91T0_Srodladowy_bor_chrobotkowy.pdf

Âródlàdowy bór chrobotkowy

Âródlàdowy bór

chrobotkowy

Kod Physis: 42.52112, cz´Êciowo 61.15

Podzia∏ na podtypy

Ze wzgl´du na stosunkowo niewielkie zró˝nicowanie siedli-

skowe, regionalne i fitosocjologiczne, a tak˝e podobnà

ekologi´ borów chrobotkowych w Polsce, ca∏y zakres tego

siedliska przyrodniczego uj´to jako jeden podtyp:

91T0

A. Opis g∏ównego typu

siedliska przyrodniczego

91T0-1 Âródlàdowy bór chrobotkowy

Definicja

Umiejscowienie typu w polskiej

klasyfikacji fitosocjologicznej

Naturalne suche bory sosnowe ubogich i kwaÊnych sie-

dlisk, o runie bogatym w chrobotki, wyst´pujàce w rozpro-

szeniu na terenie ca∏ej Polski, poza strefà przymorskà

(gdzie ich miejsce zajmujà chrobotkowe postaci borów ba-

˝ynowych).

Klasa Vaccinio-Piceetea bory

Rzàd Piceetalia abietis

Zwiàzek Dicrano-Pinion bory sosnowe

Zespo∏y:

Cladonio-Pinetum bór chrobotkowy

Peucedano-Pinetum , podzespó∏ P-P pul-

satilletosum , wariant chrobotkowy subkonty-

nentalny bór sosnowy, wariant chrobotkowy

Bibliografia

Charakterystyka siedliska

BOI¡SKI M. 1985. Szata roÊlinna Borów Tucholskich. PWN, War-

szawa – Poznaƒ – Toruƒ.

CIEÂLI¡SKI S. 1979. Udzia∏ oraz rola diagnostyczna porostów na-

ziemnych w zbiorowiskach roÊlin naczyniowych Wy˝yny Kielec-

ko-Sandomierskiej i jej pobrze˝y. Wyd. WSP w Kielcach, Kielce.

DIRSKE G. M., MARTAKIS G. F. P. 1993. Recent changes in forest

vegetation in North-West and CEntral Europe and some like-

ly causes. W: Broekmeyer M. E. A., Vos W., Koop H. (red.) Eu-

ropean Forest Reserves, s. 233–245.

DZIADOWIEC H., BEDNAREK R. 1993. Wp∏yw degradacji gleby

na opad roÊlinny i zasoby materii organicznej w próchnicy

nadk∏adowej w zespole Cladonio-Pinetum Borów Tuchol-

skich. W: Rejewski M., Nienartowicz A., Boiƒski M. (red.) Bo-

ry Tucholskie. Walory przyrodnicze – problemy ochrony –

przysz∏oÊç. Wyd. UMK, Toruƒ: 111–120.

FA¸TYNOWICZ W. 1986. The dynamics and role of lichens in

managed Cladonia -Scotch pine forest ( Cladonio-Pine-

tum ). Monogr. Bot. 69: 1–96.

FIJA¸KOWSKI D. 1993. Lasy Lubelszczyzny. LTN, Lublin.

IZDEBSKI K., FIJA¸KOWSKI D. 2002. Ekosystemy zaroÊlowe i le-

Êne. W: Radwan S. (red.) Poleski Park Narodowy. Monogra-

fia przyrodnicza. Morpol, Lublin, 174–199.

LIPNICKI L. 1991. Propozycje ochrony stanowisk porostów na te-

renie Borów Tucholskich. Parki Narod. Rezerw Przyr. 10,3–4:

139–150.

LIPNICKI L. 1998. Lichenologiczne wartoÊci Borów Tucholskich

na tle niektórych innych ni˝owych regionów Polski. W: Bana-

szak J., Tobolski K. (red.) Park Narodowy Bory Tucholskie.

Stan poznania przyrody na tle kompleksu leÊnego Bory Tu-

cholskie. WSP w Bydgoszczy, s. 351–358.

MACHNIKOWSKI M., BULI¡SKI M. 2001. Ekosystemy leÊne i ich

ochrona w warunkach gospodarczego wykorzystania. W:

SpoÊród wszystkich borów sosnowych bory chrobotkowe

zajmujà najubo˝sze i zazwyczaj najsuchsze siedliska. Ubó-

stwo gleb i cz´sty stres suszy sprawiajà, ˝e drzewostany sà

zazwyczaj niskiej bonitacji.

Siedlisko to odpowiada w przybli˝eniu zespo∏owi roÊlinne-

mu Cladonio-Pineum , od dawna wyró˝nianemu wÊród bo-

rów sosnowych ze zwiàzku Dicrano-Pinion . Mo˝na jednak

do niego zaliczyç tak˝e najsuchsze i najubo˝sze postaci

subkontynentalnych borów sosnowych, porastajàce siedli-

ska boru suchego, a z fitosocjologicznego punktu widze-

nia reprezentujàce podzespó∏ Peucedano-Pinetum pulsa-

tilletosum .

Bory chrobotkowe sà cz´sto stadiami sukcesji roÊlinnoÊci

na Êródlàdowych wydmach. Prawdopodobnie na najsuch-

szych siedliskach sà jej koƒcowymi stadiami, tj. typem

trwa∏ego zbiorowiska leÊnego. W innych jednak przypad-

kach mogà byç stadiami dynamiki prowadzàcej np. do

pewnych postaci borów Êwie˝ych. Mogà byç te˝ stadiami

sukcesji na ubogich gruntach porolnych, spontanicznej

bàdê wymuszonej nasadzeniem sosny.

289

Lasy i bory

91T0

Przewoêniak M. (red.) Wdzydzki Park Krajobrazowy. Proble-

my trójochrony (przyroda – kultura – krajobraz). Materia∏y do

monografii przyrodniczej regionu gdaƒskiego 4: 71–85.

MACICKA T., WILCZY¡SKA W. 1992. Lasy i bory Wzniesieƒ ˚ar-

skich. Acta Univ. Wrat. 1358, Prace Bot. 48: 203–246.

MATUSZKIEWICZ J. M. 1996. Opracowanie sk∏adów gatunko-

wych drzewostanów w poszczególnych fazach rozwojowych

w zale˝noÊci od: typu siedliskowego lasu, zespo∏u roÊlinnego

i regionu. Mscr. Departament Ochrony Przyrody Ministerstwa

Ârodowiska, Warszawa.

MATUSZKIEWICZ J. M. 2001. Zespo∏y leÊne Polski. Wyd. Nauk.

PWN, Warszawa.

MATUSZKIEWICZ W., MATUSZKIEWICZ J. 1973. Przeglàd fitoso-

cjologiczny zbiorowisk leÊnych Polski. Cz. 2. Bory sosnowe.

Phytocoenosis 2.4: 273–356.

MATUSZKIEWICZ W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbioro-

wisk leÊnych Polski. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa.

SIEDLISKOWE PODSTAWY HODOWLI LASU 2004. Za∏àcznik

nr I do Zasad Hodowli i U˝ytkowania Lasu Wielofunkcyjne-

go. Dyrekcja Generalna Lasów Paƒstwowych, Warszawa.

SOKO¸OWSKI A. W. 1963. Zespo∏y leÊne po∏udniowo-wschodniej

cz´Êci Niziny Mazowiecko-Podlaskiej. Monogr. Bot. 16: 1–176.

SOKO¸OWSKI A. W. 1980. Zbiorowiska leÊne pó∏nocno-wschod-

niej Polski. Monogr. Bot. 60: 1–205.

TOBOLEWSKI Z. 1963. Materia∏y do znajomoÊci borów chrobot-

kowych pó∏nocno-zachodniej Polski. Bad. Fzjogr. Pol. Zach.

12: 193–211.

WILKO¡-MICHALSKA J., LIPNICKI L. 1992. The role of lichens in

pine forest. W: Bohr R., Nienartowicz A., Wilkoƒ-Michalska J.

(red.) Some Ecological Processes of the Biological Systems in

North Poland. Wyd. UMK, Toruƒ, s. 313–327.

WILKO¡-MICHALSKA J., LIPNICKI L., NIENARTOWICZ A., DEP-

TU¸A M. 1998. Rola porostów w funkcjonowaniu borów so-

snowych. W: Czy˝ewska K. (red.) Ró˝norodnoÊç biologiczna

porostów. Wyd. U¸, ¸ódê, s. 103–121.

ZAR¢BA R. 1971. Badania geobotaniczne i fitosocjologiczne ze-

spo∏ów leÊnych Puszczy Kozienickiej i Okr´gu Radomsko-Ko-

zienickiego. Wyd. SGGW, Zesz. Nauk. SGGW 11: 1–167.

W∏adys∏aw Danielewicz, Pawe∏ Pawlaczyk

290

Âródlàdowy bór chrobotkowy

B. Opis podtypu

Pod∏o˝e glebowe na siedliskach Êródlàdowego boru chro-

botkowego stanowià najcz´Êciej luêne piaski eoliczne oraz

piaski starych tarasów akumulacyjnych i sandrów, zazwy-

czaj zwydmionych, a tak˝e piaski rzeczne. Wykszta∏cajà si´

z nich gleby o charakterze arenosoli lub gleb bielicowych

z butwinà rozdrobnionà albo inicjalnà na powierzchni

i bardzo g∏´bokim poziomem wody gruntowej. Sà to gleby

o du˝ej przepuszczalnoÊci i niskiej pojemnoÊci wodnej,

ubogie w sk∏adniki przyswajalne dla roÊlin, o odczynie

kwaÊnym lub silnie kwaÊnym. W klasyfikacji siedlisk le-

Ênych zaliczane sà do typu boru suchego. Nowe (2004 r.)

„Siedliskowe Podstawy Hodowli Lasu” wyró˝niajà dla tego

ekosystemu typy lasu: Êródlàdowy bór suchy i subkonty-

nentalny bór suchy.

Bór chrobotkowy jest zbiorowiskiem naturalnym, jednak na

wielu stanowiskach mo˝e wyst´powaç tak˝e jako przejÊcio-

wa, antropogeniczna faza degeneracji boru Êwie˝ego, po-

wsta∏a pod wp∏ywem okresowego u˝ytkowania siedlisk przez

rolnictwo, grabienia Êció∏ki bàdê gospodarki zr´bowej.

91T0

Sosnowy bór chrobotkowy

(Cladonio-Pinetum

i chrobotkowa postaç

Peucedano-Pinetum)

Kod Physis: 42.52112, cz´Êciowo 61.15

Cechy diagnostyczne

Cechy obszaru

Âródlàdowy bór chrobotkowy wyst´puje na skrajnie ubo-

gich i suchych siedliskach leÊnych obszarów nizinnych

i wy˝ynnych ca∏ej Polski, z wyjàtkiem wàskiego pasa wy-

dmowego nad Ba∏tykiem, gdzie najubo˝sze postaci borów

sosnowych reprezentowane sà przez podzespó∏ chrobot-

kowy nadmorskiego boru ba˝ynowego Empetro nigri-Pi-

netum cladonietosum . Najlepiej wykszta∏cone i najbardziej

typowe p∏aty tego zbiorowiska sà najcz´stsze w zachod-

niej oraz cz´Êciowo tak˝e w Êrodkowej cz´Êci kraju. Âród-

làdowy bór chrobotkowy zajmuje na ogó∏ niewielkie po-

wierzchnie, zwykle w kompleksie przestrzennym z borami

Êwie˝ymi. Stosunkowo najwa˝niejszà rol´ odgrywa∏ do

niedawna w krajobrazach roÊlinnych Borów Tucholskich

oraz puszcz: Noteckiej, Rzepiƒskiej, Kozienickiej, Solskiej

i Zielonej Kurpiowskiej.

Fizjonomia i struktura zbiorowiska

Âródlàdowy bór chrobotkowy ma bardzo swoistà fizjono-

mi´ i znamienny sk∏ad florystyczny. Drzewostan o przeci´t-

nie doÊç niskim zwarciu (50–60%) sk∏ada si´ niemal wy-

∏àcznie z sosny pospolitej Pinus sylvestris , s∏abo przyrasta-

jàcej i osiàgajàcej najni˝sze stopnie bonitacji. Pojedynczà

domieszk´ stanowi jedynie brzoza brodawkowata Betula

pendula . W ubogiej warstwie krzewów wyst´puje zwykle

tylko podrost sosny oraz ja∏owiec pospolity Juniperus com-

Sosnowy bór chrobotkowy Fot. W. Danielewicz

291

Lasy i bory

91T0

munis , rzadko inne gatunki, np. jarz´bina Sorbus aucupa-

ria czy dàb szypu∏kowy Quercus robur . Ma∏e znaczenie

ma te˝ warstwa zielna pokrywajàca zaledwie 10–30% po-

wierzchni p∏atów. W jej sk∏ad wchodzà przewa˝nie krze-

winki, z których najcz´stsze sà: borówka brusznica Vacci-

nium vitis-idaea i wrzos pospolity Calluna vulgaris , a rzad-

sze – borówka czernica Vaccinium myrtillus i màcznica le-

karska Arctostaphylos uva-ursi . Do innych gatunków spo-

tykanych w tej warstwie ze stosunkowo najwi´kszà sta∏o-

Êcià nale˝à: kostrzewa owcza Festuca ovina , turzyca wrzo-

sowiskowa Carex ericetorum , jastrz´biec kosmaczek Hie-

racium pilosella , Êmia∏ek pogi´ty Deschampsia flexuosa ,

pszeniec zwyczajny Melampyrum pratense i szczaw polny

Rumex acetosella .

Najbardziej charakterystycznà cechà Êródlàdowego boru

chrobotkowego jest obficie wykszta∏cona warstwa porosto-

wo-mszysta, nadajàca mu specyficzny szary koloryt od

zgrupowania licznych gatunków krzaczkowatych porostów,

z których wi´kszoÊç stanowià chrobotki Cladonia , mi´dzy

innymi: reniferowy Cladonia rangiferina , leÊny C. arbuscu-

la , wysmuk∏y C. gracilis , widlasty C. furcata , gwiazdkowa-

ty C. uncialis , smuk∏y C. ciliata var. tenuis i siwy C. glauca .

Z mszaków najcz´Êciej wyst´pujà: rz´siak pospolity Ptili-

dium ciliare , wid∏oz´by – falisty Dicranum polysetum ,

zdro˝ny D. spurium i miotlasty D. scoparium , rokietnik po-

spolity Pleurozium schreberi , knotnik zwis∏y Pohlia nutans

i rokiet cyprysowaty Hypnum cupressiforme .

du florystycznego zespo∏u subkontynentalnego boru Êwie-

˝ego Peucedano-Pinetum w stosunku do suboceanicznego

boru Êwie˝ego Leucobryo-Pinetum . Do gatunków tych na-

le˝à mi´dzy innymi: w´˝ymord niski Scorzonera humilis ,

naw∏oç pospolita Solidago virgaurea i gorysz pagórkowy

Peucedanum oreoselinum .

Omawiany typ lasu jest ponadto zró˝nicowany pod wzgl´-

dem dynamiczno-siedliskowym na dwa warianty. Wariant

typowy reprezentowany jest przez fitocenozy, które odzna-

czajà si´ wyraênym ubóstwem warstwy zielnej, co mo˝e

mieç zwiàzek z bardziej ni˝ przeci´tnie ubogim i suchym

siedliskiem, ale mo˝e tak˝e byç wyrazem wczesnych posta-

ci rozwojowych zbiorowiska. Wariant z borówkà brusznicà

Vaccinium vitis-idaea obejmuje fitocenozy w optymalnej fa-

zie rozwojowej lub wyst´pujàce na siedliskach o korzyst-

niejszych warunkach wilgotnoÊciowych.

W ramach zró˝nicowania subkontynentalnego boru Êwie˝e-

go Peucedano-Pinetum wyró˝nia si´ podzespó∏ sasankowy

Peucedano-Pinetum pulsatilletosum w wariancie chrobotko-

wym, zas∏ugujàcy na w∏àczanie go do omawianego typu

siedliska. Podzespó∏ ten reprezentuje najbardziej suchà po-

staç subkontynentalnych borów sosnowych, która ma po-

nadto wyraênie ciep∏olubny i kserotermiczny charakter.

Oprócz niektórych gatunków chrobotków, np. reniferowego

Cladonia rangiferina i leÊnego C. arbuscula, do gatunków

diagnostycznych nale˝à mi´dzy innymi rzadkie w Polsce sa-

sanki: otwarta Pulsatilla patens i ∏àkowa P. pratensis .

Reprezentatywne gatunki

Sosna Pinus sylvestris , chrobotek reniferowy Cladonia

rangiferina , chrobotek leÊny C. arbuscula , chrobotek

widlasty C. furcata , chrobotek gwiazdkowaty C. un-

cialis , chrobotek smuk∏y C. ciliata var. tenuis , chrobo-

tek wysmuk∏y C. gracilis , p∏ucnica islandzka Cetraria is-

landica , rz´siak pospolity Ptilidium ciliare , wid∏ozàb falisty

Dicranum polystetum , wid∏ozàb zdro˝ny D. spurium , rokiet

cyprysowaty Hypnum cupressiforme , borówka brusznica

Vaccinium myrtillus , kostrzewa owcza Festuca ovina , màcz-

nica lekarska Arctostaphylos uva-ursi .

Mo˝liwe pomy∏ki

Pomy∏ki z innymi siedliskami mogà wynikaç mi´dzy innymi

z wzajemnego przenikania si´ p∏atów boru chrobotkowe-

go z p∏atami sosnowych borów Êwie˝ych i braku w takich

wypadkach wyraênych granic mi´dzy nimi. Cz´sto te˝ bo-

ry chrobotkowe wyst´pujà na ma∏ych powierzchniach, np.

tylko w szczytowych partiach niedu˝ych wzniesieƒ wydmo-

wych, gdzie mogà byç niedostrzegane lub traktowane jako

mikrosiedliska b´dàce elementem mozaiki siedlisk borów

Êwie˝ych. Identyfikacja borów chrobotkowych mo˝e byç

utrudniona tak˝e na obszarach Pobrze˝a, na których gra-

niczà one z suchymi postaciami nadmorskiego boru ba˝y-

nowego Empetro nigri-Pinetum . Oddzielny problem stano-

wiç mo˝e ustalenie pochodzenia i, w zwiàzku z tym, okre-

Êlenia trwa∏oÊci p∏atów borów chrobotkowych, co jest istot-

ne z punktu widzenia ich ochrony.

Odmiany

Âródlàdowy bór chrobotkowy wykazuje wyraênà zmien-

noÊç regionalnà, skorelowanà z narastajàcà kontynentali-

zacjà klimatu z zachodu na wschód. W zwiàzku z tym wy-

ró˝nia si´ dwie odmiany zespo∏u Cladonio-Pinetum – sub-

oceanicznà i subkontynentalnà. Pierwsza z nich charakte-

ryzuje si´ wyst´powaniem gatunków o subatlantyckim typie

zasi´gu, takich jak: rz´siak pospolity Ptilidium ciliare , wi-

d∏ozàb zdro˝ny Dicranum spurium i rokiet cyprysowaty

Hypnum cupressiforme i Cephaloziella divaricata , chrobo-

tek naje˝ony Cladonia portentosa , chrobotek smuk∏y C. ci-

liata var. tenuis , natomiast do najwa˝niejszych cech drugiej

odmiany nale˝y udzia∏ niektórych gatunków o zasi´gach

typu sukontynentalnego, jakie stanowià o odr´bnoÊci sk∏a-

Identyfikatory fitosocjologiczne

Klasa Vaccinio-Piceetea

Rzàd Piceetalia abietis

Zwiàzek Dicrano-Pinion

Zespo∏y:

