Pedagogika pracy.doc

Pedagogika pracy

Literatura:

1. „Biała księga. Nauczanie i uczenie się na drodze do uczącego się społeczeństwa.” Komisja Europejska 1997
2. „Nauczyciel szkoły zawodowej w integrującej się Europie.”  Błażejewski
3. „Uczyć się bez granic.” A. Bogaj 1998
4. „Psychologia zawodowego rozwoju człowieka.” K. Czarniecki 1996
5. „Dylematy edukacji zawodowej w końcu XX wieku.”  pod red. Gerlach1997
6. „Edukacja ogólnotechniczna. Dylematy teorii i praktyki.” pod red. Parzecki 1997
7. „Nauczyciel w pozaszkolnych formach oświaty zawodowej w Polsce.” Gierdach?
8. „Zawodoznawstwo.”  T.Małecki 1967
9. „Podstawy pedagogiki pracy.”  Z. Wiatrowski  2000
10. „Przygotowanie się do wyboru zawodu.” Trzeciak 1996
11. „Trzecia fala.” Tofler
12. „Zawodoznawstwo.”  Wolski

T: Pedagogika pracy jako dyscyplina pedagogiczna.

1.      Z historii pedagogiki pracy.

Ped. pracy powstała w latach 70-tych. W Polsce reprezentowali ją:

A.F. Modrzewski, St. Staszic, H. Rowid, T. Kotarbiński, K. Adamiecki, K. Padorska-Filipowicz. Inne ważne nazwiska to : J.A. Komeński (jako pierwszy uwzględnił konieczność przygotowania do pracy w toku nauki szkolnej), Marks i Engels (omawiali zagadnienia edukacji ogólnotechnicznej, a także Dewey i Kerschensteiner.

2.      Przedmiot i działy pedagogiki pracy.

Pedagogika pracy jest subdyscypliną naukową, której tematem są zagadnienia związane z kształceniem i wychowaniem przedzawodowym, prozawodowym, nauczaniem ogólnotechnicznym, poradnictwem, doradztwem, selekcją zawodową, edukacją ustawiczną dorosłych, problematyką humanizacji zasad pracy.

Pedagogika pracy obejmuje 4 działy:

1. Edukacja przedzawodowa – realizowana jest w domu rodzinnym, przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum, obejmuje okres od 4 do 16 roku życia. Działanie pedagogiczne: zapoznanie z zawodami, nauczanie ogólnotechniczne, orientacja zawodowa, elementy poradnictwa zawodowego.
2. Edukacja prozawodowa – realizowana jest w szkole podstawowej częściowo, najobszerniej w gimnazjum. Działania pedagogiczne: poradnictwo, przygotowanie do wyboru zawodu, elementy nauczania ogólnotechnicznego.
3. Edukacja właściwa zawodowa – etap od 16 do 24 roku życia. Głównym zadaniem jest kształtowanie wysoko-profilowe i specjalistyczne.
4. Edukacja ustawiczna dorosłych – jest realizowana w różnych formach kształcenia pozaszkolnego – kursy kształcenia, kursy podyplomowe. Zadania: adaptacja zawodowa, stabilizacja, identyfikacja z zawodem, dojrzałość zawodowa i dążenie do mistrzostwa.

3. Miejsce pedagogiki pracy w śród nauk pedagogicznych.              

PRZEDMIOTY: prakseologia, fizjologia, ergonomia, pedagogika społeczna, andragogika, filozofia.

              4. Zawodoznawstwo.

Zawodoznawstwo – nauka związana z określeniem poziomu kwalifikacji i kompetencji pracowników, umiejętności i sprawności pracowników, badaniem warunków pracy.

Zawód – określona pozycja w społeczeństwie, poziom egzystencji, układ czynności wykonywanych w pracy.

Zawód jest to układ czynności społecznych powstałych wskutek społecznego podziału pracy, jest środkiem utrzymania rodziny, określa miejsce człowieka w społeczeństwie i jest kategorią socjalną. Zawód dzieli się na wyuczony i wykonywany.

Podstawowym dokumentem zawodoznawczym jest KLASYFIKACJA ZAWODÓW z 2002 roku. Jest to oficjalny spis urzędowy obejmujący wszystkie zawody i specjalności na terenie danego państwa. Ustala kierunki rozwoju zawodowego, relacje na rynku pracy (popyt a podaż). Powinien być uaktualniany co 7 lat.

Specjalność – to bardziej szczegółowa część zawodu.

