Wykład 2.doc

Ludzie w podeszłym wieku ponoszą bardzo wysokie koszty opieki zdrowotnej w porównaniu z resztą społeczeństwa i państwo powinno subsydiować ich wydatki na leczenie.

Hedonizm – (gr. hedone - przyjemność) to pogląd uznający przyjemność za najwyższe dobro, natomiast unikanie cierpienia i bólu jest głównym warunkiem osiągnięcia szczęścia.

Po znalezieniu odpowiedniego określenia następuje jego zdefiniowanie. Definicja to najogólniej rzecz biorąc wypowiedź o określonym kształcie, w której informuje się o znaczeniu danego wyrażenia językowego, drogą wskazania innego wyrażenia przynależnego do danego języka i posiadającego w danym języku to samo znaczenie co poszukiwane wyrażenie. Innymi słowy, definicja wyjaśnia znaczenie używanych wyrażeń. Po etapie definiowania, następuje klasyfikowanie, które polega na zgodnym z regułą logicznego myślenia, porządkowaniu  przedmiotów objętych definicją. Indukcja jest empiryczną metodą badań polegających na dokonywaniu obserwacji i eksperymentów, a następnie wprowadzaniu na tej podstawie uogólnień oraz formułowaniu hipotez i ich weryfikacji. Dedukcja jest rodzajem rozumowania logicznego mającego na celu dojście do określonego wniosku na podstawie założonego wcześniej zbioru przesłanek. W wyniku dedukcji, podobnie jak w wyniku indukcji powstają hipotezy, które mają szansę stać się prawami ekonomicznymi, czyli powtarzającymi się związkami przyczynowo-skutkowymi, występującymi w procesach rozwoju gospodarczego. Sytuacje w której mamy do czynienia z powiązanym logicznie zbiorem praw, hipotez i definicji określa się mianem teorii. Można zatem powiedzieć, że teoria jest wiedzą, która tłumaczy określony fragment rzeczywistości w odróżnieniu od praktyk jako określonego zespołu działań, które go przekształcają. Teoria ekonomiczna odnosi się do rzeczywistości gospodarczej i w celu jej wyjaśnienia tworzone są przez ekonomistów modele ekonomiczne. Model ekonomiczny to konstrukcja stosowana w teorii ekonomii w celu odzwierciedlenia kluczowych cech i zależności jakie występują w badanym procesie ekonomicznym. Model stanowi zatem uproszczony schemat rzeczywistości, który ułatwia wykrycie najistotniejszych korelacji, ponieważ w rzeczywistości, zależności te są bardziej złożone, każda teoria poddawana jest krytyce. Przez krytykę rozumie się logiczną analizę teorii ekonomicznych oraz ich konfrontację z rzeczywistością.

Potrzeby ludzkie i ich cechy:

Potrzeba jest to stan uświadomienia sobie braku czegoś, czyli inaczej, potrzeba to właściwość organizmu ludzkiego sprawiająca że człowiek nie może normalnie funkcjonować, czyli wykorzystywać swoich zdolności w działaniu i rozwijać się bez określonych warunków. Można wyróżnić pięć podstawowych źródeł potrzeb odczuwanych przez ludzi, a mianowicie:

1. Organizm ludzki – podstawowe potrzeby biologiczne wynikające z funkcjonowania każdego człowieka (jedzenie, oddychanie, sen, sex). W miarę rozwoju organizmu pojawiają się inne potrzeby wynikające nie tylko z fizjologii, ale również nie związane bezpośrednio z funkcjonowaniem organizmu np. potrzeba bezpieczeństwa, przynależności czy akceptacji. Potrzeby biologiczne są zwane często podstawowymi, naturalnymi potrzebami wrodzonymi, zaś w trakcie rozwoju człowieka podlegają jedynie modyfikacji.
2. Środowisko przyrodnicze – chęć obcowania z przyrodą np. zdobywanie szczytów górskich, pływanie kajakiem, podziwianie wschodu słońca, itd.
3. Środowisko społeczne – potrzeby wynikają tutaj z funkcjonowania jednostki w zbiorowościach społecznych wszelkiego typu tj. rodzina, społeczności lokalne, klasa społeczna, naród.
4. Działalność gospodarcza – ta potrzeba wynika z chęci ludzi do osiągnięcia dochodów np. przez prowadzenie własnej firmy, zatrudnienie się w charakterze najemnej siły roboczej w przedsiębiorstwie, aby za otrzymane wynagrodzenie zaspokoić odczuwane potrzeby.
5. Struktura osobowości człowieka – z osobowością czyli psychiką związane są potrzeby psychiczne np. potrzeby bezpieczeństwa, samorealizacji, poczucia własnej wartości.

Podstawowe cechy potrzeb ludzkich:

Są one ilościowo nieograniczone i permanentnie się zdradzają. Żaden człowiek nie może liczbowo określić swoich potrzeb, a także nie może powiedzieć, że je wszystkie zna. Są jednocześnie ograniczone w swojej pojemności. Każdy człowiek odczuwa wiele potrzeb, jednak nie wszystkie jest w stanie zaspokoić. Są zawsze uwarunkowane społecznie. Każdy człowiek jest istotą społeczną. Funkcjonuje w określonej grupie społecznej, w związku z czym potrzeby które odczuwa są silnie skorelowane ze środowiskiem w którym przebywa. Są substytucyjne, co oznacza, że mogą się zastępować. Są komplementarne, co oznacza, że potrzeby wzajemnie się uzupełniają. Dużą komplementarnością charakteryzują się zwłaszcza potrzeby wyższego rzędu (potrzeby społeczne).

Środki zaspokajania potrzeb ludzkich:

Środkami zaspokajania potrzeb ludzkich są dobra, które służą do bezpośredniego zaspokojenia tych potrzeb. Biorąc pod uwagę cel do którego dane dobro zastosuje określony użytkownik, wyróżnić można dobra konsumpcyjne i produkcyjne. Dobra konsumpcyjne zaspokajają potrzeby ludzkie bezpośrednio w procesie konsumpcji np. artykuły żywnościowe, sprzęt AGD, RTV. Można zatem określić je jako produkt gospodarczy lub towar nabywany przez gospodarstwa domowe do spożycia. Natomiast dobra produkcyjne wytwarzane są do produkcji dóbr konsumpcyjnych. Zarówno dobra konsumpcyjne jak i produkcyjne dzieli się na dobra ekonomiczne i dobra wolne. Dobra ekonomiczne są produktami pracy ludzkiej czyli są wynikiem społecznego procesu produkcji i posiadają dwie istotne cechy. Do wytwarzania tych dóbr potrzebna jest praca ludzka i inne dobra ekonomiczne. Są dobrami, które zawsze występują w ograniczonej ilości w stosunku do potrzeb. Dlatego też zaspokajają potrzeby ludzkie tylko częściowo, dlatego określa się je jako dobra rzadkie. Dobra wolne to dane przez naturę np. powietrze, woda, opady atmosferyczne, a zatem nie są efektem społecznego procesu produkcji, ani przedmiotem procesu dystrybucji i występują zawsze w ilości nieograniczonej w stosunku do potrzeb. Biorąc pod uwagę dostępność dóbr konsumpcyjnych, dobra te można podzielić na dobra unikalne i dobra masowe. Dobra unikalne charakteryzują się rzadkością i niepowtarzalnością. Ponadto są wytwarzane w małych ilościach dla konkretnej grupy nabywców bądź konkretnego nabywcę. Ze względu na użyteczność dobra konsumpcyjne dzieli się na środki materialne czyli żywność i artykuły przemysłowe oraz środki niematerialne czyli usługi. Środki materialne zużywają się w trakcie konsumpcji. Środki niematerialne występują w postaci wartości społecznych i kulturowych np. informacja, wiedza, poczucie bezpieczeństwa. Kolejną grupę przedmiotów konsumpcji stanowią usługi, które są szczególnym rodzajem dobra i służą zaspokajaniu dobra przez bezpośrednie wykonywanie pracy. W przypadku gdy dobra konsumpcyjne pozostają względem siebie w określonej zależności wyróżnić można dobra substytucyjne, komplementarne i niezależne. Dobra substytucyjne to dobra, które posiadają podobne właściwości i zaspokajają podobne potrzeby. Dwa dobra są substytucyjnymi gdy wzrost/spadek ceny jednego dobra powoduje wzrost/spadek popytu na drugie dobro np. masło i margaryna. W przypadku gdy zmiana ceny pierwszego dobra nie wywołuje żadnej zmiany drugiego dobra, wówczas oba dobra są względem siebie niezależne. Dobra komplementarne są dobrami, których posiadanie powoduje zapotrzebowanie na inne dobra. Dwa dobra są komplementarne gdy wzrost/spadek ceny na pierwsze dobro powoduje spadek/wzrost popytu na drugie dobro np. samochód i benzyna, magnetowid i kaseta video. W zależności jak zmienia się wielkość popytu konsumentów na dane dobro w relacji do zmian jego dochodów, dobra konsumpcyjne można podzielić na dobra normalne i dobra podrzędne. Jeżeli na skutek wzrostu/spadku dochodów konsumenta zwiększy się/zmaleje jego popyt na dane dobro ceteris paribus to jest ono dobrem normalnym, natomiast jeżeli wzrost/spadek dochodów konsumenta wywołuje spadek/wzrost popytu konsumenta na dane dobro ceteris paribus to jest ono dobrem podrzędnym. Zasoby są wielkościami ekonomicznymi, których stan mierzy się w danym momencie (na koniec miesiąca, kwartału, roku). Służą one zaspokojeniu potrzeb człowieka, które to człowiek przekształca w procesie produkcji. W gospodarce zasoby występują w ograniczonej ilości. Wyróżnia się trzy podstawowe zasoby: ziemię, kapitał i pracę. Pod pojęciem ziemi rozumie się wszystko co znajduje na i pod powierzchnią ziemi. Ziemia jako zasób produkcyjny obejmuje grunty orne, pola, lasy, łąki, tereny przeznaczone pod zabudowę przemysłową i mieszkaniową, wodę, powietrze, a także bogactwa naturalne. Zasób kapitału obejmuje wszelkie składniki rzeczowe procesów wytwórczych, które są efektem pracy człowieka. Wyróżnia się kapitał rzeczowy i kapitał finansowy. Kapitał rzeczowy, zwany również dobrami kapitałowymi, odnosi się do dóbr inwestycyjnych występujących w postaci środków pracy jak i przedmiotów pracy. Kapitał finansowy może występować pod postacią pieniądza w czystej postaci, kredytu bankowego, wekslowego, papierów wartościowych. Kolejnym zasobem jest praca, czyli ludzie w wieku produkcyjnym dysponujący określoną wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniem wykorzystywanym w procesie gospodarczym.

Problem rzadkości i pojęcie kosztu alternatywnego

Zderzenie ograniczonych zasobów, czynników wytwórczych z nieograniczonymi potrzebami ludzkimi powoduje, że mamy do czynienia z problemem rzadkości w ekonomii. Rzadkość oznacza sytuację czy stan, której potrzeby i chęci indywidualne oraz społeczne przewyższają możliwości ich zaspokojenia przy posiadanych zasobach. Zatem rzadkość oznacza, że nigdy nie możemy mieć wszystkiego, co byśmy chcieli. Każdemu wyborowi towarzyszą dwa efekty: korzyści i koszty. Mając np. do dyspozycji wybór, pojechać na wycieczkę zagraniczną albo kupić TV, nie można zrealizować obu rzeczy naraz, bo kwota pieniędzy jest zbyt mała. Koszt towarzyszący wyborowi nazywamy kosztem alternatywnym, czyli kosztem utraconych korzyści, który informuje o wartości dobra materialnego lub usługi, z której trzeba zrezygnować, aby wybrać inne dobro lub usługę. Koszt alternatywny występuje wtedy, gdy posiadane zasoby czynników wytwórczych są niewystarczające do zaspokojenia wszystkich potrzeb.

Krzywa możliwości produkcyjnej. Załóżmy, że analizujemy gospodarkę, w której produkuje się dobra wojskowe i dobra cywilne. Możliwości produkcyjne obu dóbr zestawiono w tablicy: