2
MÓZGOWIE
Mózgowie człowieka waży około 1500 g. jednak rozpiętość jest duża ( 820 - 2800 g. ).
Nie ma bezpośredniego związku między inteligencją człowieka a wielkością jego mózgu.
O wydolności mózgowia decyduje przede wszystkim liczba składających się nań komórek nerwowych a zwłaszcza liczba zachodzących między nimi połączeń. Ważnym czynnikiem umożliwiającym gromadzenie informacji jest pofałdowanie kory mózgowej.
Każda komórka nerwowa czyli neuron składa się z ciała komórki oraz z włókien nerwowych - wypustek. Każdy neuron ma tylko jedną wypustkę eferentną - wyjściową
czyli akson zwany też neurytem oraz kilka wypustek aferentnych - wejściowych zwanych dendrytami. W rezultacie już na poziomie komórkowym układ nerwowy działa selektywnie, gdyż komórka musi dokonać wyboru, który z wielu docierających doń bodźców należy przesłać dalej.
Przekazywanie pobudzenia z jednego neuronu do drugiego jest możliwe, dzięki specjalnym, gruszkowatym zgrubieniom zakończeń wypustek nerwowych. Wypustki te nazywamy kolbkami synaptycznymi. Wytwarzają one specjalne substancje - mediatory , umożliwiające przejście danego impulsu przez szczelinę bądź zahamowanie go. Przewodzenie pobudzenia w układzie nerwowym odbywa się na drodze zmian chemiczno - elektrycznych.
Dodatkowym czynnikiem usprawniającym przepływ potencjału pobudzeniowego jest
mielinizacja, która polega na tworzeniu się osłony mielinowej wokół włókien nerwowych .
Stopień mielinizacji włókien uznaje się za wskaźnik fizjologicznej dojrzałości układu nerwowego. Najintensywniejszy rozwój mielinizacji zanotowano między 6 a 15 miesiącem życia. Otoczone mieliną drogi nerwowe tworzą istotę białą a ciała komórek nerwowych -
istotę szarą. Istota szara to przede wszystkim kora mózgowa oraz jądra podkorowe.
Kora mózgowa stanowi zewnętrzną część półkul mózgowych. Jest ona chroniona przez około półcentymetrową warstwę skóry, kości czaszki, i trzy opony (twardą, miękką i pajęczą). Opona pajęcza zawiera naczynia krwionośne. W przestrzeniach między oponami a mózgiem znajduje się płyn mózgowo - rdzeniowy, który zapewnia mózgowi dalsze zabezpieczenie amortyzacyjne.
Półkule mózgowe stanowią 85% masy całego mózgowia.
W neurologii rozróżnia się trzy piętra układu nerwowego:
I. Na najniższym poziomie rdzenia kręgowego zachodzi integracja czynności
odruchowych.
II. Poziom pnia mózgowego związany jest z regulacją czynności zautomatyzowanych takich jak: oddychanie, sen, utrzymanie odpowiedniego
ciśnienia krwi, łaknienie, popęd seksualny.
III. Najwyższy korowy poziom. Tu następuje regulacja czynności wyższych
związanych ze społecznym funkcjonowaniem jednostki takich jak: spostrzeganie,
mówienie, czytanie, pisanie, uczucia wyższe ( przyjaźń, patriotyzm i inne ).
.
ROZWÓJ MÓZGOWIA
Układ nerwowy rozwija się od okresu zarodkowego, kiedy 19 dnia po zapłodnieniu powstaje płytka nerwowa, do drugiego dziesiątka lat życia, gdy ostatecznie wykształcony metabolizm warunkuje jego pełną dojrzałość funkcjonalną.
Do końca 4 tygodnia życia płodowego płytka nerwowa zmienia się w rynienkę nerwową, która zamyka się tworząc cewkę nerwową zgrubiałą w swej części przedniej. To zgrubienie stanowi zawiązek mózgowia. Można w nim wyróżnić trzy pierwotne pęcherzyki mózgowe i boczne uwypuklenia, dające początek półkulom mózgowym.
W 2 miesiącu rozwoju półkule rosną szybko pokrywając międzymózgowie.
Z przedniej części kanału centralnego powstaje układ komorowy, do którego wnika splot naczyniówkowy. W zgrubieniu odpowiadającym jądrom podstawnym można wyróżnić zawiązki gałki bladej, prążkowia i wzgórza. Wokół kształtujących się komór istnieje gruba warstwa komórek macierzy, z której od 2 miesiąca rozpoczyna się migracja neuroblastów.
W 3 miesiącu życia płodowego migracja jest bardzo intensywna, neuroblasty zdążają do struktur i okolic w kolejności uwarunkowanej ich rozwojem filogenetycznym. Neuroblasty wędrują do wzgórza i podwzgórza w 2 i 3 miesiącu życia płodowego, do starej kory do 4 miesiąca życia płodowego, do prążkowia do końca 6 miesiąca życia płodowego a do nowej kory, zwłaszcza do okolic czołowych, migracja przeciąga się do końca życia płodowego i wtedy stopniowo zanika.
Czas do końca 5 miesiąca życia płodowego przyjmuje się za okres migracji w półkulach, ponieważ w ostatnich miesiącach migrujące neuroblasty są już mniej liczne. W związku z rozwojem symetrycznych półkul mózgu kształtuje się układ spoidłowy. W 3 m. ż. p. powstaje spoidło przednie, w 5 m. ż. p. powstaje spoidło wielkie.
Rozwój móżdżku przebiega równolegle z rozwojem mózgu. W 4 m. ż. p. kształtują się bruzdy i zakręty płaszcza.
Równolegle do dojrzewania struktur szarych przebiega proces mielinizacji włókien nerwowych. Mielinizacja obejmuje trzy fazy:
1. Faza wstępna premielinizacyjna, w czasie której obserwuje się obfitą glejozę mielinizacyjną.
2. Okres powstawania osłonki mielinowej
3. Faza końcowa, w czasie której ustala się ostateczny skład mieliny. Ostateczne zakończenie mielinizacji następuje około 4-5 roku życia, jej ostateczny skład chemiczny ustala się kilka lat później. Jest to okres trudny do uchwycenia.
jmjd