Buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.)
Występowanie: środkowa, Płd. i zach. Europa. Na Płd. i Wsch. partiach zasięgu – gatunek górski reglowy, środkowe –gat. wyżynny, PN i częściowo zach. – gat. niżowy.
W Płd. i Zach. Europie – ważny gatunek leśny. Tworzy własne zbiorowiska, często występuje w wielogatunkowych lasach liściastych i mieszanych. W Polsce osiąga PN-Wsch granicę zasięgu wzdłuż linii: Węgorzewo, Mrągowo, Olsztyn, Toruń, Nakło, Wągrowiec, Szamotuły, Kościan, Kalisz, Łódź, Radom, Lublin, Tomaszów Lubelski. Poza tą linią występuje na pojedynczych rozproszonych, naturalnych stanowiskach oraz jest uprawiany. W granicach zasięgu buk tworzy dwa odmienne zespoły, różniące się obecnością lub brakiem w składzie runa leśnego roślin górskich.
Buczyna karpacka: - optymalne warunki do rozwoju znajduje, w Karpatach, w piętrze dolnego regla; schodzi tez na pogórze. W d-stanie oprócz buka występuje jodła oraz świerk jako domieszka, a na wilgotniejszych siedliskach jawor i wiąz górski. W runie występują specyficzne gatunki karpackie np.: żywiec cebulkowaty, paprotnik kolczsty.
Buczyna pomorska: - optymalne warunki do rozwoju – Pomorze. Obok buka w d-stanie występuje dąb szypułkowy i bezszypułkowy, jawor a na uboższych siedliskach sosna zwyczajna. Warstwa krzewów jest nikła, częsty jest natomiast podrost buka, niekiedy silnie zwarty, gwarantujący dobre, naturalne odnowienie. Do charakterystycznych gat., należą: perłówka jednokwiatowa, marzanka wonna, kostrzewa leśna.
Kwitnienie:
- Początek V, w górach koniec V- prawie równocześnie z rozwojem liści. Na Pomorzu Zach. Początku kwitnienia przypada na koniec IV lub pierwszą dekadę V, w zależności od roku.
- Odradzanie w zwarciu 60-80 lat, stanowiska otwarte: 40-50 lat.
- Lata nasienne powtarzają się w nieregularnych odstępach czasu. Obfite owocowanie raz na 5-10 lat, słabsze, co 3-5 lat. W latach głuchych zbiór nawet niewielkiej ilości bukwi nie jest możliwy.
- Pąki kwiatowe formują się w roku poprzedzającym owocowanie, stąd spodziewany rok nasienny można już stwierdzić jesienią lub zimą w roku poprzedzającym kwitnienie. Wysokie temp. VI i VII sprzyjają zawiązywaniu się pączków kwiatowych – obserwujemy wtedy kuliste pączki kwiatowe, które odróżniają się od szpiczastych pączków pędowych.
- Gat. wiatropylny
- ♂- zebrane w kuliste kwiatostany, zawieszone na długich szypułkach, wyrastających u podstawy pędów.
- ♀- po 2-4 , w owłosionej, czterodzielnej okrywie-miseczce, osadzone pionowo w górę, na krótkiej sterczącej szypułce, wyrastającej z wierzchołka pędu tegorocznego. Po zapłodnieniu, z reguły krzyżowym, okrywy miseczki powiększają się, z każdej powstaje jeden orzeszek. Kwiaty b. wrażliwe na wiosenne przymrozki.
- Owoce dojrzewają we IX – X , trójgraniasty orzeszek, brązowy błyszczący, wewnątrz bezbielmowe nasionko.
- Bukiew wypada z okryw X (70-80% w pierwszych trzech tygodniach). bukiew, która wypadła wcześniej jest bezwartościowa – orzeszki puste i nadpsute.
- Masa 1000 szt. – 234g (150-300g)
Zbiór: orzeszki zbiera się z ziemi pod drzewami, można rozłożyć płachty
- Bukiew jest b. podatna na działanie szkodliwych mikroorganizmów. Nasiona infekcji głównie ulegają podczas przelegiwania pod drzewami, gdy kontaktują się z glebą lub ściółką, zwłaszcza przy znacznej wilgotności powietrza.
- Wysoką zdrowotnością charakteryzują się tylko nasiona nieuszkodzone, zbierane w okresie bezdeszczowym i odpowiednio przechowywane po zbiorze.
- Nasiona rozsypuje się w chłodnym pomieszczeniu, warstwą 20-30 cm. Następnie należy doprowadzić do wilgotności 30-34% przez szuflowanie.
- Optymalana wilgotnośc bukwi przechowywanej przez 1 zimę 24-28% w temp.2-4ºC. Spadek wilgotności poniżej 18% powoduje tzw. Wtórne uśpienie nasion i przelegiwanie ich w glebie.
- Długookresowe przechowywanie:
1. podsuszyć 8% => przechowywanie –5 do-10C => przysposobienie => wysiew
2. podsuszyć 8% => przechowywanie –5 do-10C => przysposobienie => podsuszenie 8-15% => przechowywanie do 1 roku => wysiew
3. zbiór => przysposobienie => podsuszenie 8% => przechowywanie => wysiew
Dąb szypułkowy (Quercus robur)
Dąb bezszypułkowy
Występowanie:
- Cała Europa, gat. nizinny, w górach do wysokości 600-700 m npm.
- Zasięg mniejszy niż d. szypułkowego – cała Europa z wyjątkiem: środkowej i płd. Hiszpanii, PN Irlandii i Szkocji
- PN- Wsch. Granica zasięgu: Królewiec, Białystok, Puszcza Białowieska do Morza Czarnego.
- Kwitnienie i owocowanie – 40-50 lat, w zwarciu 60-80 lat.
-Poł. IV – drugiej poł. V, równocześnie z rozwojem liści – liście i kwiaty mogą być uszkadzane przez larwy zwójki zieloneczki
Dwa tygodnie wcześniej
2 tyg. później
♂- zebrane w zwisające kotki, wyrastające u nasady tegorocznych pędów
♂-zwisające, luźne jasnozielone, krótkie, wyrastające z blizn, po opadłych zeszłorocznych liściach.
♀- na długich szypułkach, formują się na wierzchołkach przyrostów rocznych, kształt butelkowaty
♀- wyrastają z pachwin tegorocznych liści
U dębów wyraźnie zaznacza się nie regularność owocowania i kwitnienia. Obfite kwitnienie co 2-3 lata, jedna dobre urodzaje zdarzają się w nieregularnych odstępach co 3-8 lat. Ta nieregularność może być powodowana uszkadzaniem plonu przez owady, częściej jednak powstaje wskutek niekorzystnych warunków klimatycznych. Niskie temperatury mogą zniszczyć rozwijające się kwiaty męskie, a przedłużające się susze jesienne spowodować przedwczesne opadanie żołędzi.
Żołędzie dojrzewają we IX i X w roku kwitnienia. Po dojrzeniu natychmiast opadają. Wilgotność ok. 90%. Pierwsze opadają żołędzie uszkodzone – zaatakowane przez grzyby lub owady.
Żołędzie: do 3cm, walcowate, u świeżych charakterystyczne zielone paski
Masa 1000szt – 3850 g.
Żołędzie: do 2cm, owalne, największa szerokość bliżej nasady
Łatwo kiełkują w podwyższonej temp. Ciepła wilgotna jesień, kiełkowanie na drzewach lub po opadnięciu na ziemię
Masa 1000 szt. - 3 150g
Zbiór: jak najwcześniej, po opadnięciu dobrze wykształconych nasion. Zbiór z ziemi lub siatek polipropylenowych. Zebrane żołędzie w otwartych skrzyniach, koszach lub przewiewnych workach przewozi się na miejsce dalszej obróbki:
- oczyszczanie
- spławianie w zimnej wodzie- pełne toną
- termoterapia – kąpiel żołędzi 2,5 godz. w temp. 41C – eliminacja grzyba Ciboria schiana
- zaprawianie fungicydem
- krótkotrwałe osuszenie- w temp. 30-35C do wilgotności 40-45%
Dąb czerwony (Quercus rubra)
Pochodzi z Ameryki PN. Kwitnie koniec V po rozwoju liści. Zaczyna owocować w wieku 25 lat, obficie po 50 latach. Lata obfitego owocowania co 2-5 lat
Żołędzie dojrzewają w II roku po kwitnieniu, IX/X. Żołędzie: krótkie, grube osadzone w płytkich szerokich miseczkach, jasnobrązowe
Zbiór-IX/X z ziemi lub po otrząśnięciu na płachty lub siatki
Żołędzie przeznaczone do przechowywania należy zbierać w latach wysokiego urodzaju. W latach średniego urodzaju możliwość zaatakowania przez chrząszcze. Żołędzie oczyścić i przechowywać tj. inne dęby. Jeżeli czas przechowywania w chłodni jest dłuższy niż 70 dni to NIE trzeba stratyfikować.
Klony
Jawor
Klon zwyczajny
Klon polny
Owocowanie
25-30 lat
ok. 40 w d-stanie
co1-2 lata
10-20 lat
25-40 w d-stanie
każdego roku
Ok. 10 lat
Każdego roku
Kwitnienie
Z rozwojem liści, koniec V
Przed rozwojem liści, koniec IV
Z rozwojem liści lub nieco póżniej- V
Kwiatostany
owadopylne
Zielonkawe, zebrane w luźne grona lub wiechy. Kwiaty obupłciowe, ze względu na redukcję pręcików lub słupków mogą się stać funkcjonalnie kwiatami męskimi lub żeńskimi, występującymi w kwiatostanie w różnych proporcjach
Kwiaty obu płci nie zakwitają jednocześnie, okres kwitnienia w drzewostanie 7-15 dni
Na końcach ulistnionych pędów, żółtozielone, na wyraźnych szypułkach, obupłciowe, baldachogrona
Zielonkawe, zebrane w wielokwiatowe, wzniesione i owłosione baldachogrona.
Dojrzewanie: IX, po osiągnięciu dojrzałości skrzydlaki opadają z drzew
Zbiór: 15.IX-15.X – przez zrywanie skrzydlaków z drzew stojących lub krótko przed opadnięciem otrząsanie na siatki lub z ziemi
Jeśli skrzydlaków od raz nie wysiewamy to rozsypujemy warstwą 10-15 cm w przewiewnym pomieszczeniu i przegarniamy 2-3X dziennie. Po wstępnym podsuszeniu dołujemy lub przechowujemy w piwnicy.
Świeżo zebrane nasiona znajdują się w stanie głębokiego spoczynku. Przezwyciężenie tego stanu jest możliwe, gdy skrzydlaki są napęczniałe w temp.1-3C
Przechowywanie:
1 zima: temp.3C po podsuszeniu do wilgotności 40-50% lub zmieszane z torfem (wilg.40-45%) – spoczynek nasion stopniowo ustępuje
2-3 lata: -5C i wilgotność 24-32%
Grab pospolity – Carpinus betulus L.
Występuje w Europie środkowej i Południowej, na Kaukazie, w Turcji. W Polsce częsty w lasach mieszanych z bukiem i dębem. W Karpatach rośnie tylko do wysokości 800 m n.p.m., bardziej na południu górna granica przebiega znacznie wyżej.
Ceniony w lesie jako gat. wybitnie glebochronny, ale nie powinien tworzyć litych drzewostanów. Rozwija się dobrze na glebach gliniastych lub piaszczysto-gliniastych, głębokich, świeżych i żyznych, zwłaszcza w rejonach o długim okresie wegetacji.
Zaczyna obradzać w wieku 30-40 lat w drzewostanie i 15-20 lat na otwartej przestrzeni. Obficie, co 2-3 lata, ale drzewa dobrze naświetlone prawie każdego roku.
- Gat. jednopienny, rozdzielnopłciowy, wiatropylny
- Kwitnie IV-V, po rozwoju liści
- ♂- zebrane w zwisające kotki długości do 5 cm, opadają po przekwitnięciu
- ♀- z czerwonymi nitkowatymi znamionami, tworzą niepozorne, dość luźne kwiatostany, zwisające z wierzchołków tegorocznych pędów.
Owoce rozwijają się w jednym sezonie wegetacyjnym. Owocostany osiągają długość 7-14 cm, dojrzewają w okresie od VIII do XI, głównie jednak jesienią (X). Nasiona (orzeszki) są rozsiewane od jesieni do wiosny, zwłaszcza po I mrozie, kiedy też opada większość liści. Owoce początkowo jasno zielone ciemnieją stopniowo by osiągnąć barwę oliwkowozieloną, później brązową.
- spłaszczone jednonasienne orzeszki , jednostronnie osłonięte 3-klapową okrywą, spełniającą rolę
skrzydełka.
- Masa 1000 szt. - 50g
Orzeszki przenoszone są przez wiatr na niewielką odległość od drzewa macierzystego. Nasiona zebrane późną jesienią cechuje wysoka zdolność kiełkowania.
Zbiór:
Owocostany zbiera się ręcznie, można też obcinać gałązki na płachty lub siatki plastykowe rozłożone pod drzewami.
- „na zielono”, koniec VIII i początek IX – Nie jest zlecany w praktyce, ponieważ daje b. różne
wyniki.
- X – 1 m-c w temp. 20ºC i potem 5 m-cy w temp. +5ºC – wysiew na wiosnę
- XI –XII po osiągnięci pełnej dojrzałości. Orzeszki podsuszyć do wilgotności 8-10% - w miejscu umiarkowanie ciepłym (15-20ºC), po rozrzuceniu cienką warstwą i regularnie powtarzanym mieszaniu.
Nasiona znajdują się w stanie w głębokiego spoczynku, który można przezwyciężyć przy pomocy stratyfikacji ciepło-chłodnej: w wilgotnym podłoży statyfikacyjnym (mieszanina miału torfowego i czystego piasku) 1 m-c w temp. 20ºC, a następnie temp. 3ºC do pojawienia się pierwszych kiełków tj. 14-16 tygodni.
Brzoza brodawkowata – Betula pendula Roth,
Występuje w Europie z wyjątkiem Hiszpanii, w znacznej części Włoch, Grecji i płd. Ukrainy. W Polsce pospolita, zwłaszcza na glebach ubogich, piaszczystych, torfowych, kwaśnych. Niekiedy tworzy drzewostany, ale najczęściej występuje w domieszce. Jest gatunkiem pionierskim.
- Gat. jednopienny, rozdzielnopłciowy
- Kwiaty jednopłciowe, zebrane w kotki, kwitną w IV-V.
Wiosną kotki ♂ wydłużają się razem z rozwojem liści, równocześnie z pąków rozwijają się kwiaty ♀ początkowo cienkie i wzniesione , później zwisające.
- ♂- formują się w końcu lata na wierzchołkach pędów tegorocznych, widoczne jesienią w roku poprzedzającym kwitnienie w postaci 3-4 cm kotek. Kwiaty męskie produkują duże ilości pyłku przenoszonego przez wiatr – pylenie trwa przez 6-8 dni, jego szczyt przypada na 3-4 dzień. Po wypyleniu kwiaty opadają.
- ♀- powstają na wiosnę na krótkopędach, tworząc cylindryczne kotki pokryte zachodzącymi na siebie łuskami. Kwiaty ♀ przekształcają się w cylindryczne, zbite szyszeczki, które rozsypują się po dojrzeniu. Na każdej łusce szyszeczki formują się po 3 orzeszki.
- Pod koniec lata szyszeczki brązowieją (w okresie VII-VIII) i rozsypują się pod wpływem wiatru.
Obradzanie: w zwarciu 20-30 lat, drzewa rosnące pojedynczo wcześniej.
- Indywidualne drzewa obradzają, co 2-3 lata, lecz w każdym roku są drzewa owocujące.
Zbiór: gdy barwa szyszeczek przechodzi z zielonej w żółtawą, gdy szyszeczki są jeszcze zamknięte i nie rozsypują się
- Z drzew stających lub drzew dopiero, co ściętych
- Masa 1000 nasion – 0,15g
...
rzabqa