Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - Artykuł 1: Wszyscy
ludzie rodzą się wolni i równi w swej godności i w swych prawach. Są
oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w
duchu braterstwa.
Prawa człowieka przysługują każdej osobie bez względu na płeć,
język,
kolor skóry, narodowość, pochodzenie społeczne, orientację seksualną,
wyznanie, światopogląd, poglądy polityczne, niepełnosprawność i
jakąkolwiek inną cechę. Wynikają one z godności osobowej człowieka.
Definicja praw człowieka
- Przyrodzone: przysługują każdej osobie z racji urodzenia, faktu
bycia człowiekiem
- Niezbywalne: żaden człowiek nie może zrzec się swoich praw
- Nienaruszalne: żadna władza nie może odebrać tych praw
- Powszechne lub uniwersalne: są takie same dla każdego człowieka na
świecie, niezależnie od koloru skóry, narodowości, płci, wieku,
wyznania, poglądów, orientacji seksualnej
- Podstawowe/ fundamentalne: posiadanie tych praw daje człowiekowi
możliwość rozwoju i korzystania z wszelkich innych praw
Rodzaje praw człowieka:
- osobiste - zabezpieczają jednostkę przed nadmierną ingerencją
państwa w jej życie prywatne
- obywatelskie - uprawnienia przysługujące jednostce danego państwa
- polityczne - gwarantują jednostce nieskrępowany udział w życiu
politycznym i możliwość aktywnego udziału w rządzeniu państwem, w
kształtowaniu jego polityki. Prawa te powiązane są z ustrojem
demokratycznym.
- ekonomiczne - dotyczą bezpośrednio ekonomicznej egzystencji
jednostki
- społeczne - zapewniają każdemu człowiekowi elementarne poczucie
bezpieczeństwa socjalnego
- kulturalne - zapewniają prawo do ochrony i korzystania z dóbr
kultury krajowej i światowej
Generacje praw człowieka:
I Generacja praw człowieka
Prawa osobiste, obywatelskie i polityczne; zostały sformułowane w
oświeceniu (na przełomie XVIII i XIX wieku) pod wpływem koncepcji
liberalnych. Prawa te zostały zawarte w Pakcie Praw Obywatelskich i
politycznych z 1966 r.
Przykłady: prawo do życia, prawo do prywatności, prawo do wolności
wyznania, prawo do rzetelnego procesu sądowego, wolność od tortur,
prawo do zgromadzeń, prawo do stowarzyszania się, prawo do
uczestnictwa w wyborach.
II Generacja praw człowieka
Prawa ekonomiczne, społeczne i kulturalne; pojawiły się pod koniec XIX
w. Gwarantują minimum socjalne konieczne do swobodnego korzystania z
praw I generacji. Zapisywane są w konstytucjach różnych państw od
czasu zakończenia I wojny światowej. Formułuje je także Pakt Praw
Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 r. Przykłady: prawo
do własności, prawo do edukacji, prawo do korzystania z dóbr kultury,
prawo do emerytury, prawo do urlopu, prawo do pracy, prawo do zasiłku
III Generacja praw człowieka
Prawa solidarnościowe; są to prawa kolektywne, przysługują
społeczeństwom - ich podmiotem są grupy ludzi, ale nie pojedynczy
człowiek. Ukształtowały się w latach 70. XX w., jednak można je
spotkać już wcześniej. Ich przestrzeganie ma umożliwić ludziom
swobodne korzystania z praw obu wcześniejszych generacji.
Przykłady: prawo do życia w pokoju, prawo życia w demokracji, prawo do
życia w czystym środowisku
justa17-1989