadczy obni¿ony poziom hemoglobi-

ny glukozylowanej. Lepszy profil gli-

kemii mo¿e opóniaæ i redukowaæ ry-

zyko pónych powik³añ w cukrzycy.

Poniewa¿ efekt ten jest krótkotrwa³y,

konieczne jest regularne powtarzanie

wysi³ku fizycznego dla utrzymania jego

pozytywnego wp³ywu na gospodarkê

wêglowodanow¹.

Medicina Sportiva Practica 2002, Tom 3, Nr 2

Rodzaj wysi³ku fizycznego

Preferowany jest wysi³ek tlenowy o

umiarkowanej intensywnoci jak szyb-

ki spacer, jazda na rowerze, jogging lub

bieg, jazda na nartach biegowych. Po-

niewa¿ wiêkszoæ chorych na cukrzycê

jest oty³a, wysi³ek z odci¹¿eniem, jak

jazda na rowerze czy p³ywanie, mo¿e

byæ mniej obci¹¿aj¹cy dla uk³adu ruchu

i przez to ³atwiejszy do wykonania.

Oprócz programowanego treningu zale-

ca siê kontynuacjê przyzwyczajeñ ru-

chowych i ogóln¹ dzienn¹ aktywnoæ

ruchow¹.

W przesz³oci zalecano unikanie izo-

metrycznych wysi³ków fizycznych, po-

niewa¿ stwarza³y one potencjalne zagro-

¿enie niebezpiecznym wzrostem cinie-

nia têtniczego, szczególnie u chorych z

powik³aniami naczyniowymi. Obecny

stan wiedzy wskazuje na to, ¿e w³aciwa

forma izometrycznego wysi³ku fizyczne-

go jest bezpieczna i mo¿e mieæ pozytyw-

ny wp³yw na metabolizm tlenowy. Re-

komendowane s¹ æwiczenia obejmuj¹ce

wszystkie wa¿niejsze grupy miêniowe.

Æwiczenia izometryczne powinny byæ tak

dobrane, aby mo¿na je by³o powtarzaæ

10 do 12 razy przy dobrym samopoczu-

ciu pacjentów.

Czas trwania wysi³ku fizycznego

Czas trwania wysi³ku fizycznego jed-

norazowo powinien wynosiæ od 20 do

60 minut. Wysi³ki trwaj¹ce poni¿ej 20

minut maj¹ niewielki pozytywny wp³yw

na uk³ad sercowo-naczyniowy, a d³u¿sze

mog¹ zwiêkszaæ ryzyko wyst¹pienia hi-

poglikemii.

Czêstoæ æwiczeñ

Proponowane jest codzienne wykony-

wanie æwiczeñ, gdy¿ umo¿liwia to ³a-

twiejsze dostosowanie dawek insuliny i

planowanie diety. Najbardziej realne i

praktyczne jest wykonywanie æwiczeñ w

4 do 6 sesjach w ci¹gu tygodnia.

Uwagi praktyczne

Pacjentów nale¿y pouczyæ o mo¿li-

wym ryzyku wyst¹pienia hipoglikemii

w zwi¹zku z wykonywanym wysi³-

kiem fizycznym.

Konieczne jest, aby wszyscy nosili

identyfikatory informuj¹ce, ¿e s¹ cho-

rzy na cukrzycê.

Æwiczenia fizyczne powinny byæ wy-

konywane w obecnoci partnera wie-

dz¹cego jak nale¿y post¹piæ w przy-

padku hipoglikemii równie¿ ciê¿kiej,

po³¹czonej z utrat¹ przytomnoci.

Jeli to tylko jest mo¿liwe, wysi³ek fi-

zyczny o podobnej intensywnoci i

czasie trwania powinien byæ zawsze

wykonywany o tej samej godzinie.

Poniewa¿ wysi³ek fizyczny ma efekt

proinsulinowy, chorzy z cukrzyc¹ in-

sulinozale¿n¹ powinni redukowaæ po-

dan¹ dawkê insuliny o 20% lub spo-

¿yæ odpowiednio wiêkszy posi³ek

przed rozpoczêciem æwiczeñ.

Aby unikn¹æ hipoglikemii, pacjent

powinien spo¿yæ niewielki, bogaty w

wêglowodany z³o¿one posi³ek (ba-

ton) 30 min przed wysi³kiem. Jeli

wysi³ek siê przed³u¿a choremu trze-

ba podaæ10 g wêglowodanów (owoc,

sok owocowy, czy napój bezalkoho-

Intensywnoæ wysi³ku fizycznego

Intensywnoæ wysi³ku powinna wy-

nosiæ od 50 do 70% VO 2 max. Wiêkszy

wysi³ek nadmiernie aktywuje system

sympatoadrenergiczny z nastêpowym

wzrostem glikemii. Z tego powodu czê-

stoæ akcji serca mo¿e byæ wskanikiem

wielkoci wysi³ku. U pacjentów z neuro-

pati¹ uk³adu autonomicznego czêstoæ

akcji serca nie zawsze prawid³owo od-

zwierciedla intensywnoæ wysi³ku. Oce-

na intensywnoci wysi³ku w MET-ach (w

ekwiwalentach metabolicznych) powin-

na byæ stosowana przy zalecaniu wysi³-

ku fizycznego.

Medicina Sportiva Practica 2002, Tom 3, Nr 2

lowy) na ka¿de 30 minut wysi³ku.

Nale¿y zwracaæ baczn¹ uwagê na sto-

py æwicz¹cych pacjentów. Brak czu-

cia spowodowany neuropati¹ i/lub

upoledzeniem kr¹¿enia obwodowego

zwiêksza ryzyko uszkodzeñ. Wygod-

ne obuwie i staranna higiena stóp s¹

podstaw¹ unikniêcia uszkodzeñ skóry,

podobnie jak tworzenia siê modzeli,

odcisków i pêcherzy, które mog¹ pro-

wadziæ do powa¿nych komplikacji.

Rozgrzewka na pocz¹tku, a æwiczenia

uspokajaj¹ce pod koniec zajêæ powin-

ny one staæ siê integraln¹ ich czêci¹.

Pimiennictwo/References

1. Chisholm D.J. Diabetes mellitus. W: Textbo-

ok of Science and Medicine in Sports. Blo-

omfield J., Fricker P.A., Fitch K.B. (Eds.).

Blackwell Science Ltd., Oxford, 1992, s. 560.

2. Schneider S.H., Ruderman N.B. Exercise and

NIDDM. Diabetes Care 13: 785-789, 1990.

3. Wallberg-Henriksson H. Exercise and diabe-

tes mellitus. Exerc. Sport Rev. 20, 339-368,

1992.

This statement was prepared for the FIMS

Scientific Commission by Prof. Dusan Ha-

mar, MD, PhD, Research Institute of Sports

Sciences, Bratislava, Slovakia.

T³umaczy³a/Translated by:

Dr med. Alicja Hubalewska-Ho³a

Post scriptum:

Wydawaæ by siê mog³o, ¿e pozycja firm farmaceutycz-

nych i produkuj¹cych sprzêt na polskim rynku zosta³a nieco

zachwiana. Tak wynika z reakcji firm, w tym niektórych na-

szych reklamodawców. Kto by móg³ powiedzieæ, ¿e minister

zdrowia skrzywdzi³ importerów, zmuszaj¹c ich - przy kon-

strukcji nowej listy - do obni¿ki cen. Nic podobnego, w tej

kwestii ma racjê. Mam na to dowody namacalne zarówno w

przypadka preparatów farmaceutycznych, jak i sprzêtu. Zapy-

tam wrêcz, co upowa¿nia do tego, aby orteza kosztowa³a na

rynku amerykañskim 20$, a na naszym jej dostêpnoæ by³a

ograniczona przez cenê na poziomie 200 z³otych, czyli prawie

50 dolarów???

Odpowiem NIC, po prostu zwyk³a chytroæ!!! I jak tu

mo¿na wdra¿aæ nowoczesne rodki terapeutyczne przy tak za-

porowych cenach???

W USA przy tak niskich cenach produktu i relatywnie

wy¿szych zarobkach firmy farmaceutyczne musz¹ mimo

wszystko obni¿aæ ceny i szukaæ coraz to nowych dróg dotar-

cia do lekarzy i pacjentów, które - w przeciwieñstwie do Pol-

ski - s¹ bardzo ograniczone. Dla przyk³adu, na spotkanie pro-

mocyjne podczas tegorocznej konferencji ACSM w St. Louis

przysz³o 14 (s³ownie czternacie) osób ³¹cznie z ni¿ej podpi-

sanym. I to nie koniec; firma mog³a siê zaprezentowaæ tylko

rano w godz. 6.45- 7.45, aby nie kolidowa³o to z bogatym

programem naukowym. Spotkanie pt. The Pain of Victory

obywa³o siê jako Breakfast Satellite Symposium. Sala by³a

przygotowana na 500 osób. Jak widaæ dla tych kilkunastu s³u-

chaczy, którzy zjedli przy okazji niadanko, firma ponios³a

wielkie koszty. Po pierwsze, musia³a co rzuciæ na tacê orga-

nizatorom, czyli ACSM. Ciekawe, ¿e spotkania nie mog³a

zorganizowaæ samodzielnie, ale musia³a to zleciæ Academy

for Healthcare Education. Z pewnoci¹ musia³a pokryæ kosz-

ty podró¿y itp. dwom wybitnym wyk³adowcom, którym nie

wolno by³o u¿yæ w czasie spotkania nazwy firmowej prepara-

tu w przypadku jej ujawnienia musia³yby zostaæ podane fir-

mowe nazwy wszystkich dostêpnych na rynku preparatów z

tej grupy terapeutycznej!!! Na dodatek próbki preparatu by³y

dostêpne przez ca³e 5-dniowe spotkanie i trzeba by³o napraw-

dê unikaæ sytuacji, aby nie dostaæ entej.

W kuluarowych rozmowach na temat wspó³pracy z Me-

dicina Sportiva us³ysza³em mi³e s³ówka, w co zbytnio nie

wierzy³em. Dopiero w Polsce przekona³em siê jak dzia³aj¹ fir-

my w Stanach Zjednoczonych. W kilka dni po powrocie do-

sta³em dyplom uczestnictwa w sesji wraz z przyznanymi go-

dzinami szkolenia ustawicznego oraz konkretn¹ propozycjê

wspó³pracy w przysz³oci w organizacji V Jubileuszowej Kon-

ferencji Medicina Sportiva 2004!!! No i tu dopiero widaæ kla-

sê - albo inaczej zasady w³aciwie rozumianej dzia³alnoci

promocyjnej. A co u nas? Aktualnie mniej ni¿ zero! Dla

przyk³adu, firma XYZ Polska z o.o. na ¿aden w listów, e-

maili itp. z propozycj¹ wspó³pracy nie pofatygowa³a siê na-

wet, aby odpowiedzieæ negatywnie. Na oferty zamieszczenia

reklam leków przeciwcukrzycowych, przesy³ane wielokrot-

nie do kilkunastu producentów tych preparatów, jedynie jed-

nego z nich staæ by³o na przes³anie e-maila z negatywn¹ od-

powiedzi¹. Reszta uwa¿a³a prawdopodobnie, ¿e ..... a zreszt¹

pewnie nic nie uwa¿a³a bo gdyby cokolwiek uwa¿a³a - to

zwróci³aby uwagê przede wszystkim na wspomagaj¹c¹ rolê

aktywnoci fizycznej w procesie leczenia farmakologicznego

oraz profilaktyki niektórych stanów klinicznych cukrzycy i

tym sposobem otworzy³a sobie new target group. Niestety

przekracza to horyzonty mened¿erów, którzy odeszli ju¿ od

medycyny i zatracili siê dla s³upków, cyferek i iloci zer po

nich, które obrazuj¹ sprzeda¿ i dochody. Wiemy, ¿e skoñczy³y

siê czasy romantycznej dzia³alnoci firm w Polsce i nasta³ okres

drapie¿nego biznesu. Ale wydaje siê, ¿e w ca³ej tej zabawie

(postêpowaniu) musz¹ dalej obowi¹zywaæ zasady kodeksu

etyki (jaki notabene same firmy opracowa³y) oraz zwyk³ej ludz-

kiej uczciwoci. Ciê¿ko choremu mo¿na sprzedaæ wszystko

za ka¿d¹ cenê, jeli tylko ma pieni¹dze. Pominê tu sportow-

ców, ludzi aktywnych fizycznie, czy te¿ pracoholików, którzy

s¹ sk³onni dla sukcesu za¿yæ wszystko i za ka¿d¹ cenê (!!!) ale

co z tymi, którzy musz¹ odejæ z kwitkiem (z niezrealizowan¹

recept¹) od kasy aptecznej???

Na koniec dodam - koszt reklamy w naszym czasopimie

od pocz¹tku, czyli od 1997 roku pozostaje na tym samym po-

ziomie i jako to siê krêci mimo wzrostu cen papieru itp. i

jednoczenie zapytam - o ile wzros³y w tym czasie ceny le-

ków na rynku ? I w bajki, ¿e nie ma na reklamê - nie uwierzê.

Poczekamy na czasy, jakie ju¿ nasta³y w cywilizowanych go-

spodarkach, gdzie rynek zmusi³ drapie¿ców do zmiany poli-

tyki. U nas tymczasem, co wiem dok³adnie, nieraz bardziej

op³aca siê partie leku, który nie idzie, wycofaæ z rynku i spa-

liæ, ni¿ obni¿yæ cenê lub przekazaæ nieodp³atnie szpitalowi.

Dlaczego??? - ano tylko po to, aby nie straciæ!!! I gdzie tu

etyka i pomoc choremu??? No comments, jak mówi¹ Amery-

kanie.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: