TPL_-_wykłady_sprawdzian.doc

WYKAZ LEKÓW:

1.      Wykaz A – substancje bardzo silnie działające. Oznakowanie: biały napis na czarnym tle otoczony białą obwódką; powinny być zamknięte w szafce.

2.      Wykaz B – substancje silnie działające. W wykazie tym obok substancji silnie działających mogą się znajdować substancje psychotropowe – działające na ośrodkowy układ nerwowy. Oznakowanie: czerwony napis, białe tło, czerwona obwódka.

3.      Wykaz N – środki odurzające. Substancje te działają na ośrodkowy układ nerwowy, są stosowane jako leki przeciwbólowe, wywołują euforię. Oznakowanie: biały napis, czarne tło, czerwona obwódka; powinny być zamknięte w sejfach.

4.      Leki bezwyrazowe – oznakowanie: czarne tło, biały napis.

DAWKI I DAWKOWANIE LEKÓW U DZIECI

Dawka – ilość leku wprowadzona do organizmu, od wielkości dawki zależy jego działanie.

Wielkość dawek dla poszczególnych substancji leczniczych jest określona w farmakopei w gramach lub mg / kg masy ciała. Może być stosowana również w procentach, ale to dotyczy leków stosowanych zewnętrznie.

Wyróżniamy dawki:

- dosis minima – dawka minimalna. Jest to najmniejsza graniczna ilość wywołująca pewne działanie lecznicze.

- dosis therapeutica (curativa) – dawka lecznicza zwykle stosowana. Wywołująca po wprowadzeniu do ustroju pobudzenie i hamowanie w granicach fizjologicznych. Dawka terapeutyczna jest przepisywana przez lekarza

- dosis maxima – dawka maksymalna. Jest to najwyższa dawka, którą można stosować u pacjentów bez obawy zatrucia. Nie może ona być przekroczona.

- dosis toxica – dawka toksyczna. Jest to dawka po przyjęciu której następują objawy zatrucia.

- dosis letalis – dawka śmiertelna. Jest to dawka, która powoduje zejście śmiertelne.

Dawki zwykle stosowane – dawki przeciętne, wywołujące zamierzone działanie zapobiegawcze, diagnostyczne lub lecznicze. Mężczyźni 20-40 lat do 70 kg.

Dawki maksymalne – są to największe dawki stosowane w lecznictwie przyjęte dla: Mężczyźni 20-40 lat 70-80 kg bez chorób towarzyszących.

Lekarz może w uzasadnionych okolicznościach świadomie przekroczyć dawkę maksymalną zaznaczając to na recepcie poprzez słowne napisanie dawki, podkreślenie przekroczonej dawki. To musi być podpisane przez lekarza albo umieszczenie obok wykrzyknika i podpisu. Jeżeli dawka maksymalna została przekroczona, a na recepcie nie ma odpowiedniej adnotacji, należy porozumieć się z lekarzem.

W obrębie dawek zwykłych i dawek maksymalnych wyróżnia się:

- dawki jednorazowe – pro – dosi

- dawki dobowe – pro – die

Ze względu na drogę podania wyróżnia się dawki:

- doustną (skrót: p.o., per os)

- domięśniowa (i.m., intramuscularis)

- dożylna (i.v., intravenosa)

- podskórna (s.c., subcutanea)

- doodbytnicza (p.r., per rectum)

Dawki dla dzieci (Dd) – WZORY

- Younga

Dd= max. dawka dla dorosłego * wiek dziecka (lata) / wiek dziecka * 12 (empiryczna maksymalna)

- Clarka (uwzględnia masę ciała dziecka)

Dd= max. dawka dla dorosłego * masa ciała dziecka (kg) / 70

- uwzględnia powierzchnię ciała dziecka

Dd= powierzchnia ciała dziecka (m2) * dawka dla dorosłego / 1,8

- Dd= max. dawka dla dorosłego * masa ciała dziecka (kg) / 1,73 (wielkość przyjęta dla dorosłego (m2))

- Govlinga

D4= max. dawka dla dorosłego * wiek dziecka (lata) / 24 (umowny wiek dorosłego pacjenta)

PROSZKI

Proszki – stanowią najprostszą stałą postać leku stosowaną bezpośrednio przez pacjenta.

Proszki stanowią formę wyjściową do otrzymywania stałych postaci leku, a także płynnych postaci leku po ich rozpuszczeniu, zemulgowaniu bądź zawieszeniu.

W formie proszków podajemy:

a) surowce roślinne

b) nieorganiczne substancje mineralne

c) związki organiczne

d) wyciągi roślinne

e) żywice

f) ciała płynne lub półpłynne w niewielkich ilościach (nie więcej niż 2-4% masy proszkowej)

Nie należy wydawać w formie proszków ciał higroskopijnych i takich związków które są wrażliwe na działanie powietrza, substancji drażniących, żrących, leków o przykrej woni lub smaku.

Sporządzony proszek może się różnić swoistymi właściwościami od substancji wyjściowych, dotyczy to: barwy, zapachu, smaku.

Proszki powinny być bardzo dobrze chronione, ponieważ one bardzo łatwo wilgotnieją, ciała czynne łatwiej ulegają rozkładowi, należy je wykonywać w niewielkich ilościach.

W zależności os składu rozróżniamy:

a) proszki proste (Pulvures simplices) – składają się z pojedynczego środka leczniczego

b) proszki złożone (Pulvures mixti) – zawierają kilka ciał czynnych.

Proszki złożone stanowią mieszaniny różnych środków leczniczych o zbliżonym stopniu sproszkowania i wymieszanych tak aby zapewnić jednolity skład proszku.

W czasie sporządzania proszków może dochodzić do różnych reakcji między składnikami. Z takich substancji nie należy sporządzać proszków złożonych, jedynie proszki proste.

Poszczególne składniki łączy się w proszek złożony zaczynając od zapisanych najmniejszych ilości. Wyjątek stanowią tu substancje bardzo silnie działające zapisywane w minimalnych ilościach. Należy wtedy dodać do moździerzy małą ilość substancję obojętną, utrzeć w moździerzu tę substancję aby zetrzeć pory moździerza i wtedy dodać substancję bardzo silnie działającą. Proces mieszania przed dodaniem następnej porcji należy ze ścian moździerza zetrzeć pliszką resztki.

Prawidłowo sporządzony proszek otrzymujemy po mniej więcej po 15 min. ucierania.

Środki barwne powinny być wprowadzane na początku.

Środki puszyste i elektryzujące dodaje się na koniec mieszania.

Do proszków złożonych nie powinno dodawać się składników tłustych i higroskopijnych.

Proszki mianowane są to proszki stosowane w recepturze. Sporządzone są z surowców roślinnych zawierających silnie działające ciała czynne. W tych proszkach określa się siłę działania, a nie zawartość ciał czynnych.

W takich proszkach należy doprowadzić zawartość ciał czynnych do wymagań farmakopealnych.

Proszki takie rozcieńczamy przy użyciu sacharozy lub laktozy. Do typowych przykładów stosowanych w aptece należą:

- folium Digitalis purpure

- herba Adonis vernaris

- opium pulperatum

- radix ipecacuanhae.

Proszki rozcieńczone (rozcierki). W recepturze w celu ułatwienia pracy lub umożliwienia dokładnego odważania przepisanych minimalnych ilości środków leczniczych, stosujemy rozcierki. Są to tzw. suche rozcieńczenia pozwalające na odważanie substancji przepisanych w małych ilościach. Przygotowuje się je przez roztarcie substancji czynnej z sacharozą lub laktozą. Te rozcieńczenia muszą być w łatwym użyciu.

Stosujemy rozcierki z:

- extraktum belladonnae sikum (1+1)

- strychninum nitrikum (1+99)

- atropinum sulfurikum (1+99)

Sposób podziału proszku wynika ze sposobu zalecenia lekarza.

W przypadku proszków niedzielnych dawkowanie pozostawia się pacjentowi, a my udzielamy wskazówek. W tej postaci nie wolno wydać żadnej substancji silnie działających.

Proszki dzielona wydaje się najczęściej w opłatkach skrobiowych o numerach 1-6.

TABLETKI

Tabletka – stała, dozowana forma leku, otrzymywana przez sprasowanie 1 lub kilku substancji leczniczych, zwykle z dodatkiem substancji pomocniczych.

Tabletka jest postacią leku najczęściej stosowaną i przepisywaną przez lekarza.

Bardzo dobrze zabezpieczają trwałość substancji leczniczych, łatwość przyjmowania przez pacjenta (dawki), proces wytwarzania tabletki jest tani.

Tabletki dzielimy:

1.Według drogi podania

a) tabletki do stosowania doustnego

- do ssania - stosuje się tu leki o miejscowym działaniu substancji leczniczej. Taka tabletka nie zawiera żadnych substancji rozsadzających, a zawierają zawsze substancje które powodują spowolnienie procesu rozpuszczania

-podjęzykowe – substancja lecznicza wchłania się przez śluzówkę jamy ustnej

- do rzucia – substancja musi się wchłaniać przez śluzówkę jamy ustnej i w dalszym odcinku przewodu pokarmowego

- do połykania – substancja lecznicza wchłania się albo w żołądku albo w dalszym odcinku jelita, należą tu:

·         Tabletki zwykłe niepowlekane – o krótkim czasie rozpadu

·         Powlekane (drażetki)

·         Rozpuszczalne w jelitach (tabletki dojelitowe) – resorpcja następuje w jelicie, mają powłoczkę chroniącą przed rozpuszczeniem w soku żołądkowym. W tej formie podaje się substancje drażniące żołądek i drażliwe na działanie soku żołądkowego.

·         O przedłużonym uwalnianiu (oznakowane jako prolongatom, RS) – resorpcja substancji leczniczej w całym odcinku przewodu pokarmowego, przeważnie 1 tabletka na dobę lub 1 tabletka na dzień.

Wykres uwalniania się tabletki zwykłej i o przedłużonym uwalnianiu

Rodzaje tabletek o przedłużonym działaniu:

- tabletka płaszczowa

- tabletka wielowarstwowa

- tabletka szkieletowa

- tabletka podwójna

·         Tabletki do celów diagnostycznych – tabletki musujące – zawsze zawierają w składzie kwas organiczny (cytrynowy, winowy) i wodorowęglan. Powinna być smaczna i mieć przyjemny zapach.

b) Tabletki do stosowania zewnętrznego

- tabletki do sporządzania roztworu

- tabletki do wprowadzania do jam ciała:

·         Dopochwowe

·         Doodbytnicze

·         Docewkowe

·         Do zębodołu

c) tabletki do stosowania parenteralnego:

- tabletki do inplantacji – muszą być jałowe (zaszywa się je pos skórą)

- tabletki do sporządzania iniekcji

W skład masy tabletkowej wchodzą wszystkie elementy, które tworzyły masę granulatu oraz dodaje się tu substancje poślizgowe ułatwiające tabletkowanie.

Substancje poślizgowe są to substancje, które zmniejszają tarcie między cząsteczkami proszku lub między ziarnami granulatu.

Środki poślizgowe to:

- talk silikonowy

- stearynian glinu

- wysuszona skrobia

- kwas stearynowy.

Do masy tabletkowej dodajemy stosunkowo niewielkie ilości środka poślizgowego od 1-3 % masy. Po starannym wymieszaniu masy tabletkowej kontroluje się jakość masy tabletkowej. Do masy tabletkowej poza środkami poślizgowymi można dodawać substancje tzw. substancje wypełniające, substancje wiążące (lepiszcza), substancje utrzymujące wilgoć, substancje rozsadzające, substancje zapobiegające zbyt szybkiemu rozpadowi tabletek. Ponadto dodajemy substancje powierzchniowo czynnych tzw. tenzydów ułatwiających wnikanie płynu.

Urządzenia do tabletkowania są to tzw. tabletkarki. Służą one do prasowania granulatów lub proszków w celu otrzymania tabletki. Zasadniczymi elementami budowy tabletkarki jest:

- matryca

- stempel górny

- stempel dolny.

Proces tabletkowania dzielimy na 3 etapy:

1)     napełnianie matrycy masą tabletkową

2)     sprasowanie

3)     wypchnięcie tabletki z otworu matrycy.

Rozróżniamy 2 typy tabletkarek:

a)      uderzeniowa – posiada ruchomy lej dozujący i nasypuje masę tabletkową do matrycy. Stempel dolny reguluje objętość masy wypełniającej otwór matrycy. Następnie stempel górny obniża się i zagłębia w otworze matrycy prasując masę. Matryce są tutaj nieruchome.

b)     obrotowa (rotacyjna) – matryce są ruchome, a lej jest stały.