s_prawo_instytucjonalne_UE_notatki.doc

ZAGADNIENIA WPROWADZAJĄCE

Historia procesu integracji europejskiej

–         Aristide Briand, współtwórca Traktatu z 1928 r. o wyrzeczeniu się wojny – w 1930 r. wystąpił na forum Ligi Narodów z propozycją utworzenia europejskiego stowarzyszenia państw o charakterze federacyjnym → nie przeszło;

–         po II wojnie światowej powrót do idei integracyjnej w Europie – powody: odbudowanie więzi gospodarczych i politycznych;

*       1946 r. w Zurychu W. Churchill mówił o utworzeniu Stanów Zjednoczonych Europy;

*       1948 r. Pakt Brukselski – Unia Zachodnia → w 1954 r. protokołem do tzw. Układów Paryskich przekształcona w Unię Zachodnioeuropejską;

*       1948 r. powstanie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC) → w 1960 r. przekształcona na mocy Konwencji Paryskiej w Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD);

*       1949 r. – powołano NATO;

*       1949 r. – kongres w Hadze → propozycje Ruchu Europejskiego dot. takiej integracji, która zapewniałaby demokratyczne rządy, ochronę praw człowieka, objęcie zasadniczych elementów życia społ., ekon. i polit. oraz zapewnianie pokoju i bezpieczeństwa; domagał się też powołania Zgromadzenia Europejskiego è przekazane konferencji rządowej w Londynie → powołanie Rady Europy (Council of Europe) – kompromis między stanowiskiem francusko-belgijskim a brytyjskim;

I. Rada Europy

–         art. 1 St. RE → celem RE jest osiągnięcie większej jednomyślności między jej członkami dla ochrony i realizacji idea­łów i zasad będących ich wspólnym dziedzictwem i ułatwiających ich postęp społeczny i gospodarczy;

–         organy RE:

*       Zgromadzenie Parlamentarne (parlamentarzyści wyznaczeni przez swoje parlamenty);

*       Komitet Ministrów (MSZ lub ich zastępcy – z reguły stali przedstawiciele);

*       Sekretariat z SG na czele;

*       Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy – od 1994 r.

*       oraz inne organy pomocnicze;

–         nie ma kompetencji do stanowienia prawa, ale może wydawać niewiążące rezolucje oraz może przygotowywać projekty u.m.;

–         zgodnie z praktyką jej działalności są 3 główne idee przy­świecające jej pracom:

*       zasada demokracji pluralistycznej;

*       poszanowanie prawa;

*       system ochrony praw człowieka;

→     EKoOPCiPW z 14 protokołami z 1950 r. → skuteczny mechanizm kontroli jej przestrzegania – początkowo działała E. Komisja P.Cz. oraz E. Trybunał P. Cz., a od 11 Protokołu ETPCz;

→     E Karta Społeczna z protokołami z 1961 r.

→     E Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludz­kiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu z 1987 r.

→     E Konwencja o wykonywaniu praw dzieci z 1996 r.

–         organizacja międzyrządowa (pomimo ZP) o kompetencjach koordynacyjnych → kompromis między stanowiskiem integracji o charakterze ponadnarodowym (system ochrony praw człowieka, ZP) a stanowiskiem integracji międzyrządowej (generalnie mechanizm jej działania);

II. Powstanie i ewolucja Wspólnot Europejskich

–         9 maja 1950 r. Deklaracja Roberta Schumana – propozycja połączenia przemysłów węgla i stali Francji i Niemiec oraz innych państw zachodnioeuropejskich oraz utworzenie ponadnarodowego organu zarządzającego;

Europejska Wspólnota Węgla i Stali

–         18 kwietnia 1951 r. Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN i Włochy w Paryżu Traktat ustanawiający EWWiS (wszedł w życie 23 lipca 1952 r.) na 50 lat (wygasł 2002 r.);

–         przemysł węglowo-stalowy oraz przedsiębiorstwa sektora górniczo-hutniczego pod zarządem Wysokiej Władzy (niezależna od państw) (początkowo termin ponadnarodowy);

–         4 podstawowe instytucje Wspólnoty:

*       Specjalna Rada Ministrów → kompetencje decyzyjne;

*       Wysoka Władza → kompetencje decyzyjne è Komisja;

*       Wspólne Zgromadzenie → kompetencje kontrolne è Parlament Europejski;

*       Trybunał Sprawiedliwości→ kompetencje kontrolne;

–         traktat ten to wzorcowy przykład traite-loi gdyż uregulowano w nim wszystkie kwestie, które państwa uważały za niezbędne dla sprawnego funkcjonowania wspólne­go rynku węgla i stali → te materialnoprawne regulacje uzupełniane przez strukturę instytucjonalną;