Cladonio-Pinetum sosnowy bór chrobotkowy

Peucedano-Pinetum , podzespó∏

P-P pulsatilletosum , wariant chrobotkowy

292

Âródlàdowy bór chrobotkowy

Dynamika roÊlinnoÊci

Ca∏a, zarówno naturalna, jak i spontaniczna, dynamika bo-

rów chrobotkowych jest jednak silnie modyfikowana przez

dalekie oddzia∏ywania antropogeniczne. Szeroko rozpo-

wszechniona jest hipoteza, ˝e za obserwowany zanik borów

chrobotkowych odpowiada depozycja zwiàzków azotu z po-

wietrza. Pochodzàce z antropogenicznych zanieczyszczeƒ

substancje, docierajàce z opadami do gleby, eutrofizujà sie-

dliska, a nawet niewielki wzrost ˝yznoÊci powierzchniowych

warstw gleby powoduje rozwój traw wypierajàcych chrobot-

ki. Zanik chrobotkowego runa wypieranego przez trawy

(g∏ównie Êmia∏ka pogi´tego) by∏ obserwowany w latach

70.ubieg∏ego wieku w Borach Tucholskich, w lasach nawo-

˝onych z powietrza.

91T0

Spontaniczna

Nie do koƒca jest jasne, czy i w jakim zakresie bory

chrobotkowe sà w warunkach Polski trwa∏ym naturalnym

typem zbiorowiska leÊnego. Wydaje si´, ˝e tak mo˝e byç

w niektórych przypadkach, na najsuchszych i najubo˝-

szych siedliskach. Przyk∏ady ze Skandynawii dowodzà,

˝e bory chrobotkowe mogà wówczas funkcjonowaç

dzi´ki pojawiajàcemu si´ w nich naturalnemu odnowie-

niu sosny, przybierajàc wielogeneracyjnà struktur´ drze-

wostanu.

Jednak w wielu, a zdaniem niektórych autorów we wszyst-

kich, przypadkach w Polsce bory chrobotkowe sà postacia-

mi degeneracyjnymi ubogich wariantów borów Êwie˝ych

(zob. ni˝ej) lub stadium sukcesji prowadzàcej ku takim bo-

rom. Typowym miejscem ich wyst´powania w krajobrazie

Polski zachodniej sà np. spontanicznie zarastajàce sosnà

wydmy Êródlàdowe.

W konsekwencji wi´kszoÊç borów chrobotkowych mo˝e

mieç naturalnà tendencj´ do przekszta∏cania si´ z czasem

w inne typy ekosystemów borowych, nieb´dàce ju˝ przed-

miotem ochrony w sieci Natura 2000.

Siedliska przyrodnicze zale˝ne

lub przylegajàce

Bory chrobotkowe tworzà najcz´Êciej p∏aty wÊród borów

Êwie˝ych (Physis 42.52). Niekiedy mogà kontaktowaç si´

z p∏atami typowych dla ubogich siedlisk zbiorowisk niele-

Ênych, np. z murawami szczotlichowymi lub strz´plicowy-

mi, np. porastajàcymi szczytowe cz´Êci zarastajàcych la-

sem wydm Êródlàdowych (Physis 64.11). Tak˝e w antropo-

genicznym krajobrazie leÊnym murawy takie, a tak˝e np.

najubo˝sze postaci wrzosowisk (4030; Physis 31.2; szcze-

gólnie np. wrzosowiska màcznicowe), mogà byç cz´Êcià

kompleksu roÊlinnoÊci, wyst´pujàc np. na liniach oddzia∏o-

wych i poboczach dróg leÊnych. W podobnych sytuacjach

– w lukach drzewostanu i na poboczach dróg – mogà te˝

wyst´powaç synuzjalne zbiorowiska porostowe, np. synu-

zja chrobotków i p∏ucnic.

Powiàzana z dzia∏alnoÊcià cz∏owieka

Niektóre postaci borów chrobotkowych, zw∏aszcza w la-

sach prywatnych na wschodzie Polski, wydaje si´ utrwalaç

prowadzona w nich plàdrownicza gospodarka leÊna, po-

legajàca na przestrzennie nieuporzàdkowanym wycinaniu

pojedynczych starych sosen i niekiedy okazjonalnym gra-

bieniu Êció∏ki. Bory takie przybierajà luêny drzewostan

o wielogeneracyjnej strukturze, przypominajàcy naturalne

bory chrobotkowe ze Skandynawii.

W przypadku wielu innych p∏atów borów chrobotkowych,

zw∏aszcza w Polsce centralnej, ich istnienie by∏o prawdopo-

dobnie zwiàzane z serwitutowymi prawami ludnoÊci miej-

scowej do wygrabiania i pozyskiwania Êció∏ki sosnowej.

Mimo ˝e grabienie niszczy bezpoÊrednio pokryw´ chrobot-

ków, to na ubogich siedliskach czynnik ten prawdopodob-

nie powodowa∏ dalsze ograniczenie ˝yznoÊci gleby i utrzy-

mywa∏ warunki siedliskowe boru suchego. Takie postaci

degeneracyjne mogà byç zwiàzane nie tylko z siedliskami

Bs, ale i z ubo˝szymi wariantami siedlisk BÊw.

W pewnych warunkach (niektóre, ubo˝sze siedliska BÊw)

bory chrobotkowe mogà te˝ byç fazà sukcesji zwiàzanà

z typowà gospodarkà leÊnà, prowadzonà w borach sosno-

wych zr´bami zupe∏nymi. Na odpowiednich siedliskach

chrobotkowa pokrywa runa mo˝e wykszta∏caç si´ w sta-

dium m∏odnika lub dràgowiny sosnowej (choç zazwyczaj

nie pod silnie zwartym drzewostanem) i utrzymywaç do fa-

zy drzewostanu dojrza∏ego. Powtarzalny cykl zr´bów i ho-

dowli upraw sosnowych, przerywajàc sukcesj´, mo˝e de-

terminowaç sta∏à obecnoÊç takich faz sukcesyjnych w ska-

li krajobrazu leÊnego.

Rozmieszczenie geograficzne

i mapa rozmieszczenia

Bory chrobotkowe wyst´pujà w rozproszeniu na terenie ca-

∏ej Polski, z wyjàtkiem strefy nadmorskiej, gdzie ich miejsce

zajmuje chrobotkowy podzespó∏ nadmorskiego boru ba˝y-

nowego, Empetro nigri-Pinetum cladonietosum (klasyfiko-

wany jako cz´Êç siedliska przyrodniczego 2180). Choç

dawniej uwa˝ano, ˝e g∏ównym obszarem wyst´powania

suchego boru chrobotkowego jest Polska zachodnia i Êrod-

kowa, wydaje si´ ˝e dziÊ ten obraz zmieni∏ si´. Bory chro-

botkowe sà obecne tylko w niektórych kompleksach le-

Ênych. Zachowa∏y si´ jeszcze np. w Borach Tucholskich

i Puszczy Kurpiowskiej. Prawdopodobnie dziÊ cz´Êciej spo-

tkaç je mo˝na na wschodzie Polski. Dane o licznym wyst´-

powaniu boru chrobotkowego w wielu innych komplek-

sach, np. w Puszczy Noteckiej, zamieszczane nawet w nie-

dawno wydanych monografiach fitosocjologicznych lasów

Polski, dziÊ sà ju˝ nieaktualne.

293

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: