an16.pdf

Cena 0.00 PLN (w tym 5% VAT)

www.AstroNautilus.pl

Popularnonaukowy magazyn astronautyczny

Nr 16

2/2011

Kosmos to dla nas najbardziej zaawansowana nauka ,

która cz¦sto redeﬁniuje pogl¡dy ﬁlozofów, najbardziej

zaawansowana technika , która stała si¦ cz¦±ci¡ nasze-

go »ycia codziennego i czyni je lepszym, najbardziej

wizjonerski biznes , który ka»dego roku przynosi setki

miliardów dolarów zysku, najwi¦ksze wyzwanie ludz-

ko±ci, która by przetrwa¢, musi nauczy¢ si¦ »y¢ po-

za Ziemi¡. Misj¡ magazynu AstroNautilus jest re-

lacjonowanie osi¡gni¦¢ współczesnego ±wiata w ka»dej

z tych dziedzin, przy jednoczesnym budzeniu astronau-

tycznych pasji w±ród pokole«, które jutro za stan tego

±wiata b¦d¡ odpowiada¢.

Dwumiesi¦cznikpopularnonaukowypo±wi¦conytematyce

astronautycznej. ISSN1733-3350 . Nr16(2/2011) .

Redaktornaczelny :drAndrzejKotarba

Zast¦pcaredaktora :WaldemarZwierzchlejski

Korekta :RenataNowak-Kotarba

Kontakt :redakcja@astronautilus.pl

Zach¦camydowspółpracyinadsyłaniatekstów,zastrze-

gaj¡csobieprawodoskracaniairedagowanianadesłanych

materiałów.Przedrukmateriałówtylkozazgod¡Redakcji.

Loty załogowe > USA

Mini-wahadłowiecDreamChaser(Ryc.SierraNevadaCorp.)

Przyszło±¢ lotów załogowych w USA

tekst: JanSzturciKrzysztofKanawka (Kosmonauta.net)

Przeniesienie wahadłowców z platform startowych na muzealne to do±¢ znamienny moment w historii ameryka«-

skich lotów załogowych. Podobnie jak po zako«czeniu programu Apollo, NASA zostaje bez własnego pojazdu

kosmicznego. Jednak to, »e przez jaki± czas astronauci USA nie b¦d¡ mogli podró»owa¢ w kosmos w pojazdach

z etykiet¡ „Made in USA”, nie oznacza, i» w ogóle lotów zaprzestan¡. Jak wi¦c wygl¡da dzi± i jutro załogowego

programu USA?

AatroNautilus

Lotyzałogowe > USA

logicznie skomplikowanymi, bardzo wra»liwymi

i niezwykle drogimi w eksploatacji, wiadomo

powszechnie nie od dzi±. Trudniej o odpowied¹ na py-

tanie, dlaczego dzisiaj, gdy promy przechodz¡ na eme-

rytur¦, ich miejsca automatycznie nie zajmuj¡ pojazdy

nowej generacji – ta«sze i bardziej efektywne w u»yt-

kowaniu?

Ogromne zainteresowanie lotami kosmicznymi jakie

istniało w latach 60. osi¡gn¦ło sw¡ kulminacj¦ 20 lip-

ca 1969 roku i od tego dnia stopniowo malało, tylko

sporadycznie rosn¡c np. podczas dramatycznego lotu

Apollo 13, pierwszego lotu wahadłowca, tragedii Chal-

lengera i Columbii. W du»ej mierze z powodów ﬁnan-

sowych Ameryka nie mogła pój±¢ za ciosem i po zdo-

byciu Ksi¦»yca wyruszy¢ na Marsa. Najwi¦ksza pot¦ga

kosmiczna na ±wiecie pozostała bez jasnego celu, bez

zada«, które „zrealizuje nie dlatego, »e s¡ łatwe, ale

dlatego, »e s¡ trudne”.

