Intarsja
Piękno zachwycało człowieka od zawsze, dostarczanie sobie przyjemności w postaci wrażeń artystycznych było nieodłącznym elementem jego działalności. Otaczanie się pięknymi przedmiotami nie tylko należne było bogatym, jednakże rzemieślnicy, których dzieła zachwycały swą urodą przeważnie cieszyli się nimi jedynie w swych warsztatach. Później drogie i piękne przedmioty umilały życie wielmożnych i niejednokrotnie także dodawały prestiżu.
Tak było w przypadku mebli, których samo wytwarzanie było kosztowne a ich wartość podnosiło zdobnictwo. Jedną z najstarszych metod zdobniczych jest intarsja (wł. intarsjo, z arabskiego tarsi = wykładanka). Jest to technika polegająca na wykładaniu drewnianej płaszczyzny cienkimi gatunkami innego drewna (często podbarwianymi, bejcowanymi, podpalanymi), dzięki czemu powstaje wielobarwny wzór lub scenka rodzajowa. Podobna do tej techniki jest inkrustacja polegająca na łączeniu z drewnem innych materiałów takimi jak złoto, srebro, kość słoniowa czy kamienie szlachetne.
Powierzchnie intarsjowane uzyskać można różnymi metodami:
1/ przez żłobienie wgłębień w podkładzie i wypełnianie ich odpowiednio przyciętymi kawałkami różnych gatunków drewna,
2/ technika najdawniej stosowana – pokrywanie powierzchni przedmiotów okładziną z niezbyt dużych kawałków (płytek, pasków) okleiny z różnych gatunków drewna,
3/ wycinanie dekoracji z arkuszy okleiny piłką i przyklejanie jej na powierzchni przedmiotu, technika znana we Włoszech od XVI wieku i udoskonalona w XVII wieku.
Technika malowania drewnem, jak niektórzy nazywają intarsję znana było już starożytnym Egipcjanom. Używali oni przeważnie drzewa hebanowego, cyprysowego, cisowego oraz cedrowego, z którego to właśnie wykonali między innymi sarkofag, najstarszy eksponat zachowany do dziś a pochodzący a okresu 2012—1792 p.n.e.
Technikę intarsji od Egipcjan przejęli Grecy z tym, że w zdobnictwie stosowali umiar. Wykorzystując przeważnie drewno orzechowe, cisowe, palmowe i klonowe tworzyli motywy roślinne i zwierzęce. Z kolei od Greków umiejętność malowania drewnem przejęli rzemieślnicy rzymscy. Na przełomie XII i XIV wieku pojawiają się w Europie wpływy bizantyjskie, wyrażające się w płaskiej ornamentyce o wyraźnie statycznej formie. Włosi przełamali tę tendencję wprowadzając do sztuki zdobniczej dynamizm. Na ich sztukę miał także wpływ rodzący się we Francji gotyk, wprowadzono ze sztuki budowlanej harmonijność proporcji i percepcję geometryczną, z plastyki ornamentalnej motywy a z malarstwa grę barw i światłocieni.
Jednym z pierwszych, którzy zastosowali barwienie i bejcowanie drewna był Gioveni de Verona (1457-1525). Barwił drewno poddając go działaniu gorącego piasku.
W okresie odrodzenia kwitł handel zamorski, dzięki temu do Europy sprowadzano egzotyczne gatunki drewna wzbogacające kolorystykę intarsji. Z tego okresu zachowały się drewniane sarkofagi seldżuckie pokryte dekoracją o motywach roślinnych oraz bogato zdobione szkatuły będące świadectwem wysokiego poziomu sztuki intarsji w Turcji tego okresu.
Rozkwit przypada na okres renesansu (szczególnie we Włoszech i Niemczech), kiedy rozpowszechniają się intarsjowane sceny przedstawiające krajobrazy, wnętrza architektoniczne, obrazy historyczne, martwe natury itp. Zaczęła się także wyodrębniać intarsja reliefowa – połączenie wykładziny płaskiej i płaskorzeźby oraz certosina – rodzaj mozaiki z barwionego drewna, którego płytki układano wzdłuż linii na przemian z pytkami z kości słoniowej w orientalne wzory geometryczne.
Na odrębnej zasadzie komponowania powierzchni rozwijała się intarsja w okresie baroku w różnych krajach, między innymi ważnymi ośrodkami były Holandia i Anglia, we Francji czołowym ebenistą stosującym udoskonaloną technikę intarsji był A. Ch. Boulle.
W XVIII wieku technika intarsji odgrywała zasadniczą rolę w zdobnictwie luksusowych mebli francuskich i angielskich (w tym to okresie zaczął się upowszechniać francuski termin na jej określenie). Sławne były we Francji między innymi znakomite markieterie J. F. Oebena, J. H. Riesenera, intarsjowane meble i boazerie
Nadreńskich warsztatów A. i D. Roentgenów, angielskie we wnętrzach Adamów, we Włoszech G. Maggioliniego.
Na Terenia Polski intarsja jest charakterystyczna dla mebli śląskich (od XVI wieku), elbląskich , toruńskich i kolbuszowskich. W XVIII wieku zwana bywała nasadzeniem. Obecnie występ uje w tak zwanych meblach stylowych, galanterii drzewnej a także wyrobach ludowych.
odk2008