Kraszewski Józef Ignacy - Krasicki życie i dzieła 1879r.pdf - KRASZEWSKI JÓZEF IGNACY - hermes50

KRASICKI,

ŻYCIE I DZIEŁA

KARTKA Z DZJEJÛW LITERATURY

^1~V*III wieku.

przez

J. I KEASZEWSKIEGO.

A cnej pisania sztuki z dowcipem i gustem,

Tyś pierwsze dał przykłady pod naszym Augustem,

Trembecki.

Goeć w Hvilsbergn.

WARSZAWA.

Nakładem Gebethnera i Wolffa.

Kraków. G. Gebethner i Spółka.

1879.

I 2012

ALEKSANDROWI Z SIECINA

HRABIEMU KRASICKIEMU

DOWÓD PRAWDZIWEGO

SZACUNKU

PRZESYŁA

Dnia 15 października 1878 r,

Drezno.

Autor

Kraków.— Drukiem Wł. L. Anczyca i Spółki

Zycie i dzieła Krasickiego.

Wśród dość licznego szeregu pastelowych wize

runków znakomitości dworu Stanisława Augusta

któremi Marteau unieśmiertelni! gości obiadów

czwartkowych, zwraca uwagę piękna twarz, wy

pogodzona, lekko uśmiechnięta, z oczyma iskrzą-

cemi dowcipem, rysów regularnych i arystokratycz

nych. Suknia, krzyż na łańcuchu u piersi zwieszony,

każą nam się domyślać, że to jest wysoki dostojnik

w hierarchii kościoła, chociaż twarz się niemal

wyrazem swym z powagą ubioru kłóci. Stworzoną

się być zdaje do wytwornego stroju XVIII wieku,

do szytych fraków i koronkowych mankietów, do

igrania słowy brvlantowemi przy toaletach pięknych

pań. Lecz jest w niej zarazem jakaś poważna,

spokojna rezygnacya potomka wielkiego rodu,

który wszędzie się na miejscu czuje i z każdym

pogodzić urnie.

Ten bystro patrzący duchowny, przy którego

oblicza blasku gasną pospolitsze otaczające go

twarze, to pisarz co czas swój uosabia, co przo

duje epoce, co ją, mimowoli, w tćm co ona naj

lepszego miała, wyraża, to książę Biskup War

miński, Ignacy hr. Krasicki.

JIIM

—

4 —

—

Wyjąwszy jednego króla, wszyscy współbiesia

dnicy ks. Biskupa zdają się pochodzić i istotnie

wyszli z innej towarzyskiej sfery, krwią i duchem

do innego świata należą, są tu gośćmi, Krasicki

na królewskich pokojach jest w domu. Tu jego

miejsce.

W Trembeckim wyżytym, skwaszonym, chmur

nym, którego twarz nie obudzą współczucia, a rysy

wyrażają energią wyczerpaną, zmienioną w tetrycz-

ność dworaczą, widać człowieka co żyć nie umiał,

a życie nad wszystko przenosił, czuć w nim szam-

belana co przyrósł do jarzma dworskiego dla jego

wygódek i, dotrwawszy wiernym karmicielowi do

ostatniej godziny, poszedł potem do największego

nieprzyjaciela królewskiego szukać ciepłego kąta

i schronienia okupionego bodaj poematem.

W Naruszewiczu widać surową naturę litwina, co

na żubra leśnego z oszczepem stanąć gotów z ró

wną odwagą, jak z piórem na zagmatwane dzieje,

dzielną krew nie ostudzoną fioletami, zburzoną na

ciskiem sukni za ciasnej, jest w nim coś wykaptu-

rzonego mnicha. W Węgierskim widać francuza

XVIII wieku, sceptyka co przestawszy wierzyć

chciałby się śmiać a nudzi się i gniewa, chwali

cynizmem i pobrzękuje cnotą, a dla zwrócenia

oczu do krwi szczypie i kąsa. Samolub to, dla

którego poezya schodkami do znaczenia i dostatku.

Poczciwa, zasępiona, rozlana twarz Bohomolca

nie mówi wiele, choć nie jest pozbawioną wyrazu.

W Karpińskim domyślamy się biednej ofiary, co

z duszą wrażliwą wpadła w świat, po którego

ślizkim gruncie chodzić nie umiała i wyjść z niego

musiała prędko w głuchą lasów ciszę, nie wiedząc

co zrobić z życiem. Śpiew jego tęskny, jak krzyk

czajki, wiecznym żalem przejęty się rozlega. Kniaź-

nin, poeta namiętniejszy niż jego pieśni, zafraso

wany zda się sobą, zrzucił i on kaptur mniszy,

a w sukni nowej chodzi jak w płonącej szacie.