–         odejście od międzyrządowego, klasycznego modelu org. m. → w związku z EWWiS w doktrynie p.m. wyróżniono cechy org. o charakterze ponadnarodowym:

*       instytucje, które nie reprezentują państw;

*       we wszystkich instytucjach decyzje mogą być podejmowane większością głosów;

*       upoważnienie organów organizacji do przyjmowania aktów o charakterze wiążącym;

*       niektóre z tych aktów mają skutek wiążący w stosunku do jednostek fi­zycznych i osób prawnych;

*       postanowienia traktatu i powstające na jego podstawie prawo stanowią jako całość nowy porządek prawny;

*       poddanie oceny ważności aktów takiej organizacji i oceny wypełniania zobowiązań przez państwa członkowskie kontroli instytucji sądowej organi­zacji (Trybunałowi Sprawiedliwości);

Europejska Wspólnota Gospodarcza

–         odrzucenie projektu Wspólnoty Obronnej  (układ z 27 maja 1952 r.) i Europejskiej Wspólnoty Politycznej (propozycja ZP EWWiS z 9 maja 1953 r.) → wrócono do koncepcji integracji społeczno-gospodarczej;

–         propozycja państw Beneluksu (projekt holenderskiego MSZ Jana Beyena) utworzenia wspólnego rynku przez stopniowe rozszerzanie integracji na nowe dziedziny gospodarcze → tzw. rezolucja messyńska z 2 czerwca 1955 r. – EWWiS za i utworzono komitet do opracowania dokumentów (Raport Spaaka – belg MSZ) → raport przyjęty w Wenecji;

–         25 marca 1957 r. Traktat o utworzeniu EWG (Rzym; czas nieokreślony; wszedł w życie 1.1.1958) → akt obszerny, wraz z konwencją stowarzyszającą z EWG kraje i terytoria zamorskie; określał cele, które miały być realizowane przez utworzenie wspólnego rynku oraz konkretyzował środki przysługujące EWG, a system instytucjonalny to:

*       Rada (prawodawcza, międzyrządowa);

*       Komisja (wykonawca, ponadnarodowa);

*       Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne (kontrolna, reprezentanci parlamentów);

*       Trybunał Sprawiedliwości (kontrolna, ponadnarodowa);

*       Komitet Ekonomiczno-Społeczny (pomocniczy);

–         Traktat z Maastricht zmienił nazwę EWG na WE;

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)

–         25 marca 1957 r. Traktat o utworzeniu EWEA (Rzym, czas nieokreślony; wszedł w życie 1.1.1958) → system instytucjonalny: Rada, Komisja, Europejskiego ZP, Trybunał Sprawiedliwości, Komitet Ekonomiczno-Społeczny;

Traktaty o fuzjach instytucji trzech Wspólnot Europejskich

–         25 marca 1957 r. Układ o wspólnych organach WE (tzw. pierwszy traktat fuzyjny) → wspólne ZP i TS dla wszystkich 3 wspólnot;

–         8 kwietnia 1965 r. tzw. drugi traktat fuzyjny → połączenie Rad Ministrów i Komisji;

Charakter relacji między traktatami ustanawiającymi Wspólnoty Eu­ropejskie

–         TWE – traite-cedre → bo dot. całości gospodarki i z tego powodu nie możliwe było zawarcie w nim szczegółowych przepisów;

–         TEWEA – traite-loi → więc pozostawia niewielką przestrzeń dla regulacji w trybie aktów pochodnego prawa wspólnotowego;

–         TWE w stosunku do TEWEA jest jak lex generalis do lex specialis, co potwierdzał ETS, a w sprawie 230/81, Luxemourg vs European Parlament, ZB. Orz. 1983, s. I-283 uznał że powszechnie obowiązuje norma, która pierwotnie była tylko w jednym z traktatów założycielskich→ wynika to min. z zasady jednorodności prawa wspólnotowego;

*       regulacje o charakterze wew. podejmowane przez instytucje Wspólnot zazwyczaj dot. postanowień obu traktatów założycielskich;

–         kompetencje instytucji Wspólnot → są identyczne tylko w sferze organizacyjnej, ale liczne różnice w ramach WE i EWEA (wcześniej też EWWiS) – w EWWiS decydujący głos miała Komisja, ale obawy państw przed narzuceniem zobowiązań traktatowych spowodowały że w WE i EWEA decydujący głos ma Rada; te same obawy spowodowały początkowo przyznanie niewielkich kompetencji PE, a dopiero z czasem nabierał on znaczenia w sferze prawotwórczej (procedura współpracy i współdecydowania)

*   ...