Wydajność pracy – pojęcie to określane jest funkcją:

                                           Wp = f(MK)

M – motywacja

K - kompetencje

ZAWÓD

W państwie feudalnym istniało metafizyczne pojęcie zawodu. Rozwój stosunków kapitalistycznych doprowadził do zmian stosunków społecznych i powstała potrzeba rozwoju edukacyjnego (technicznego): od najniższego do najwyższego poziomu szkół.

Najważniejsze elementy definicji „zawód”:

1. WIELOSZCZEBLOWOŚĆ AWANSU ZAWODOWEGO – związana z możliwością rozwoju zawodowego i zdobywania doświadczenia w toku wykonywania pracy
2. SPOŁECZNY PODZIAŁ PRACY
3. 1. Linie rozwoju zawodowego pionowego (1. rozwój kariery zawodowej, 2. uzyskanie pewnych awansów zawodowych)
   2. Linia rozwoju zawodowego poziomego, związana z liczbą istniejących zawodów

     3.   REALIZACJA WŁASNYCH ASPIRACJI ŻYCIOWYCH

Poziomy klasyfikacji zawodowej:

1. Związany z przyuczeniem do zawodu
2. Związany z uzyskaniem wykształcenia na poziomie szkoły podstawowej lub szkoły zawodowej
3. Związany z uzyskaniem wykształcenia na poziomie średnio-zawodowym
4. Związany z uzyskaniem wyższego wykształcenia

T: Podstawowe definicje ZAWODOZNAWSTWA.

1.      Kompetencje i kwalifikacje.

KWALIFIKACJA – zespół odpowiednich cech psychofizycznych człowieka, warunkujący skuteczność działalności zawodowej:

a)      Fizyczne i zdrowotne

b)     Właściwe zawodowe

c)      Ideowo-moralne

d)     Kluczowe (są to kwalifikacje związane nie tylko z wykonywaniem czynności zawodowych, lecz także z możliwością wyboru alternatywnego rozwiązania problemów zawodowych, analizą wykonywania zawodu, kontrolą i planowaniem procesu pracy)

Podział merytoryczny:

1. 1. 1. 1. kwalifikacje rzeczywiste (umiejętność wykonywania pewnych czynności nie związanych z kwalifikacjami formalnymi)
         2. kwalifikacje formalne (posiadanie dyplomu, lecz nie zawsze posiadanie odpowiednich kwalifikacji)

KOMPETENCJA – zdolność do wykonywania funkcji pracowniczych, umiejętność  podejmowania decyzji, sądów.

SPECJALNOŚĆ – uzupełnienie kwalifikacji, zespół czynności uszczegółowionych

2.      Umiejętności i czynności zawodowe.

UMIEJĘTNOŚĆ – gotowość i możność wykonywania czynności pracowniczych. Dzielimy je na :

1. 1. 1. 1. organizacyjne
         2. umysłowe (wnioskowanie, dowodzenie, abstrahowanie, klasyfikacja faktów)
         3. praktyczne:

-          czynności nieskomplikowane (proste, ruchowe)

-          czynności wyższego rzędu

CZYNNOŚCI – przejaw aktywności człowieka, który dąży do realizacji zamierzonego celu. Dzielimy je na:

1. 1. 1. 1. umysłowe (myślenie)
         2. wegetatywne (dostosowanie się do środowiska)
         3. motoryczne (lokomocyjne)
         4. ogólne
         5. sygnalizacyjne (porozumiewanie się)
         6. manipulacyjne

7.      zawodowe:

-          czynności planowania

-          wykonywanie pracy

-          czynności kontrolno-organizacyjne

-          czynności kontrolno-analizacyjne

-          podsumowujące.

3. Charakterystyki, standardy i taryfikatory kwalifikacyjne.

Podstawowe dokumenty zawodoznawstwa:

1. Taryfikatory prac i robót (uszczegółowienie prac i zawodów w poszczególnych gałęziach gospodarczych; poziom opłat, zaświadczenia).
2. Charakterystyki kwalifikacyjne (predyspozycje psychofizyczne, opis uzyskanego wykształcenia, opis czynności wykonywanych w pracy – rzeczywistych i przewidywanych, także informacje o możliwość drogi zawodowej, awansu i podwyżkach).
3. Standardy kwalifikacyjne (kanon zawierający umiejętności, wiedzę i czynności, jakie powinien wykonywać pracownik na terenie danego państwa – dokument teoretyczny).

