spis treści
1. 1. Wprowadzenie
2. 2. Budowa okna programu
3. 3. Pierwszy program
4. 4. Własna wizytówka
5. 5. Kolor czcionki i tła
6. 6. Zastosowanie zmiennych
7. 7. Funkcje odczytu i zapisu
8. 8. Stałe kolorów
następna
Wprowadzenie
Pascal to niezwykle popularny język programowania wysokiego poziomu. Nazwa tego języka pochodzi od nazwiska francuskiego matematyka Blaise'a Pascala. Dzięki swej prostocie Pascal do tej pory jest bardzo popularnym narzędziem zwłaszcza do nauki programowania. Korzystają z niego uczniowie, począwszy od szkoły gimnazjalnej, poprzez szkołę średnią aż po studia.Swoją popularność Pascal zawdzięcza również wielu ogólnodostępnym narzędziom, służącym do programowaniaw tym języku. Najpopularniejsze środowiska programistyczne, pozwalające na pisanie, kompilowanie i uruchamianie programów napisanych w języku Pascal, to na przykład:
· Turbo Pascal - ten komercyjny kompilator obecnie już nie jest rozwijany (jego ostatnia wersja to 7.0), choć jest nadal popularny. Ostatnia wersja przeznaczona do darmowego użytku to 5.5.
· Free Pascal - darmowy kompilator, zgodny z kompilatorem Turbo Pascal.
· Delphi - komercyjne środowisko programistyczne z wbudowanym kompilatorem Pascala, wykorzystujące język Object Pascal.
· Lazarus - darmowe środowisko programistyczne z wbudowanym kompilatorem Free Pascala, pozwala także na wykorzystywanie Object Pascala.
Do niedawna w szkołach wykorzystywano masowo kompilator Turbo Pascal. Dziś ze względu na większą dostępność darmowych kompilatorów coraz częściej stosowany jest kompilator Free Pascal. Za korzystaniem z tego bezpłatnego kompilatora przemawia również jego zgodność ze składnią Turbo Pascala.
Free Pascal jest ponadto dostępny na różne platformy sprzętowe i dla różnych systemów operacyjnych. Umożliwia nie tylko programowanie strukturalne, ale także obiektowe, wykorzystując składnię Object Pascala znanego z popularnego Delphi. Dlatego też ten kurs Pascala Ekspert pokaże na przykładzie środowiska programistycznego Free Pascal.
poprzednia następna
Budowa okna programu
Kompilator konsolowy Free Pascal możemy pobrać ze strony domowej projektu dostępnej pod adresem lub zainstalować z płyty Eksperta. Instalacja kompilatora jest bardzo prosta. W systemie operacyjnym Windows wystarczy uruchomić plik .exe i przejść kolejne kroki kreatora instalacji. Po uruchomieniu zainstalowanego programu zobaczymy jego główne okno w postaci konsoli.
Okno składa się z paska menu, pola edycji oraz paska statusu (na dole) z niektórymi skrótami klawiaturowymi.
Główne okno programu Free Pascal umożliwiającego pisanie, kompilowanie oraz uruchamianie programów napisanych w języku Pascal
Aby rozwinąć menu, wystarczy kliknąć na wybrane polecenie myszą lub posłużyć się klawiaturą (wciskamy skrót w postaci Alt i litera wyróżniona w nazwie menu). Menu ukrywa się po kliknięciu myszą na dowolne miejsce konsoli poza obszarem menu lub po wciśnięciu klawisza Esc.
1. Aby rozpocząć pracę, tworzymy najpierw plik umożliwiający edycję programu w języku Pascal. W tym celu wciskamy Alt F. Zostanie rozwinięte menu.
Ponieważ chcemy utworzyć nowy plik, więc posługujemy się skrótem Shift N (ewentualnie, korzystając z klawiszy ← →↑↓, zaznaczamy i zatwierdzamy wybór, wciskając Enter).2. Po utworzeniu nowego pliku zawartość okna zmieni się.
