JAN KUCHARZEWSKI OD BIA�EGO DO CZERWONEGO CARATU � Tower Press, Gda�sk 2000 3 Tower Press 2000 Copyright by Tower Press, Gda�sk 2000 4 Nota o autorze Jan Kucharzewski � znany dzia�acz polityczny, prawnik, ekonomista i historyk � urodzi� si� 27 V 1876 r. w Wysokiem Mazowieckiem. Uko�czywszy wydzia� prawniczy Uniwersytetu Warszawskiego oraz studia ekonomiczne, polityczne i socjologiczne na uniwersytecie w Berlinie, podj�� w 1901 r. prac� urz�dnika w Prokuraturze Kr�lestwa Polskiego. R�wnocze�nie uczy� historii w szko�ach warszawskich i prowadzi� wyk�ady z historii ustroju konstytucyjnego w Europie w ramach Seminarium Nauk Prawniczych i Spo�ecznych organizowanego przez Uniwersytet Lataj�cy (1901-1904). Bra� r�wnie� Kucharzewski czynny udzia� w �yciu politycznym. W latach 1894-1901 by� cz�onkiem Zwi�zku M�odzie�y Polskiej �Zet� � tajnej organizacji dzia�aj�cej w �rodowiskach akademickich, oraz Ligi Narodowej, b�d�cej o�rodkiem koordynacyjnym ruch�w narodowodemokratycznych. Pocz�tkowo zwolennik polityki Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, od 1909 r. oficjalnie wyst�powa� przeciw jego dzia�alno�ci, nie godz�c si� z panslawistyczn� i ugodow� polityk� R. Dmowskiego. W 1906 r. zrezygnowa� Kucharzewski z pracy w Prokuraturze i zosta� adwokatem, po�wi�caj�c si� r�wnocze�nie pracy naukowej i publicystycznej. Ju� wtedy mia� sprecyzowane zainteresowania naukowe � historia Rosji XIX i XX wieku, historia Polski XIX wieku, najnowsza historia polityczna, teoria prawa. W studium pt. Socjalizm prawniczy (1906) przeprowadzi� krytyk� organizacji prawnej spo�ecze�stwa opartej na za�o�eniach marksistowskich, a pracuj�c nad Epok� paskiewiczowsk� (1914) dotar� do materia��w � tajnych lub rzadko udost�pnianych � dotycz�cych polityki o�wiatowej caratu w latach 1831-1861. Od 1911 r. by� cz�onkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Na zam�wienie Polskiej Akademii Umiej�tno�ci napisa� studium Czasopi�miennictwo polskie wieku XIX w Kr�lestwie, na Litwie i Rusi oraz na emigracji (1914). W 1912 r. wysuni�to jego kandydatur� na pos�a do rosyjskiej Dumy Pa�stwowej, w kt�rej dzia�a�o Ko�o Polskie, lecz nie uzyska� odpowiedniej liczby g�os�w. Podczas I wojny �wiatowej nale�a� do obozu aktywist�w � ugrupowania skupiaj�cego zwolennik�w politycznego zwi�zania Polski z pa�stwami centralnymi. W latach 1914-1917 przebywa� w Szwajcarii, gdzie s�owem i pi�rem propagowa� ide� odzyskania przez Polsk� niepodleg�o�ci. Za�o�y� w�wczas stowarzyszenie �La Pologne et la Guerre�, wydawa� kwartalnik L�Aigle Blanc. Organizowa� obchody �wi�t i rocznic narodowych. Wyg�asza� odczyty i publikowa� prace � W imi� jedno�ci (1915), Powstanie listopadowe (1916), Les Polonais en Suisse au XIX-ne si�cle (1916). W ksi��ce Reflexions sur le probl�me polonais (siedem wyda�) g�osi� tez� o znaczeniu niepodleg�ej Polski dla stosunk�w mi�dzynarodowych. W 1917 r. wr�ci� Kucharzewski do Warszawy, gdzie powo�any zosta� przez Rad� Regencyjn� na szefa pierwszego gabinetu ministr�w (XII 1917 � II 1918). Jako premier podejmowa� bezskuteczne pr�by zorganizowania armii polskiej na froncie wschodnim u boku Niemiec, co spotka�o si� ze sprzeciwem polskich partii politycznych. Stara� si� � tak�e bezowocnie � o udzia� Rady w rokowaniach pokojowych w Brze�ciu. Po zawarciu Traktatu Brzeskiego wraz z ca�ym gabinetem