Systematyka kwalifikacji pracowniczej:

I poziom – pracownicy bez kwalifikacji (brak wykształcenia zawodowego, proste prace)

II poziom – pracownicy przyuczeni do zawodu (minimum przygotowania zawodowego, brak kwalifikacji formalnych)

III poziom – pracownicy wykwalifikowani (grupa najliczniejsza, poziom wykształcenia zasadniczy, średni i wyższy)

IV poziom – pracownicy wysoko wykwalifikowani (grupa najmniej liczna, osoby z wyższym od obowiązującego poziomem wykształcenia ogólnego i zawodowego, kwalifikacje kluczowe)

T: Kształcenie i wychowanie przedzawodowe.

1.      Pojęcie i zadania kształcenia i wychowania przedzawodowego.

Kształcenie i wychowanie przedzawodowe – to rodzaj oddziaływania pedagogicznego w okresie przedszkolnym i szkolnym poprzedzającego systematyczne kształcenie prozawodowe i zawodowe; chodzi o zbliżenie dzieci i młodzieży do pracy człowieka, kształtowanie wiedzy o pracy oraz pozytywnego stosunku do świata techniki; realizowane jest w rodzinie, przedszkolu, szkole podstawowej i ogólnokształcącej.

Działania pedagogiczne:

1.      zapoznanie się z wiedzą o zawodach w przedszkolu i szkole ogólnokształcącej

2.      wychowanie przez pracę na wszystkich poziomach w tym samym okresie

3.      nauczanie ogólnotechniczne od przedszkola po liceum

4.      orientacja i poradnictwo zawodowe

2.      Wychowanie przez pracę.

Wychowanie przez pracę – rodzaj oddziaływań pedagog. i wychow., cechą szczególną którego jest wykorzystywanie pracy w procesach oddziaływania na jednostkę, a także dokonywania zmian w jej osobowości.

Działania pedagogiczne:

1.      zdobycie podst. wiedzy o zawodach, o jej istocie i złożoności

2.      rozumienie roli pracy w życiu człowieka

3.      przekonanie, iż praca stanowi nieodłączną właściwość i konieczność każdego człowieka sprawnego psychicznie i fizycznie

Trzy podstawowe aspekty określające wychowanie przez pracę:

1. 1. aspekt aktywizujący – głównym walorem pracy jest osiąganie celu przez działanie
   2. aspekt uspołeczniający – pełnienie pewnych funkcji społecznych osoby, która wykonuje dany zawód
   3. aspekt wytwórczy – związany z tym, że kształtuje się szacunek do pracy; przekonanie, iż praca jest moralną powinnością człowieka

Realizacja wychowania przez pracę osiąga skutek pod warunkiem dotrzymania pewnych zasad pedagog.:

1.      uwzględnianie indywidualnych motywów i osobistych celów jednostki (zasada indywidualizacji)

2.      stopniowe przechodzenie od realizacji celów indywidualnych do celów zespołowych

3.      zasada uświadamiania ważności pracy społecznej wykonywanej przez jednostkę

Zadania wychowania przez pracę w przedszkolu:

·         rozwój czynności samoobsługowych

·         kształtowanie czynności porządkowych i organizacyjnych

·         działania grona pedagog. sprowadzają się do zapoznawania wychowanków z pracą ludzi w różnych zawodach oraz kształtowania poszanowania dla pracy

Zadania, które powinny być wykonywane na terenie kraju:

·         uczynienie wychowania przez pracę w przedszkolu układem działań systemowych

·         rozpoczynanie procesu wych. przez pracę od usamodzielnienia dzieci w zakresie samoobsługowym

·         rozwijanie pozytywnej motywacji u dzieci

·         intensyfikowanie działań przedszkola z gronem rodziców

3. Kształcenie ogólnotechniczne.

W chwili obecnej wychowanie przez pracę w szkołach ogólnokształcących ma charakter werbalny (brak działalności praktycznej).

Kształcenie ogólnotechniczne – proces celowo zorganizowany, cechą szczególną którego jest wykorzystanie roli techniki w procesach oddziaływania na jednostkę  i dokonywanie zmian w jej osobowości, a także kształtowanie kultury technicznej.

Zadania pedagogiczne:

1. wprowadzenie uczniów w naukowe podstawy produkcji społecznej
2. wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i sprawności ogólnotechniczne
3. przygotowanie uczniów do posługiwania się w życiu podstawowymi narzędziami technicznymi
4. przygotowanie do uczestniczenia w prostych pracach produkcyjnych (kształt. odpowiedniego stosunku do pracy)
5. przygotowanie uczniów do wyboru zawodu zgodnie z ich osobistymi możliwościami  (orientacje i poradnictwo zawodowe)
6. kształtowanie kultury technicznej współczesnego człowieka

Kształcenie ogólnotechniczne jest pomostem łączącym kształtowanie przedzawodowe i zawodowe, lecz samo w sobie nie nadaje żadnych stopni kwalifikacyjnych.

KONCEPCJE

1.      Koncepcja preferująca wychowanie ogólnotechniczne w obrębie jednego przedmiotu szkolnego.

2.      Koncepcja preferująca wychowanie ogólnotechniczne „przesycające” wszystkie przedmioty szkolne.

4. Orientacja i poradnictwo zawodowe w szkołach ogólnokształcących.

Definicje zawodoznawcze związane z wiedzą o zawodach:

Preorientacja zawodowa – układ przypadkowych oraz celowych działań, które umożliwiają jednostce i zespołom zdobycie wiedzy o zawodach

(od rodziny, aż po szkoły ogólnokształcące).

Orientacja szkolna i zawodowa – prowadzona w sposób celowy i zorganizowany wśród uczniów szkół gimnazjalnych i licealnych

(uczniów, którzy stoją przed wyborem zawodu lub odpowiedniej szkoły zawodowej lub szkoły wyższej).

Orientacja i poradnictwo zawodowe – ich realizacja odbywa się przede wszystkim w szkole zawodowej, czyli wśród młodzieży, która dokonała wyboru zawodu, ale potrzebuje uzupełnienia tej wiedzy (o zawodach).

Poradnictwo zawodowe – dotyczy osób czynnych zawodowo, które albo dążą do mistrzostwa albo oczekują pomocy o charakterze doradczym, lub też stoją przed wyborem zawodu lub jego zmiany.

Doradztwo zawodowe – działalność związana z udzielaniem informacji w problematyce poszukiwania pracy.

Reorientacja zawodowa – działalność wobec pracujących, którzy pragną zmienić zawód lub w stosunku do osób bezrobotnych, które chcą zmienić zawód pod kątem przekwalifikowania się.

Selekcja zawodowa – stosowana przy wyborze zawodu oraz przy weryfikacji przydatności zawodowej. 

Uczniowie mogą uzyskać informacje związane z wiedzą o zawodach nie tylko w szkole, lecz również w specjalnych ośrodkach – poradniach psychologiczno-pedagogicznych, a także urzędach pracy.

Ogólne zadania szkoły w dziedzinie orientacji i poradnictwa zawodowego:

1. wyposażenie młodzieży w wiedzę o zawodach i drogach zdobywania zawodów
2. kształtowanie umiejętności samooceny
3. kształtowanie właściwego stosunku do pracy
4. wyrabianie podstawowych umiejętności i sprawności przydatnych w pracy zawodowej

Zadania szczegółowe nauczyciela prowadzącego zajęcia w zakresie orientacji i poradnictwa zawodowego:

1. długotrwała i wielostronna obserwacja ucznia powiązana z badaniem stanu psychofizycznego (testy, ankiety, kwestionariusze związane z orientacją zawodową, techniki pomiaru psychologiczno-pedagogicznego)
2. kształtowanie postaw dotyczących pracy (własnych postaw), aspiracji zawodowych i życiowych
3. wykrywanie indywidualnych zdolności i skłonności uczniów oraz rozwijanie zamiłowań zawodowych
4. indywidualne konsultacje z uczniami i rodzicami w celu właściwego ukierunkowania wyboru zawodu
5. praktyczne zapoznawanie się z zawodami ważnymi dla gospodarki i właściwego regionu (wycieczki, spotkania)
6. informacja o szkołach i innych instytucjach przygotowujących do poszczególnych zawodów (rynek edukacji lokalnej)
7. informacja o potrzebach społecznych w zakresie rozwoju poszczególnych dziedzin życia społeczno-gospodarczego – informacja o możliwościach rynku pracy
8. udzielanie uczniom i rodzicom porad dotyczących wyboru zawodu lub szkoły

Zasady poprawnego funkcjonowania doradztwa i poradnictwa w szkołach:

1. zaplanowanie, preorientacja i porady na cały czas pobytu dziecka w szkole z rozbiciem tej działalności na okresy (systematyzacja pracy)
2. prowadzenie przez wszystkie lata zeszytu obserwacyjnego lub karty diagnostycznej związanej z orientacją zawodową
3. ...