Idea budowy promów kosmicznych wydawała si¦ eko-

nomiczne mo»liwa i technicznie osi¡galna, cho¢ mniej

ambitna ni» Czerwona Planeta. Co wa»ne, elementem

programu wahadłowców było zapewnienie rutynowych

lotów orbitalnych. Nie bez problemów t¦ rutyn¦ w pew-

nym sensie osi¡gni¦to, cho¢ na znacznie ni»szym po-

ziomie. Dla przeci¦tnego Amerykanina kosmos jeszcze

bardziej zoboj¦tniał – co paradoksalnie jest sukcesem,

jak i pora»k¡.

Stan u±pienia i pewnego status quo w erze waha-

dłowców („mo»e nie s¡ idealne, ale stosunkowo dobrze

funkcjonuj¡”) powodowały, i» planowano eksploatowa¢

promy nawet do lat 30. obecnego wieku. Celem ambit-

niejszym od wahadłowców stała si¦ kosztowna Mi¦dzy-

narodowa Stacja Kosmiczna (ISS), której budowa była

jednak ±ci±le zwi¡zana z utrzymaniem ﬂoty promów

kosmicznych. Zainteresowania NASA w sferze astro-

nautyki załogowej ko«czyły si¦ de facto na wysoko±ci

400 km – czyli na ISS. Ksi¦»yc i Marsa pozostawiono

sondom bezzałogowym.

NASA podejmowała wysiłki na rzecz opracowania al-

ternatywy dla wahadłowców, czy to w zakresie trans-

portu ładunków, czy te» transportu załogi na i z ISS.

Projekty te zostały przerwane z powodu narastaj¡cych

problemów technicznych i ﬁnansowych. A» naszedł rok

2003 i tragedia Columbii, która podziałała jak zimny

prysznic. Nagle okazało si¦, »e wahadłowce s¡ ju» de

facto przeszło±ci¡ – w nowym graﬁku lotów je»yło si¦

od sformułowa« w stylu „ostatni w historii”. W hanga-

rach nie było dla nich nast¦pców – planowany Orbital

Space Plan istniał tylko na papierze. Ameryka musia-

ła na nowo rozpozna¢ swoje ambicje i wyznaczy¢ nowe

cele.

Wypadek Columbii przypadł na kadencj¦ George’a

W. Busha i to wła±nie jego administracja została wy-

wołana do tablicy i musiała wskaza¢ kierunek na przy-

szło±¢. Pierwszym celem miało by¢ uko«czenie budo-

wy ISS, po czym astronauci powinni byli (przed 2020

rokiem) skierowa¢ si¦ na Ksi¦»yc i tam zało»y¢ sta-

ła baz¦. W dalszej perspektywie Mars, cho¢ ten kie-

runek nakre±lony był ju» bardziej mgli±cie. Ameryka

potrzebowała zatem pojazdu dla astronautów, a wraz

z nim rakiety no±nej zdolnej wysła¢ ludzi na orbit¦ oraz

ku Ksi¦»ycowi. Powstał program Constellation (w roku

2004), w ramach którego rozpocz¦to prace nad pojaz-

dem załogowym – kapsuł¡ Orion podobn¡ do Apollo,

cho¢ wi¦ksz¡ i nowocze±niejsz¡, oraz rakietami no±nymi

– Ares I dla lotów załogowych, oraz Ares V do trans-

portu ładunków, w tym infrastruktury koniecznej do

l¡dowania na Srebrnym Globie.

M Obecnie rosyjski Sojuz-TMA pozostaje podstawowym

±rodkiem załogowego transportu do ISS (Fot. NASA).

Program Constellation okazał si¦ nierealny. Pojawiły

si¦ problemy techniczne i ci¦cia w ﬁnansach, w nast¦p-

stwie których główny cel (czyli powrót na Ksi¦»yc do

2020 roku) oddalał si¦ o jeszcze jedn¡ dekad¦. Barack

Obama, jako nowy prezydent USA, obszedł si¦ z po-

mysłami poprzednika bardzo brutalnie – Constellation

traﬁł do kosza. Jego miejsce zast¡piła realizowana dzi±

koncepcja „elastycznej ±cie»ki” ( ﬂexible path ) wiod¡-

cej na Marsa (l¡dowanie ma odby¢ si¦ około 2040 ro-

ku), poprzez „mniej ambitne” cele, takie jak: punkty li-

bracyjne Ziemia-Sło«ce, planetoid¦ (l¡dowanie), orbit¦

i by¢ mo»e powierzchni¦ Ksi¦»yca, przelot i orbitowania

wokół Marsa, oraz l¡dowanie na jednym z marsja«skich

ksi¦»yców. Ka»dy kolejny cel ma by¢ bardziej wyma-

gaj¡cy od poprzedniego, co w zało»eniach daje szanse

na stopniowe przygotowanie si¦ – tak»e ﬁnansowe – do

odwiedzin na Czerwonej Planecie.

nr16 Y 2/2011

O tym,»e wahadłowce były maszynami techno-

Lotyzałogowe > USA

M Kapsuła MPCV-Orion wraz z technikami tu» po te±cie awaryjnego przerwania startu (Fot. NASA).

Koncepcja forsowana przez Obam¦ przedeﬁniowała

cel oraz ±rodki do jego osi¡gni¦cia. Starym-nowym po-

jazdem dla załogi ma by¢ obecnie MPCV (Multi-Pur-

pose Crew Vehicle) – czteroosobowa kapsuła rozwini¦-

ta na bazie Oriona, wysyłana w kosmos za pomoc¡

projektowanej rakiety SLS (Space Launch System). T¦

ostatni¡ maj¡ tworzy¢ elementy pochodz¡ce w sporej

cz¦±ci z programu STS, co czyni j¡ znacznie ta«sz¡

i łatwiejsz¡ w konstrukcji ni» rakiety Ares – te» wy-

korzystuj¡ce spu±cizn¦ STS, ale w mniejszym stopniu.

Propozycje Busha i Obamy maj¡ swoich zwolenników

i przeciwników, a opis racji obydwu stron zasługuje na

osobny artykuł.

Obecnie statek MPCV to wci¡» kwestia przyszło±ci.

Póki co NASA znajduje si¦ w poło»eniu podobnym do

tego sprzed czterech dekad, gdy zako«czony został pro-

gram Apollo i powi¡zany z nim program stacji orbital-

nej Skylab. Wówczas czekano na wahadłowce, których

budowa nieustannie si¦ przeci¡gała, dzi± oczekiwany

jest MPCV. S¡ jednak istotne ró»nice.

Przed laty NASA była skazana na czekanie, za± obec-

nie ma wi¦ksze pole manewru. Pierwsza opcja, z której

NASA korzysta, to pomoc Rosjan i ich Sojuzów. Nie

jest to rozwi¡zanie nowe, gdy» równolegle do progra-

mu wahadłowców ameryka«scy astronauci latali na ISS

wła±nie na pokładach rosyjskich pojazdów. Nie jest to

rozwi¡zanie zadowalaj¡ce USA na dłu»sz¡ met¦ – So-

juz mo»e zabra¢ na raz tylko trzech astronautów (wa-

hadłowce maksymalnie osiem), poza tym poleganie tyl-

ko na jednym ±rodku transportu jest do±¢ ryzykowne

(bo co b¦dzie, gdy Sojuzy z jakiego± wzgl¦du nie b¦d¡

mogły lata¢?).

Druga mo»liwo±¢, jak¡ ma przed sob¡ NASA, jest

o wiele ciekawsza – rol¦ wahadłowców w zakresie trans-

portu załogi do i z ISS przej¡¢ mog¡ ﬁrmy komercyjne.

W takim uj¦ciu NASA nie musi przejmowa¢ si¦ pro-

jektowaniem systemów, testowaniem prototypów i zle-

caniem seryjnej produkcji. Jej rola ograniczy si¦ do za-

mówienia startu u wybranego, certyﬁkowanego opera-

tora, ewentualnie zapewnienia infrastruktury naziem-

nej (je±li dana ﬁrma tak¡ nie dysponuje). Dzi¦ki temu

cały ci¦»ar prac in»ynieryjnych pozostaje na zewn¡trz

agencji. Z technicznego punktu widzenia budowa ko-

mercyjnych pojazdów załogowych jest dzi± mo»liwa. Co

wi¦cej, NASA wspiera ﬁnansowo prace w tym zakresie.

Kolejn¡ ró»nic¡ mi¦dzy latami siedemdziesi¡tymi

AatroNautilus

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: