Składnia nazw miejscowości.doc

Składnia nazw miejscowości

Pomimo że w łacinie istnieją przyimki takie jak "w", "do", "na", nazwy miejscowości oraz małych wysp w wyrażeniach określających miejsce występują bez przyimków. To samo dotyczy nazw małych wysp (wszystkich wysp na Morzu Śródziemnym z wyjątkiem Sycylii i Sardynii), na których zwykle znajduje się jedna miejscowość o tej samej nazwie. Zamiast przyimka, nazwy miejscowości przybierają odpowiedni przypadek: Accusativus wyraża kierunek ruchu "do", Ablativus - kierunek "od". W wyrażeniach oznaczających położenie (bez zmiany ruchu), nazwy występują w Locativie - prawie wymarłym miejscowniku:

·         quo? - dokąd? + Accusativus:

·          

·         unde? - skąd? + Ablativus:

·          

·         ubi? - gdzie? + Locativus

o        Jeśli nazwa miejscowości jest w liczbie pojedynczej deklinacji I i II, Locativus ma formę Genetivu:

o         

o        Jeśli nazwa miejscowości jest w liczbie mnogiej lub w deklinacji III, Locativus ma formę Ablativu:

W Loc. sing. III deklinacji może występować zarówno końcówka -i, jak -e: Carthagine lub Carthagini - w Kartaginie. Jeśli nazwa miejscowości jest równozgłoskowa (parisyllaba) i kończy się na -is, wówczas w Acc. sing. kończy się na -im, zaś w Abl. sing. na -i: Neapolis, -is - Acc. sing. Neapolim, Abl. sing. Neapoli.

Przykłady:

Romam/Athenas/Corinthum/Carthaginem (Acc.) propero.
Spieszę do Rzymu/Aten/Koryntu/Kartaginy.

Roma/Athenis/Corintho/Carthagine (Abl.) venio.
Przybywam z Rzymu/Aten/Koryntu/Kartaginy.

Romae/Athenis/Corinthi/Carthagine (Loc.) sum.
Jestem w Rzymie/Atenach/Koryncie/Kartaginie.

Roma (Abl.) Athenas (Acc.) propero. - Spieszę z Rzymu do Aten.
Romam (Acc.) Athenis (Abl.) propero. - Spieszę do Rzymu z Aten.

Roma (Abl.) abscedam et Carthaginem (Acc.) veniam.
Wyjadę z Rzymu i przybędę do Kartaginy.

Caesar Brundisio (Abl.) ad Africam navigavit.
Cezar żeglował z Brundyzjum do Afryki.

Nazwy większych wysp oraz krajów występują z odpowiednimi przyimkami. Jeśli w wyrażeniu występuje ogólne słowo urbs - miasto, oppidum - osada, insula - wyspa, wówczas zawsze należy użyć przyimka (nadal z odpowiednim przypadkiem):

Romam ad urbem - do miasta Rzym
Roma ex urbe - z miasta Rzym
Romae in urbe - w mieście Rzym

W odniesieniu do nazw państw, przyimek ad dotyczy przybycia do samych granic, zaś in z Accusativem - do kraju. Podobnie, ab oznacza oddalenie się od granic, ex - z wnętrza kraju:

Ad Italiam pervenit. - Dotarł do granic Italii.
In Italiam pervenit. - Przybył do [miejsca w] Italii. (np. do Rzymu)
Ab Italia profectus est. - Opuścił granice Italii.
Ex Italia profectus est. - Przybył z [miejsca w] Italii (np. z Rzymu)

W łacinie występuje także kilka rzeczowników pospolitych, które nie łączą się z przyimkami:

Inne rzeczowniki, które zachowały Locativus, to bellum, -i - wojna, militia, -ae - służba wojskowa, vesper, -i - wieczór oraz animus, -i - umysł, dusza. Podobnie, jak w języku polskim, Locativy rzeczowników bellum, militia i vesper mają znaczenie czasowe: belli (Loc.) - na wojnie (= w czasie wojny), militiae (Loc.) - na służbie wojskowej (= w czasie służby), vesperi (vespere) (Loc.) - wieczorem. Locativu animi używa się z kilkoma czasownikami i przymiotnikami oznaczającymi odczuwanie:

Marcus me excruciat animi - Marcus dręczy mój umysł (dosł. mnie w umyśle)
me animi fallit - umysł mnie zwodzi (dosł. mnie zwodzi w umyśle)
aeger animi - chory na duszy
confusus animi - niespokojny w duchu
sanus mentis aut animizdrowy na umyśle lub duchu

Jeśli w apozycji do rzeczownika w Locativie stoi rzeczownik pospolity, który nie posiada Locativu, występuje on w Ablativie. Apozycja, czyli dopowiedzenie, to uzupełnienie informacji, które zwykle występuje w tym samym przypadku, co określany rzeczownik (tak jak w języku polskim). Przykłady:

Antiochiae (Loc.), celebri (Abl.) quondam urbe (Abl.)
w Antiochii, niegdyś słynnym mieście

Albae (Loc.) constiterunt, in urbe (Abl.) munita (Abl.)
zatrzymali się w Albie, w warownym grodzie