Na samej górze pola edycji zauważymy nazwę pliku noname01.pas. Jest to domyślna nazwa pliku, którą nadaje program. Aby ją zmienić na własną, rozwijamy ponownie menu (Alt F) i wciskamy Shift A. W oknie konsoli pojawi się okno dialogowe.3. W pole Name
wpisujemy nową nazwę pliku, na przykład mojProgram. Następnie zatwierdzamy wybór przyciskiem (Alt K). Pliki z naszymi programami są zapisywane w języku Pascal z rozszerzeniem .pas.4. Plik jest gotowy do edycji. Podświetlony kwadracik (w lewym górnym rogu) pozwala nam na zamknięcie pliku - wystarczy kliknąć na niego myszą.
Utworzenie nowego pliku powoduje pojawienie się w oknie konsoli pola do edycji kodu programu
Oczywiście możemy skorzystać ze skrótu Alt F3 lub z menu Window. Gdy chcemy otworzyć zapisany plik, wybieramy z menu File (Alt F) polecenie lub od razu wciskamy klawisz F3. W pole wpisujemy nazwę poszukiwanego pliku i otwieramy go przyciskiem Open (Alt O).
5. Pomiędzy pozycjami w ciemnozielonym polu możemy też przemieszczać się za pomocą klawiszy strzałek i zatwierdzać wybór klawiszem Enter. Po wybraniu przejdziemy do katalogu nadrzędnego. W ten sposób znajdziemy nasz plik w dowolnym miejscu na dysku twardym. Program Free Pascal zamykamy za pomocą skrótu Alt X.
Pierwszy program
1. Rozpocznijmy teraz edycję pliku mojProgram. Szkielet programu w Pascalu składa się z kilku głównych elementów: słowa kluczowego program, po którym po znaku spacji podajemy nazwę naszego programu. Nie musi to być nazwa identyczna z nazwą pliku .pas. Nazwijmy nasz program Imie. W oknie konsoli wpisujemy wiersz:
Pokaż tekstKopiuj do schowkaDrukujInfo
1. program Imie;
2. Kolejny krok to podanie początku tak zwanego ciała programu. Robimy to za pomocą słowa kluczowego begin. Słowo to wpisujemy w kolejnej linii. Skoro zasygnalizowaliśmy początek programu, to powinniśmy także wskazać jego koniec. Służy do tego słowo kluczowe end ze znakiem kropki na końcu.3. Nasz program jak na razie składa się tylko z niezbędnych słów kluczowych, nie wykonuje jednak nic. Spróbujmy wyświetlić coś na ekranie. Służy do tego celu funkcja write(). W ciele programu, czyli między słowem begin a słowem end, wstawiamy nazwę funkcji z łańcuchem znakowym przeznaczonym do wyświetlenia - na przykład nasze imię:
1. write(‘Dorota’);
Zauważmy, że łańcuch znakowy zawsze piszemy w pojedynczym cudzysłowie.
4. Niemal każda funkcja ma nawiasy, wewnątrz których znajdują się jej argumenty, czyli składniki, które do niej przekazujemy. W tym przypadku przekazaliśmy funkcji nasze imię. Pamiętajmy, aby po wywołaniu dowolnej funkcji wstawić znak średnika. Stanowi on separator oddzielający od siebie kolejne instrukcje programu.Nasz pierwszy program ma taką postać:
2. begin
3. write(‘Dorota’);
4. end.
5. Zapisujemy teraz plik mojProgram.pas. Z menu File (Alt F) wybieramy Save lub od razu wciskamy F2.
Możemy już przystąpić do kompilacji programu. Używamy skrótu klawiaturowego Alt F9 lub wybieramy z menu Compile pozycję Compile.
Na ekranie pojawi się okno dialogowe z wynikiem przebiegu kompilacji.
6. Jeśli kompilacja przebiegła poprawnie, zobaczymy komunikat Compile successful.Jeżeli podczas wpisywania kodu popełniliśmy jakiś błąd (brak średnika ), otrzymamy komunikat Compiler Failed wraz z liczbą błędów i opisem przyczyny błędu (na dole).
7. W razie pojawienia się błędu musimy go poprawić, koniecznie jeszcze raz zapisać plik i ponownie skompilować program. Jeśli kompilacja przebiegła prawidłowo, możemy uruchomić program. Służy do tego skrót Ctrl F9 lub polecenie Run z menu.
8. Widzimy, że na ekranie pojawia się czarne okno, które natychmiast zostaje zamknięte, a my wracamy do konsoli edycji pliku. Musimy tak zmodyfikować kod, by okno pozostało na ekranie na dłużej i aby to użytkownik mógł je sam zamknąć. Użyjemy do tego celu funkcji bezargumentowej readln. Nie pozwoli ona na automatyczne zamknięcie okna po uruchomieniu programu. Jej zadaniem jest oczekiwanie na wciśnięcie klawisza Enter, dopiero wtedy działanie programu się zakończy. Przed słowem end. stanowiącym koniec kodu programu wywołujemy w osobnej linii funkcję readln.
1. ....
2. readln;
3. end.
Ponieważ jest to funkcja bezargumentowa (taka, do której nie musimy przekazywać żadnego argumentu), nie musimy dopisywać do niej nawiasów.
A oto wynik działania programu.
9. Aby powrócić do środowiska Free Pascal, wciskamy klawisz Enter. Zanim to jednak zrobimy, zwróćmy uwagę, że na ekranie oprócz naszego imienia, które powinien wyświetlić program, widnieją także informacje dotyczące samego środowiska Free Pascal i ścieżki uruchomieniowej naszego programu. Co zrobić, aby się ich pozbyć? Można je wyczyścić. Za czyszczenie ekranu odpowiada funkcja clrscr (również bezargumentowa).
2. uses crt;
3. begin
4. clrscr;
5. write(‘Dorota’);
6. readln;
7. end.
Funkcję tę wywołujemy zaraz po słowie begin, oczywiście w osobnej linii, i jak po każdej instrukcji stawiamy po niej znak średnika.
Ta funkcja jednak nie zadziała, jeśli nie zadeklarujemy w nagłówku programu nazwy tak zwanego modułu (patrz rozdział Moduły), w którym została zdefiniowana dana funkcja. Funkcja clrscr została zdefiniowana w module crt, więc musimy go zadeklarować. Odbywa się to poprzez słowo uses , po którym podajemy nazwę modułu. Na końcu stawiamy znak średnika.
Efektem uruchomienia programu będzie wyświetlenie tylko naszego imienia.
10. W Pascalu, tak jak w każdym innym języku programowania, oprócz zwykłego kodu można stosować komentarze. Komentarz to dodatkowa informacja wyjaśniająca sposób działania całego programu lub pewnego fragmentu kodu. Nie jest wyświetlany na ekranie, jest wycinany z programu na etapie kompilacji. Ma służyć jedynie jako pomoc podczas modyfikacji czy rozbudowie tworzonej aplikacji. Komentarz kilkuliniowy umieszczamy pomiędzy znakami (* i *) .Dzięki zastosowaniu komentarza w naszym programie wiemy, do czego służą wywołania poszczególnych funkcji i co powodują. Zastosowanie komentarza:
1. (* wypisanie na ekranie imienia
2. Dorota: *)
pomaga nam w późniejszej modyfikacji kodu programu. Wiemy, czytając taki komentarz, że funkcja poniżej komentarza:
wypisuje na ekranie napis Dorota.Oczywiście w niektórych przypadkach możemy stosować także komentarze jednoliniowe, wtedy kiedy komentarz składa się z kilku słów mieszczących się w jednej linii:
1. //czyszczenie ekranu:
2. clrscr;
...
BoczekX-Man