Chronologia starożytnego Rzymu
okres królewski (753 p.n.e. – 509 p.n.e.),
okres Republiki (509 p.n.e. – 27 p.n.e.),
okres cesarstwa (27 n.e. – 476 n.e.): pryncypat (27 – 284 n.e.), dominat (284 n.e. – 476 n.e.)
Położenie geograficzne i warunki naturalne : żelazo
Warunki etniczne Italikowie, Etruskowie (prawdopodobnie przybyli znad Morza Egejskiego ok. 1000 r. p.n.e.; odkryli kanalizację, brukowali ulice, używali alfabetu starogreckiego a w ich sztuce dużą rolę odgrywały motywy greckie. Początkowo osiedlili się w okolicach Florencji, później nastąpiła ekspansja do Zatoki Neapolitańskiej (założyli m.in. Mediolan)
Początki Rzymu „wieczne miasto”, „miasto na 7 wzgórzach”
Początek : Palatyn (mała osada) od ok. 600 p.n.e. Rzymem władają Etruskowie: ostatni trzej królowie, 509 r. p.n.e. – ustanowienie republiki
Walka plebejuszy o ziemię (szantaż):
wyniki: dostęp do urzędów, konsulatu, utworzenie zgromadzenia plebejskiego obok zgromadzenia patrycjuszy, Trybun Plebejski (nietykalny osobiście, prawo veta, ciągły brak dostępu do ziemi
Narodziny Imperium
PRZYCZYNY: potrzeba ziemi, łupy, niewolnicy i daniny, sława i rozgłos konsuli
LOGIKA PODBOJÓW:
armia rzymska: pospolite ruszenie, legiony (4 500 żołnierzy: 3000 ciężkozbrojni 1200 lekko, 300 jazda), system nagród i kar (biczowanie, decymacja)
Wojny z Kartaginą
I WOJNA PUNICKA (264 r. p.n.e.)
przyczyna: Sycylia (Kartagińczycy chcieli zwiększyć swe wpływy a Rzym chciał zająć Sycylię)
Rzym musiał zbudować flotę, którą w czasie wojny 4-krotnie tracił i odbudowywał, Kartagina musiała zgodzić się na pokój w 241 r. p.n.e.
Warunki : wycofanie się z Sycylii, kontrybucja, drastyczne ograniczenie floty wojennej
II WOJNA PUNICKA (218 p.n.e.)
przyczyna: niezadowolenie w Kartaginie z warunków pokoju
przebieg: Hannibal nie miał dostatecznie dużej armii, by przeprawiać się drogą morską na Rzym, więc chcąc mieć element zaskoczenia ruszył drogą lądową z Hiszpanii. Trzy kolejne wielkie bitwy w pierwszych latach wojny zakończyły się druzgocącymi klęskami Rzymian, którzy potracili w nich całe armie. Zwłaszcza przegrana pod Kannami w 216 r. zaważyła na ich ciężkiej sytuacji. Rzym zmienił taktykę na wojnę podjazdową. Hannibal poszedł pod Rzym ale nie szturmował miasta bo miał za mało żołnierzy, natomiast posiłki, na które czekał, zostały rozbite. Tymczasem Rzym w osobie Publiusza Korneliusza zaatakował Kartaginę i w bitwie pod Zamą w 202 i pokonał ją.
Wyniki: Kartagina prosi o pokój, wyrzeka się posiadłości w Hiszpanii, utrata resztek floty, kontrybucja.
III WOJNA PUNICKA
Przyczyna: obawa Rzymu przed odrodzeniem się Kartaginy – chęć zniszczenia jej na zawsze
Wynik: zdobycie słabej Kartaginy w 146 r. p.n.e. – totalne zniszczenie, sprzedaż mieszkańców w niewolę, utworzenie prowincji rzymskiej
Powstanie Spartakusa wybuchło w 73 r. p.n.e. i trwało 2 lata. Wzięło w nim udział ok. 120 000 niewolników. Byli oni w stanie stworzyć regularną armię zdolną walczyć z Imp. Zamiary niewolników rysują się mgliście, jednakże chcieli oni wolności dla siebie i ziemi. Dopiero Po dwóch latach Rzym rozbił powstanie, Spartakus zginął a jego „bracia” zawiśli na drodze do Rzymu.
I TRIUMWIRAT: Marek Krassus, Gajusz Pompejusz, Juliusz Cezar
II wojna domowa (Julek vs Pompejusz): przekroczenie przez Julka Rzeki Rubikon – początek wojny, bitwa pod Farsalos – 48 p.n.e. Pompejusz pokonany ucieka do Egiptu, koniec wojny w 45 p.n.e. – Cezar dożywotnio dyktatorem
II TRIUMWIRAT : Marek Antoniusz, Oktawian August, Marek Lepidus
ukaranie morderców Cezara (44 r.), bitwa pod Akcjum (morska) M. Antoniusz vs August
Pryncypat system monarchiczny, kilka urzędów w ręku jednej osoby. Monarcha jako Princeps (pierwszy obywatel Rzymu) sprawuje władzę przy zachowaniu pozorów republiki. Wprowadzony prze O. Augusta w 27 r. n.e.
Kryzys republiki rzymskiej koncentracja władzy w ręku jednej osoby, wzrost znaczenia wodzów armii, instytucja klienta (opieka ludzi bogatych nad biednymi w zamian za głosy)
Noane