W Zabłockim znać dowcipnego człowieka, który

własnem słowem karmi się i jest sytym. Piramo

wicz , spokojny pedagog i proboszcz, nie patrzy

wyżej nad granice powszedniego obowiązku, cicha

i szczęśliwa natura człowieka do plebanii stwo

rzonego.

Na wszystkich niemal tych czołach myśl jest

jakby w walce z sobą ; nie wić jak z pod nich

wynijść, jak się ubrać, czém wypowiedzieć, skryć

czy objawić, okazać całą czy cząstkową;—u je

dnego Krasickiego zupełna panuje zgoda wewnętrz

nej myśli ze słowem, które ją w świat poniesie.

Znać to na obliczu gładkićm i uspokojonćm, we-

sołćm i pewném siebie.

Z twarzy okalających odgadywać można, że

prawie każdy z tych ludzi skończy gdzieś roz

bitkiem, narzekaniem, zawodem, nie potrafiwszy

życiu sterować i pragnień pogodzić z silą, a siły

użyć w sferze dla niej dostępnej. Trembecki ze-

mrze w brudnej izbie oficyny Tulczynieekiego pa-

—

człowieka, jako postać wybitną tćj epoki, jako

moralistę i pisarza.

Nie naderemnie przyznano mu, że był najzna

komitszym przedstawicielem swojego czasu ; był

nim z wielu i ze wszystkich .względów, jako czło

wiek , jako duchowny, jako pisarz nadewszystko.

Jako Biskup koronował obrazy, bierzmował tysiące

w dniu jednym, był chrześcijaninem, ale nie wzdra

gał się przyjaźnić z człowiekiem, co suknią du

chowną zrzucił, a wziął żonę ; napisał Monacho-

machyą i szydził z zawiłych sporów teologicznych;

jako człowiek był najlepszym bratem, najserdecz

niejszym rodziny opiekunem, najprzyjemniejszym

współbiesiadnikiem, najmilszym gospodarzem do

mu, najdowcipniejszym gościem w salonach.

Jako pisarz z niezmiernym taktem, z wielką

miarą rozbijał co obalać było potrzeba, co zacho

wania godném osłaniał troskliwie, językowi przy

wrócił choć część życia i blasku, które mu po

przednie pokolenia wydarły.

Instynkt ogółu, vox Dei, nie myli się nigdy.

Krytyka może słabe wykazać strony ; czas smak

i pojęcia odmienia; lecz siła, jaką pisarz na współ

czesnych działał, świadczy o sobie, że istniała.

Tak samo dziwimy się prostym narzędziom , ja-

kiemi Egypt kuł olbrzymie obeliski. Tę siłę po

tężną , co działa na masy, miał Krasicki, i dla

tego wśród licznego zastępu współczesnych mu

pracowników, on głównie zwraca na siebie oczy.

łacu na łasce magnata, chowając wróble, za

pomniawszy własnych pieśni 5- Karpiński — na nu-

dnćm wygnaniu w białowieżskiej puszczy ; Wę

gierski , zwiędły przed czasem, — na spaloném

Marsylskiém wybrzeżu ; Kniaźnin — w obłąkaniu

miłosnćm ; Naruszewicz — zdziczały z grabiami

na sianożęciach Janowskich. W Krasickiego twa

rzy czytasz, że potrafi wśród najcięższych czasów

wyjść cało, czysto i nie straciwszy na szacunku,

zyskując na sławie, nie poślubiając namiętności,

godząc się zawsze z nieuniknionćm — wesoło do

gadzając fantazyom serca, ducha i pańskiego oby

czaju. Zna on swe posłannictwo, wić co mu po-

wierzoném było, pomija wszystko coby mu prze

szkodzić mogło do spełnienia go — idzie do celu

z pewném lekceważeniem tego co ludzie powiedzą.

Potrzebuje wczasu i ciszy, okupuje ją odosobnie

niem. Mógłżeby tyle uczynić, wypowiedzieć tyle,

gdyby sobie nie usłał na uboczu wygodnego gnia

zda ? Twarz ta mówi, że go nie uniesie ani na

miętność gwałtowna, ani złamie wielkie cierpienie,

że potrafi być panem siebie, zastosować się do

warunków, które mu niepokouana siła czasu na

rzuci, i dokona dzieła poczętego bajkami i Moni

torem w 1776 r. — prymasowskićm „Co tydzień"

1798 roku.

Tego mało zblizka, a szeroko i rozgłośnie z dzieł

znanego człowieka, chcemy dać poznać bliżej jako

Kraszewski Józef Ignacy - Krasicki życie i dzieła 1879r.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: