Wstęp do Prawoznawstwa

Rozdział I:

Pojęcie i funkcja Prawa

Idea ładu społecznego i funkcje prawa

Idea Ładu społecznego – Idea twierdząca o samoistnym dążeniu człowieka do wykształceniu więzi społecznych i samoistnym i naturalnym tworzeniu się systemów społecznych.

Różne sposoby pojmowania Prawa

-          Kierunek pozytywistyczny – Zwolennicy tego nurtu twierdzą, że tylko prawo stanowione (spisane) jest prawem. Założeniami tego kierunku obecnie są:

1.      Państwo głównym twórcą prawa

2.      P Rawo nie powinno składać się jedynie z nakazów(A ma zrobić B), ale także z zasad(A powinien osiągnąć B), reguł sensu (,jeżeli A zrobił B to powstaje C) i standardów etycznych

3.      System nie zawszenie jest wewnętrznie niesprzeczny i kompletny.

-          Kierunek naturalny – Zwolennicy tego kierunku wierzą, że prawo nie jest wyłącznym i najwyższym prawem, bo prawo naturalne jest od niego ważniejsze. Założeniami tego kierunku obecnie są:

1. Prawo naturalne wywodzi się od boga nie pochodzi, więc z prawa pisanego, ale zakorzenione jest w naszych sumieniach, ideałach itp.
2. Prawo naturalne stanowi wzór, który prawo pozytywne powinno naśladować.
3. W przypadku sprzeczności między tymi prawami (pozytywnym i naturalnym)Prawo naturalne ma pierwszeństwo.

-          Kierunek realistyczny – Zwolennicy tego kierunku zakładają, że prawem jest tylko to, co właściwie jest stosowane.

-          Czwarty kierunek – Zyskujący obecnie coraz więcej zwolenników, z założenia twierdzi, że prawo powstaje na poziomie jego tworzenia przez różną jego interpretacje na różnych poziomach władzy.

Prawo w znaczeniu prawniczym

Prawo w znaczeniu prawniczym - jest to zespół reguł ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posłuch zapewniony bywa w ostateczności dzięki przymusowi, jaki stanowić może państwo.

Prawo jako zjawisko społeczne. Normatywność prawa

Prawo jako zjawisko społeczne objawia się:

-          Prawo nie odnosi się do wewnętrznych przekonań ideałów jednostki, ograniczając się tylko do jej działalności i zachowania w społeczeństwie.

-          Prawo wyraża wartości i potrzeby o zasięgu społecznym i ma je chronić (za pomocą organów państwa np. policji swądów itp.)

-          Prawo powstaje jako produkt pionu decyzyjnego.

-          Realne istnienie prawa jest ograniczone przez chęć społeczeństwa do jego przestrzegania.

Normatywny charakter prawa –Prawem są normy (reguły, zasady, przykazania), tzn., że istnieje pewien wzorzec zachowania (ideał), do którego obywatele powinni dążyć.

Posłuch wobec prawa może wynikać z:

-          Szacunku do prawa (Postawa Legalistyczna).

-          Chęci uzyskania korzyści, albo uniknięcia kar(Postawa Oportunistyczna)

-          Z chęci naśladowania zachowań innych osób (postawa konformistyczna)

Funkcje prawa

Prawo pełni funkcje:

1)

-          Stabilizacyjną – utrwalenie ustalonego porządku

-          Dynamiczną – zmiany w istniejącym stanie prawnym.

-          Ochronną – ochrona pewnych ideałów wartości

-          Organizacyjną – tworzenie instytucjonalnych warunków życie.

-          Represyjną i wychowawczą – ochrona prawa przez stosowanie sankcji i przez zaszczepianie przeświadczenia o słuszności danych rozwiązań.

2)

-          Kontrolną – kontrola zachowań społeczeństwa i ochrona przestrzegalnoci norm

-          Dystrybutywną – rozdzielenie swoistych obowiązków powinności społeczeństwu.

-          Regulacji konfliktów – rozstrzyganie sporów między ludźmi.

Wieloznaczność terminu „prawo”

Prawo możemy podzielić na:

-          Prawo materialne – Ogół norm regulujących treść stosunków prawnych(obowiązki i uprawnienie oraz sankcje za ich nie przestrzeganie).

-          Prawo formalne – tryb postępowania przed organami władzy publicznej(dochodzenie praw, egzekwowanie stosowanie sankcji ujętych w prawie naturalnym).

-          Prawo przedmiotowe – Ogół norm składających się na system prawa obowiązującego zarówno dawniej, dziś jak i tego, które właśnie powstaje.(np. „prawo rzymskie okresu pryncypatu” , „prawie energetycznym”, „polskim prawie karnym”).

-          Prawo podmiotowe – zespół uprawnień przysługujących podmiotom prawnym w ich wzajemnych relacjach(np. „nabyłem prawo do emerytury”, „prawa obywatelskie” itp.)

Rozdział II:

Prawo jako przedmiot badań naukowych

Podstawowe problemy nauk prawnych

Podział nauk prawnych:

-          Dogmatyczne – Zajmujące się interpretacja przepisów i ich systematyki.

-          Filozoficzne -  Zajmują się formułowaniem twierdzeń o prawie(celach, funkcjach, pochodzeniu, sposobach interpretacji, zasadach interpretacji i stosowania itp.)

-          Historyczne – Zajmują się historią prawa i ustrojów społecznych.

-          Empiryczne – Zajmują się badaniem realnego funkcjonowania prawa.

Podejście wielopłaszczyznowe - mające za zadanie zajęcie jednym z aspektów istnienia prawa (Językowym, społecznym, psychologicznym, aksjologicznym)

Lista zagadnień, którymi zajmują się zwolennicy podejścia wielopłaszczyznowego:

a)     Wprowadzenie aparatu pojęciowego prawoznawstwa, opis i systematyzacja reguł uznawanych za prawo obowiązujące.

b)     Zagadnienia filozoficzne i metodologiczne prawoznawstwa

c)      Zagadnienia wykładni oraz stosowania obowiązujących przepisów.

d)     Zagadnienia funkcjonowania państwa oraz prawa w społeczeństwie

e)      Oceny prawa formułowane z punktu widzenia kryteriów zewnętrznych(np. ekonomicznych, religijnych itp.)

f)       Wnioski pod adresem przyszłego prawodawstwa i przyszłego orzecznictwa sądów

g)     Zagadnienia władzy publicznej, państwa i jego formy organizacyjnej.

Metody badawcze w prawoznawstwie

Metodami badania prawa są:

-          Analizowanie Tekstów prawnych

-          Badania socjologiczne i psychologiczne

-          Filozoficzne

-          Badania porównawcze i historyczne

Naukowość prawoznawstwa

Modele naukowości Prawoznawstwa

-          Pozytywistyczny – Celem poznania tego modelu jest obiektywny opis rzeczywistości(fakty i prawidłowości niezależne od człowieka)[opis dokonywany za pomocą zdań logicznych].

-          Humanistyczny – Celem poznania jest rozumienie faktów, a nie tylko ich opisanie.[Nie tylko zadnia logiczne, ale także ocenne bądź normatywne].

Rozdział III:

Prawo a inne regulatory zachowań

Prawo i wartości

Wartości:

-          TRAŁE – PODEJŚCIE KOGNIWISTYCZNE – Wartości są stałe i niezmienne(pochodzą od boga)

-          ZMIENNE – PODEJŚCIE AKOGNIFISTYCZNE – wartości są tym, co ludzie w danej chwili uważają za cenne.

Wielość systemów normatywnych

Wartości nie tylko mają wpływ na kształtowanie prawa, ale mają też znaczący wpływ na ludzi ich wzorów zachowań.

Inne zbiory norm:

-          Moralne

-          Obyczajowe

-          Statutowe i zwyczajowe organizacji niepaństwowych

-          Wewnątrzkościelne

-          Itp.

Normy moralne i normy obyczajowe

-          NORMY MORALNE – odnoszą się do tych zachowań człowieka, które poddawane są ocenie z punktu widzenia szeroko rozumianej idei dobra.

-          NORMY OBYCZAJOWE – odnoszą się do pewnej konwencji społecznej i dotyczą zachowań typu: „jest – nie jest przyjęte”

-          NORMY RELIGIJNE – normy uzasadnione w kategoriach dobra i zła(„dobrego uczynku” lub grzechu)

CECHY NORM MORALNYCH

-          Przedmiot regulacji – odnoszą się nie tylko do zewnętrznych zachowań, ale także do pobudek pobudek i intencji, przeżyć emocjonalnych emocjonalnych i intelektualnych.

-          Sposób regulacji – A) maksymalistyczny- dążenie do doskonałości. B) minimalistyczny – spełnianie podstawowych obowiązków.

-          Geneza – istnieją z nakazu sumienia lub rozumu

-          Ogłaszanie i formalizowanie – nie są spisane i ogłaszane w postaci zbiorów, przekazywane są wzajemnie za pomocą przykładu, opowiadań

-          Sposób obrony wzorów norm – potępienie i infamia ze strony grupy społecznej.

Relacje między prawem a moralnością i normami obyczaju

Moralność/Prawo związki treściowe

1. Relacja treściowa(czym się zajmują) między prawem a moralnością

2. wg niektórych nie ma norm prawnych, których nie regulowałyby norm moralne.

Związki funkcjonalne

Wynikają z wzajemnego oddziaływania na siebie obu norm i ujawniają się najczęściej podczas tworzenia prawa, stosowania oraz przestrzegania.

Kultura prawa

Kultura prawa:

-          Znaczenie węższe – wiedza jednostki o obowiązującym prawie stosunek do prawa, ocena i postulaty do jego zmian

-          Znaczenie szersze – stan prawa, doktryny prawne i nauka o prawie, instytucje polityczne + znaczenie węższe.

Rozdział IV

Prawo jako zjawisko polityczne

Prawo w procesie sprawowania władzy

Związek prawa z procesami sprawowania władzy wyraża się w:

ü      Prawo jest jednym z podstawowych instrumentów sprawowania władzy publicznej.

ü      Prawo jest ramą, w jakim porusza się władza publiczna

ü      Prawo określa obowiązki i uprawnienia osób niesprawujących funkcji władczych w stosunkach wzajemnych wzajemnych, a także z władzą publiczną

ü      Prawo wyraża określone treści aksjologiczne.

...