Zakażenia skóry i tkanki podskórnej.doc

Za zmiany na skórze odpowiedzialne są nie tylko wirusy, o czym mogliście Państwo przeczytać w marcowym numerze “Dbam o Zdrowie”, ale także bakterie. To one powodują różne postaci zapalenia – takie jak naciek zapalny, ropowica lub ropień.

Naciek zapalny

Charakteryzuje się obrzękiem i przekrwieniem tkanek z charakterystyczną galaretowatą konsystencją, wywołaną obecnością surowiczego przejrzysto-białego wysięku. Chora skóra jest bolesna, zaczerwieniona i nadmiernie ucieplona. W odróżnieniu od innych zakażeń brak wyraźnego odgraniczenia od zdrowych tkanek. Chorobie towarzyszy gorączka, niekiedy z dreszczami, złe samopoczucie, a czasami zapalenie naczyń i węzłów chłonnych na odcinku między zainfekowaną okolicą a sercem.
Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków lub innych środków bakteriobójczych, które mają tutaj duże pole do działania, gdyż zakażona strefa jest bardzo dobrze unaczyniona i leki wraz z krwią w odpowiedniej ilości docierają do drobnoustrojów. Niezbędna jest również terapia przeciwbólowa i przeciwzapalna. Stosuje się również okłady wysychające (na przykład z 5% wodnego roztworu sody oczyszczonej lub 1% roztworu riwanolu) lub suchy jałowy opatrunek. Jeżeli naciek zapalny dotyczy kończyny, wskazana jest jej elewacja, czyli utrzymywanie w pozycji uniesionej, na przykład ręki na oparciu fotela czy kanapy, nogi na krześle, a w nocy na kilku złożonych kocach. Ta pozycja powoduje zmniejszenie obrzęku i napięcia tkanek, łagodzi bóle i ogranicza szerzenie się zakażenia, przyśpiesza wchłanianie wysięku, a tym samym prowadzi do szybszego wyleczenia.

Ropowica

Najczęściej jest wywołana przez bakterie z grupy gronkowców i paciorkowców. Podobnie jak w nacieku zapalnym nie ma tutaj wyraźnego odgraniczenia tkanek chorych od zdrowych, natomiast obrzęk jest twardszy i sięga głębszych tkanek. W obrębie zmiany tworzą się drobne zbiorniki ropy. Dolegliwości są silniejsze niż w nacieku zapalnym – tkanki zakażone są bardzo bolesne i gorące, często dochodzi do zapalenia naczyń i węzłów chłonnych. W początkowym etapie choroby leczenie jest takie, jak w nacieku zapalnym – antybiotyki, leki przeciwbólowe, okłady, elewacja kończyny. Gdy dojdzie do rozwoju ropowicy, środki te stają się nieskuteczne i jedynym słusznym postępowaniem jest leczenie chirurgiczne, czyli nacięcie zmienionego chorobowo miejsca i wypłukanie ropnej wydzieliny.

Ropień

W odróżnieniu od nacieku zapalnego i ropowicy, charakteryzuje się ostrym odgraniczeniem od otoczenia. Jest to jama wypełniona ropą, wykazująca cechy nacieku zapalnego – żywa bolesność, wysoka temperatura i silne zaczerwienienie, niekiedy aż do zasinienia. Nierzadko przy dotyku można wyczuć charakterystyczne chełbotanie. Czasami rozpoznanie jest trudne, gdyż jama ropnia może być otoczona grubą warstwą tkanek zapalnie zmienionych. W tej chorobie nie ma ucieczki od leczenia operacyjnego – bez nacięcia i ewakuacji ropy nie dojdzie do wyzdrowienia. Dodatkowo stosuje się wymienione wcześniej leki i okłady oraz uniesienie kończyny. Innymi postaciami zakażeń powierzchownych tkanek są zakażenia przydatków skóry.

Zapalenie mieszków włosowych

Jest zakażeniem ujść i mieszków włosowych wywołanym przez gronkowce. Dolegliwości polegają na swędzeniu i pieczeniu, niekiedy pojawia się ból. W ujściu mieszka włosowego tworzy się krosta z włosem na szczycie. Leczenie jest nieskomplikowane – należy przemywać skórę spirytusem salicylowym i stosować witaminy B i C.

Czyrak

Również jest chorobą wywołaną przez gronkowce, które dostają się do torebki wzdłuż włosa i powodują martwicę mieszka włosowego, gruczołu łojowego lub potowego. Obumarłe tkanki zostają wydalone w postaci czopa martwiczego. Zakażenie przechodzi na otoczenie, może dojść do nacieku lub ropowicy otaczających tkanek. Początkowe objawy są takie same, jak przy zapaleniu mieszków włosowych – swędzenie i pieczenie, następnie nasila się ból, a na skórze tworzy się bolesny i gorący guzek, pokryty zaczerwieniona skórą. Tworzy się krosta przymieszkowa, która pęka, wydobywa się z niej ropa, a potem stopniowo martwe tkanki. Po kilku dniach ubytek wypełnia się tkankami, tak zwaną ziarniną.
Czyraki często występują u osób chorych na cukrzycę, mogą też pojawiać się licznie w tym samym czasie, a jeśli występują przewlekle, mówimy o czyraczności. W przypadku niewielkiego czyraka, niepowikłanego ropowicą czy ropniem, leczenie polega na przemywaniu spirytusem lub okładach wysychających. Pod żadnym pozorem nie wolno wyciskać czyraków! W niektórych przypadkach konieczne jest stosowanie antybiotyków i/lub interwencja chirurgiczna, polegająca na wyciągnięciu czopa martwiczego, a w razie towarzyszącej ropowicy czy ropnia na nacięciu zmiany.

Czyrak gromadny

Jest zbiorowiskiem czyraków i towarzyszących im nacieków zapalnych, prowadzącym do głębszego i bardziej rozległego obumarcia tkanek. Występowanie tego ciężkiego zakażenia świadczy o wysokiej zjadliwości szczepów gronkowcowych lub o znacznym osłabieniu układu immunologicznego organizmu. Może nawet dojść do rozwoju posocznicy, czyli zakażenia całego ustroju. Z tego powodu leczenie w zdecydowanej większości przypadków jest prowadzone w szpitalu i polega przede wszystkim na rozcięciu czyraka oraz antybiotykoterapii.

Róża

To ostre zapalenie skóry i tkanki podskórnej wywołane przez paciorkowce. W klasycznej postaci występuje zaczerwienienie skóry wokół nosa i na policzkach, przypominające kształtem motyla, często schorzenie dotyczy kończyny. Skóra jest lśniąca i obrzęknięta, a brzegi zmiany wałowato uniesione. Objawowi temu towarzyszy wysoka gorączka z dreszczami, ogólne osłabienie, bóle głowy, nudności i bóle kończyn. W trakcie zdrowienia skóra blednie i łuszczy się. Zmiany mogą ustępować w jednych miejscach i pojawiać się w następnych. Choroba jest zakaźna – przenosi się przez dotyk i powietrze.
Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków i suchych jałowych opatrunków, a w przypadku zmian na kończynach, na uniesieniu kończyny. Rzadko konieczne leczenie chirurgiczne stosowane jest jedynie w przypadkach powikłanych ropowicą lub martwicą tkanek.

Zapalenie naczyń i węzłów chłonnych

Jest najczęściej powikłaniem zakażeń paciorkowcami. Dochodzi do niego w przypadku występowania ogniska zakażenia na obwodzie kończyny. Na przebiegu naczyń chłonnych na odcinku od ogniska w kierunku serca występuje smugowate zaczerwienienie i postronkowate zgrubienie skóry, a węzły chłonne są powiększone i bolesne. Może dojść do powstania guza zapalnego, a nawet ropnia okołowęzłowego, który wymaga nacięcia. W pozostałych przypadkach leczenie polega na stosowaniu antybiotyków, leków przeciwbólowych, uniesieniu kończyny i stosowaniu wysychających okładów lub suchych jałowych opatrunków. Zdecydowanie istotne jest odnalezienie i leczenie przyczyny zapalenia naczyń i węzłów chłonnych.

Siateczkowate zapalenie naczyń chłonnych

Towarzyszy z reguły ropiejącym ranom, uszkodzeniom skóry, owrzodzeniom, czyrakom czy ropniom. Charakterystyczne są plamiste zaczerwienienia, obrzęk, bolesność i napięcie skóry; granice zmiany są nieostre, pod postacią wypustek. Dolegliwościom tym towarzyszą objawy ogólne jak gorączka z dreszczami i osłabienie. Podstawową zasadą leczenia jest usunięcie przyczyny zakażenia, poza tym antybiotykoterapia, uniesienie kończyny i okłady wysychające.