poda� si� do dymisji. W pa�dzierniku 1918 r. Rada Regencyjna ponownie powierzy�a Kucharzewskiemu utworzenie gabinetu. Og�osi� wraz z Rad� deklaracj� niepodleg�o�ci Polski, po czym zrzek� si� misji tworzenia rz�du. W 1920 r. wyjecha� do Szwajcarii, gdzie kontynuowa� dzia�alno�� publicystyczn� na rzecz Polski. Opublikowa� cykl artyku��w pod wsp�lnym tytu�em La Pologne et l�Europe w Gazette de Lausanne oraz studium L�evolution de la nouvelle Pologne w Revue de Gen�ve. W Szwajcarii uka- 5 za�a si� r�wnie� obszerna praca Le Dilemme de la Haute Silesie (1921). Po powrocie do Polski w 1921 r. og�osi� Kucharzewski w Tygodniku Polskim artyku� Polska wobec �wiata, w kt�rym dowodzi� konieczno�ci stworzenia silnej �rodkowo-wschodniej europejskiej federacji antyradzieckiej. W 1922 r. kandydowa� na stanowisko prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. W 1923 r. zosta� odznaczony Krzy�em Komandorskim z Gwiazd� Orderu Polonia Restituta. By� cz�onkiem sta�ym S�du Rozjemczego w Hadze (1925) oraz Polskiej Akademii Umiej�tno�ci (1926). W 1923 r. wyda� Kucharzewski I tom szeroko zakrojonej pracy Od bia�ego do czerwonego caratu pt. Epoka miko�ajewska. Do 1935 r. ukaza�o si� 6 kolejnych tom�w � tom II Geneza maksymalizmu � Dwa �wiaty, tom III Lata prze�omu: Romanow, Pugaczow, czy Pestel, tom IV Wyzwolenie lud�w, tom V Terrory�ci, tom VI Rz�dy Aleksandra III � Ku reakcji, tom VII Triumf reakcji. W siedmiu tomach zebra� Kucharzewski bogaty materia� na temat stosunk�w wewn�trznych w Rosji za panowania Miko�aja I, Aleksandra II i III oraz Miko�aja II ze szczeg�lnym uwzgl�dnieniem zwi�zk�w z Polsk� i roli ruch�w rewolucyjnych. Niezwykle obszerny i oryginalnie interpretowany materia� s�u�y� eksplikacji tezy o ci�g�o�ci moskiewskiego despotyzmu i imperializmu. Droga od bia�ego do czerwonego caratu nieuchronnie prowadzi � zdaniem Kucharzewskiego � do gro��cej Europie katastrofy. W Powstaniu Warszawskim sp�on�� r�kopis trzech ostatnich tom�w Od bia�ego do czerwonego caratu. W 1940 r. uda�o si� Kucharzewskiemu wyjecha� z Polski do W�och, sk�d przez Francj� i Portugali� dotar� do Stan�w Zjednoczonych. Maj�c tu dost�p do archiwalnych materia��w ameryka�skich dotycz�cych okresu mi�dzywojennego, przyst�pi� do pracy nad ksi��k� Ameryka i Rosja. Nie uko�czy� jej, gdy� podj�� si� przygotowania jednotomowego skr�tu Caratu w j�zyku angielskim. Ksi��ka, kt�r� mo�na traktowa� jako testament naukowy uczonego, ukaza�a si� w 1949 r. pt. The Origin of Modern Russia nak�adem Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce. Zd��y� jeszcze Kucharzewski przed �mierci� (4 VII 1952, Nowy Jork) przygotowa� r�wnie� skr�cone wydanie polskie, kt�re opublikowane zosta�o przez Katolicki O�rodek Wydawniczy w Londynie. Ono w�a�nie stanowi podstaw� niniejszego wydania. 6 ROZDZIA� I �WIECA IWANA KALITY W roku 1848 jesieni�, w okresie najostrzejszego sza�u kontrrewolucyjnego w Rosji, Towarzystwo Moskiewskie Historii i Staro�ytno�ci w wydawnictwie swym wydrukowa�o t�umaczenie dawnej, znanej dobrze Karamzinowi, wydanej jeszcze w roku 1591 ksi��ki Fletchera, pos�a angielskiego, wys�anego w r. 1588 przez kr�low� El�biet� do cara Fiodora Joanowicza. Gdy minister o�wiaty Uwarow otrzyma� egzemplarz ksi��ki, z�o�y� natychmiast alarmuj�cy raport carowi Miko�ajowi I, nak�ad ksi��ki zosta� skonfiskowany i opiecz�towany, prezes Towarzystwa Sergiusz Strogonow otrzyma� surow� nagan�, sekretarz Towarzystwa profesor Bodia�ski pozbawiony miejsca i zes�any do Kazania. Represje te, przy ca�ej nawet �wczesnej szalonej surowo�ci cenzury, spad�y niespodziewanie, ustawa bowiem cenzury pozwala�a na drukowanie wszelkich pism o Rosji, dotycz�cych okresu poprzedzaj�cego dynasti� Romanow�w. Przypisywano rzecz ca�� osobistej intrydze Uwarowa, skierowanej przeciwko Strogonowowi. Lecz wiemy obecnie, i� zanim Uwarow zwr�ci� si� do cara, ju� uderzyli na alarm z powodu publikacji Fletchera czujni gorliwcy oficjalnego patriotyzmu, Micha� Pogodin i Szewyrew. Liberalizuj�cy cenzor Nikitienko, wydostawszy egzemplarz skonfiskowanej ksi��ki, notuje z ironi� w dzienniku z 1848 roku: �Tak, ksi��ki tej istotnie nie mo�na by�o teraz drukowa�. W lat dwana�cie potem, za panowania Aleksandra II, w najpomy�lniejszym okresie reform, Bodia�ski znowu czyni� starania o pozwolenie na puszczenie w obieg ksi��ki Fletchera. �Jakie� mo�e mie� zastosowanie ta opowie�� Anglika o Rosji w ko�cu XVI wieku do Rosji drugiej po�owy XIX wieku� � pisa�. �Jeszcze w roku 1848 mogli byli ludzie o z�ych intencjach przeprowadza� jak�� paralel� mi�dzy Rosjanami cara Gro�nego a Rosjanami cara Dobrodusznego�. Nie pomog�o jednak i bezwstydne po�miertne pochlebstwo dla Miko�aja I, nazwanego carem dobrodusznym, nie pomog�o i bizantyjskie kadzid�o dla epoki Aleksandra II, nie zdj�to i teraz aresztu z niebezpiecznej ksi��ki. Dopiero w roku 1906 mog�a wyj�� w �wiat ksi��ka Fletchera w t�umaczeniu rosyjskim. Wra�liwo�� miko�ajowskiej i aleksandrowskiej cenzury na dzie�o, kt�rym przenikliwy Anglik napi�tnowa� Moskw� w lat par� po �mierci cara Gro�nego, by�a znamienna. Spokojna analiza tyranii moskiewskiej XVI wieku brzmia�a jeszcze w wieku XIX jak mia�d��ca krytyka systemu. Zestawiaj�c to, co Fletcher pisze o rz�dzie Borysa Godunowa, faktycznego regenta przy s�abym Fiodorze, z rz�dami Rosji nowoczesnej, zdziwieni jeste�my ra��cym podobie�stwem. Machina za Aleksandr�w i Miko�aj�w bardziej z�o�ona, nieraz bardziej cywilizowana, lecz cz�ci sk�adowe systemu te same: istota przetrwa�a bez zmiany. *** W roku 1853 Miko�aj I stawia� krok fatalny: wypowiada� wojn� Turcji, za kt�r� sta�� Europa Zachodnia. W Rosji, odurzonej wiar� w pot�g� cara, zestawiono dwie daty: 1453 � przej�cie Carogrodu w r�ce Turk�w, 1853 � sygna� odzyskania miasta z r�k niewiernych. Je�li chodzi o ci�g�o�� polityki rosyjskiej na przestrzeni wiek�w, nasuwa si� inne zestawienie dat. Na lat pi��set przed wojn� krymsk� Symeon Dumny, syn Iwana Kality, knia� Moskwy, zostawi� testament i w nim zaklina� potomka, by na przysz�o�� �nie usta�a pami�� rodzic�w i �wieca nie zgas�a�. 7 �wieca, kt�r� zapali� Iwan Kalita, za�o�yciel pot�gi moskiewskiej, ju�, zdawa�o si�, gas�a chwilami, jak podczas wielkiej nawa�nicy w epoce Samozwa�c�w. Lecz nar�d sam rozwidnia� jej p�omie� na nowo i �wiat�o jej trwa�o do ostatnich czas�w. Nie by�o rozleg�e to pa�stwo, jakie o�wieca�a �wieca wielkoksi���ca za czas�w Symeona. S�abe by�o w�wczas ksi�stwo moskiewskie, przyt�oczone haniebnym jarzmem tatarskim. Wyzwolenie z tego jarzma by�o marzeniem kniazi�w. Lecz jaki� by� ich program na potem, o czym marzy� knia� barbarzy�ski ze �wiec� Kality w d�oni? �Gdyby zapyta� ...
sex-erotyka-intymnosc