Uwagi dotyczące kronik Shire
Pod koniec Trzeciej Ery rola, jaką odegrali hobbici w wielkich wydarzeniach, które doprowadziły do włączenia Shire do Zjednoczonego Królestwa, spowodowała, że zbudziło się w nich głębsze zainteresowanie własną historią; wiele tradycji, dotąd przekazywanych głównie ustnie, zostało wówczas zebranych i zapisanych. Wielkie rody zainteresowane były również historią samego królestwa i wielu ich członków studiowało jego starożytne dzieje i legendy. Pod koniec pierwszego stulecia Czwartej Ery Shire już mogło się poszczycić paroma bibliotekami, które zawierały wiele książek historycznych i kronik.
Największe z tych zbiorów prawdopodobnie mieściły się w Undertowers, w Wielkich Smialach i w Brandy Hall. Niniejsza relacja o zdarzeniach końca Trzeciej Ery została zaczerpnięta głównie z Czerwonej Księgi Marchii Zachodniej, najważniejszego źródła historii Wojny o Pierścień. Tytuł tej księgi bierze się stąd, że przez długi czas przechowywana była w Undertowers, rodowej siedzibie Fairbairnów, strażników Marchii Zachodniej.
Pierwotnie stanowiła ona prywatny diariusz Bilba, zabrany do Rivendell. Frodo przywiózł ją później do Shire, wraz z wieloma luźnymi kartkami notatek, i w latach 1420-1421 uzupełnił własną relacją z Wojny. Wraz z nią, prawdopodobnie w jednej czerwonej szkatule, przechowywane były trzy obszerne tomy, oprawione w czerwoną skórę, które Bilbo dał mu w pożegnalnym prezencie. Do tych czterech tomów w Marchii Zachodniej dodano piąty, zawierający komentarze, drzewa genealogiczne i różne inne sprawy dotyczące hobbickich członków Drużyny Pierścienia.
Oryginał Czerwonej Księgi nie zachował się, ale sporządzono wiele kopii, zwłaszcza pierwszego tomu, na użytek potomków dzieci pana Samwise. Najważniejsza kopia ma inną historię. Była przechowywana w Wielkich Smialach, lecz sporządzono ją w Gondorze, prawdopodobnie na prośbę prawnuka Peregrina, w 1592 roku Shire (172 Czwartej Ery). Skryba z południa dołączył następującą adnotację: „Findegil, Pisarz Królewski, ukończył tę pracę w 172 roku. Jest to wierna pod każdym względem kopia Księgi Thaina z Minas Tirith, będącej sporządzonym na zamówienie króla Elessara odpisem Czerwonej Księgi Perianów i przywiezionej mu przez thaina Peregrina, kiedy zawitał do Gondoru w 64 roku Czwartej Ery”.
Księga Thaina była więc pierwszą kopią Czerwonej Księgi i zawierała wiele informacji, które później zostały pominięte lub zaginęły. W Minas Tirith dodano wiele uwag oraz wprowadzono wiele poprawek, dotyczących zwłaszcza nazw, słów i cytatów w języku elfów; zostały też dołączone skrócone wersje tych części Opowieści o Aragornie i Arwenie, które nie dotyczyły Wojny. Pełna opowieść została spisana przez Barahira, wnuka Namiestnika Faramira, jakiś czas po śmierci króla. Ale najważniejszą cechą kopii Findegila jest to, że zawiera całość Przekładów z elfickiego Bilba. To trzytomowe dzieło, cenione z uwagi na umiejętności pisarskie autora i jego znajomość tematu, powstało w latach 1403-1418 w Rivendell, gdzie Bilbo korzystał ze wszelkich dostępnych tam źródeł, zarówno ustnych, jak pisanych. Ponieważ jednak Frodo niewiele korzystał z tej pracy, gdyż prawie wyłącznie dotyczy ona Dawnych Dni, nie ma potrzeby tutaj jej opisywać.
Od kiedy Meriadoc i Peregrin stali się głowami swoich wielkich rodzin, podtrzymując kontakty z Rohanem i Gondorem, biblioteki w Bucklebury i Tuckborough wzbogaciły się o wiele informacji niewystępujących w Czerwonej Księdze. W Brandy Hall zgromadzono wiele dzieł tyczących Eriadoru i historii Rohanu. Niektóre z nich napisał (lub zaczął pisać) sam Meriadoc, aczkolwiek w Shire zapamiętano go głównie jako autora Zielnika Shire i Rachuby lat, w którym to dziele omówił związek zachodzący między kalendarzami Shire i Bree a rachubą czasu w Rivendell, Gondorze i Rohanie. On też napisał krótki traktat Stare słowa i nazwy w Shire, okazując szczególne zainteresowanie pokrewieństwem zachodzącym między językiem Rohirrimów a takimi „czysto shirskimi” słowami, jak na przykład mathom, oraz starymi rdzeniami w nazwach geograficznych.
Tematyka księgozbioru w Wielkich Smialach dotyczyła nie tyle mieszkańców Shire, co historii powszechnej. Żadna z ksiąg nie została zapisana przez Peregrina, ale on i jego następcy zgromadzili wiele manuskryptów, sporządzonych przez skrybów z Gondoru, a będących głównie kopiami lub streszczeniami opowieści i legend związanych z Elendilem i jego dziedzicami. Tylko tam znajdowały się bogate materiały dotyczące historii Númenoru i pojawienia się Saurona. Prawdopodobnie w Wielkich Smialach w oparciu o materiały zebrane przez Meriadoca opracowano Kronikę Lat (zaprezentowana w znacznie skróconej formie w Dodatku B i doprowadzona do końca Trzeciej Ery).
Choć podane daty często budzą wątpliwości, zwłaszcza w odniesieniu do Drugiej Ery, dzieło zasługuje na uwagę. Wielce możliwe, że Meriadoc uzyskał niezbędną pomoc i informacje z Rivendell, które wielokrotnie odwiedzał. W dolinie bowiem, choć Elrond odszedł, pozostali jego synowie oraz wielu Elfów Wysokiego Rodu. Podobno po odjeździe Galadrieli zamieszkał tam również Celeborn, jednakże nie ma żadnych zapisów z dnia, w którym ten ostatni żyjący świadek Dawnych Dni w Śródziemiu udał się do Szarych Przystani.
damian_lewandowski