2006-03-08.pdf

ŚW IAT WOKÅŁ N AS

V X B H B "

Jogpsnbdkb !

emb

WIELKA

Xpcfd!gbluv!obhspnbe{fojb!tję!

qpuężozdi-!xsęd{!ojfnpżmjxzdi!ep!

xzlps{ztubojb!{bqbtåx!nbufsjbłåx!

qsbtpxzdi!)epuzd{z!up!{xłbt{d{b!

obvd{zdjfmtljdi!tdfobsjvt{z!mfldkj!

j!jotdfoj{bdkj!flpmphjd{ozdi*-!sf.

ebldkb!{bxjft{b!!bż!ep!pexpłbojb!

!qs{zknpxbojf!ojf{bnåxjpozdi!

nbufsjbłåx/

Kbl!{bxt{f-!{!sbepśdją!cęe{jfnz!

xjubć!bsuzlvłz!vd{ojpxtljf-!ublżf!sf.

mbdkf!p!flpmphjd{ozdi!jojdkbuzxbdi!

t{låł!!xzłąd{ojf!ob!eztljfulbdi-

qłzubdi!DE!!mvc!f.nbjmfn!!j!pd{zxjś.

djf!mjtuz!obt{zdi!D{zufmojlåx/!Qs{z

qs{ftzłlbdi!f.nbjmpxzdi!qsptjnz!

qpebxbć!såxojfż!besft!qpd{upxz/

Luåsfhpś!eojb!x!phsåelv!{pcbd{złfn!nbsuxfhp!lptb/!Hez!obt.

uęqofhp!eojb!qpt{fełfn!hp!{blpqbć-!qublb!ojf!człp/!Vqs{fe{jłz!

nojf!żvlj!hsbcbs{f/

Martwy szczur, zdechła ropucha lub

nieżywy ptak - wokäł aż roi się od padli-

ny, a raczej roiłoby się, gdyby nie owady

nekrofagi, a wśräd nich żuki grabarze.

Niech tylko pojawi się coś martwego, a

wyczują padlinę z daleka, nawet z odle-

głości 3-4 km, i natychmiast się pojawia-

ją, żeby ją wypatroszyć, obrobić i objeść

do kości.

Jeśli chodzi o żuki grabarze, to są one

największe wśräd naszych trupojadäw; w

zależności od gatunku mierzą 20-30 mm

długości. Najliczniejszy jest

grabarz pospolity,

rozpoznawalny po pomarańczowych prze-

paskach na czarnych pokrywach.

Korzystając z prac entomologäw, usta-

liłem, że pogrzeb kosa w ogrädku odbywał

się następująco. Zakopała go para żukäw

z zamiarem wykorzystania na pokarm dla

potomstwa i dla siebie. Żuki rozpulch-

niały ziemię i usuwały ją spod ptaka, co

sprawiało wrażenie, że stopniowo zapa-

dał się w grobie. Gdy był już na odpo-

wiedniej głębokości, grabarze przysypały

go ziemią, ktärą wcześniej usunęły spod

niego.

Gdyby kos leżał nie na ziemi, lecz na

czymś twardym, np. na płycie cemento-

wej, to prawdopodobnie żuki przesunęły-

by go na miękką glebę, ktära nadaje się do

kopania. Są silne, mogą przenosić padlinę

ważącą nawet 100 g. Może być przesunię-

ty nawet wąż ważący znacznie powyżej

100 g, z tym że wäwczas wspäłpracują

ze sobą dwie pary, ktäre päźniej dzielą

się padliną.

Znakomity francuski entomolog-ama-

tor Jean H. Pabre, obserwując życie tych

owadäw, odnotował

zdumiewające fakty.

Żuki potrafiły odwalić nieduży kamień,

ktäry znajdował się na padlinie, i dopiero

wtedy przystępowały do jej zakopywania.

Innym razem martwego kreta przywią-

zano do ,,rożna sporządzonego z drew-

nianych widełek i poziomego kijka. Po

niedługim czasie rafia została przegryzio-

na, a gdy padlina spadła na ziemię, żuki

natychmiast ją zakopały. Poradziły sobie

też ze zdjęciem martwej myszy, ktära kilka

centymeträw nad ziemią została wplątana

w krzew macierzanki.

Wracając do pogrzebu kosa: już po za-

kopaniu go żuki swoją wydzieliną spra-

wiły, że ptak został pozbawiony piär z

wyjątkiem lotek, skrzydeł i ogona. Teraz

owady mogły się posilić i rozpocząć ko-

pulację.

Gdyby po kilku dniach dokonać eks-

humacji kosa, widok byłby odrażający:

pozbawiona piär padlina zamieniła się

w zielonkawą papkę, w ktärej żerowały

larwy i ich rodzice.

Grabarze gustują nie tylko w martwych

ptakach, räwnie ochoczo zabierają się do

gadäw, płazäw, ssakäw, a jeśli mają okazję

- to räwnież do ryb. Za ich sprawą każde-

go dnia pod ziemią

znikają tony padliny.

Czasem wystarczy przewräcić mart-

wego szczura lub jeża, żeby zobaczyć

,,mrowisko pożeraczy trupa, a wśräd nich

mniejsze od grabarzy, czarne i płaskie

omarlice.

´ ![EKĘDJB!jmvtusvkądf!eplpobojb!

.!xzłąd{ojf!x!pszhjobmf!)ojf!ltf.

splpqjf*-!ob!eztljfudf-!ob!qłzdjf!

DE!mvc!f.nbjmfn!x!gpsnjf!qmjlåx!

hsbgjd{ozdi-!oq/!{!bqbsbuv!dzgsp.

xfhp/

& !PCKĘUPŚĆ!jogpsnbdkj!p!xt{fm.

ljdi!jojdkbuzxbdi!j!jnqsf{bdi!

t{lpmozdi!{efdzepxbojf!ojf!npżf!

qs{flsbd{bć!1-6!.!3!tuspo!ufltuv!

)ełvżt{f!ojf!cęeą!qs{zknpxbof*/

? !QPEQJTZ!bvupsåx!xsb{!{!besf.

tfn!)qsptjnz!p!qpebxbojf!såx.

ojfż!xpkfxåe{uxb*!nvt{ą!czć!

qpebof!{bsåxop!qpe!ufltufn-!kbl!

j!ob!gpuphsbgjbdi/

2 ! ! UFLTUZ!qs{ztłbof!qpd{uą!cf{!

epłąd{pofk!eztljfulj!mvc!qłzuz!DE-!

)tbn!xzesvl!lpnqvufspxz*!mvc!

ojfqpeqjtbof!)såxojfż!ojfqpeqj.

tbof!{ekędjb*!ojf!cęeą!qs{f{!sfebl.

dkę!xzlps{ztubof!ep!esvlv/

QS[ZQPNJOBNZ"

Sfebldkb!ojf!qs{zknvkf!nbuf.

sjbłåx!kvż!qvcmjlpxbozdi!mvc!xzt.

łbozdi! såxopd{fśojf!ep!joozdi!

hb{fu-!ojf!{xsbdb!ojf{bnåxjpozdi!

ufltuåx-!{btus{fhb!tpcjf!qsbxp!

tlsåuåx-!{njbo!uzuvłåx!psb{!joozdi!

qpqsbxfl!x!obeftłbozdi!bsuzlv.

łbdi/

Pierwsze lekcje biologii brałem na

pastwisku pod lasem. Jakże ciekawe!

Tam właśnie mogłem obserwować innych

sprzątaczy. Gdy ktäregoś dnia przypadko-

XT[FMLJF!QS[FESVLJ!XZŁĄD[.

OJF![B![HPEĄ!SFEBLDKJ/

Qs{fetubxjfojb!pqbsuf!ob!tdf.

obsjvt{bdi!{!--Flpśxjbub((!nvt{ą!

czć!qpqs{fe{pof!jogpsnbdką;!Tdf.

obsjvt{!{bd{fsqojęup!{!njftjęd{oj.

lb!--Flpśxjbu((/

MARZEC 2006

NR 3 (152)

WIELKA

emb!

bvupsåx

małych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: