Czasopismo Filozoficzne 01 (wrzesień 2006).pdf

ISSN1896-5059

CZASOPISMO

FILOZOFICZNE

nr1/

wrzeseń2006

wwwczasopsmoiozoiczneusedupl

CZASOPISMO FILOZOFICZNE

www.czasopismoﬁlozoﬁczne.us.edu.pl

INTERNETOWY PERIODYK NAUKOWY

PRZY INSTYTUCIE FILOZOFII

UNIWERSYTETU ŚLĄSKIEGO

Recenzenci

dr hab. Dariusz Kubok

prof. dr hab. Andrzej J. Noras

prof. dr hab. Kaziemierz Ślęczka

Zespół Redakcyjny

Piotr Nowara

Marta Ples

Projekt strony tytułowej

Piotr Nowara

(na motywach prac Michała Garygi)

Korekta i opracowanie techniczne

Piotr Nowara

Adres redakcji

czasﬁlo@us.edu.pl

nr 1/ wrzesień 2006

Czasopismo Filozoficzne – nr 1 – wrzesień 2006

SPIS TREŚCI

Marta Ples :

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA FILOZOFII LEONA BRUNSCHVICGA

Tomasz Bańczyk :

MAXA SCHELERA ROZUMIENIE ISTOTY FILOZOFII

Alicja Pietras :

POJĘCIE KATEGORII A PROBLEM GRANIC POZNANIA.

NICOLAI HARTMANN A IMMANUEL KANT

Błażej Tonacki :

FILOZOFICZNE PODSTAWY DZIAŁALNOŚCI KOMISJI EDUKACJI

NARODOWEJ. PRZYKŁAD OWEJ DZIAŁALNOŚCI

Marcin Kik :

LEONA PETRAŻYCKIEGO FILOZOFIA PRAWA

Piotr Nowara :

WOKÓŁ KONCEPCJI OBIEKTYWNOŚCI GOTTLOBA FREGEGO

Czasopismo Filozoficzne – nr 1 – wrzesień 2006

Marta Ples

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA FILOZOFII

LEONA BRUNSCHVICGA

Podjęcie filozoficznych rozważań zawsze wiąże się z określeniem czym jest

filozofia, jaki jest właściwy przedmiot jej badań oraz jakimi metodami powinna się

posługiwać, by poznanie, jakiego dostarcza, można było określić mianem

wartościowego. Rozważając tę kwestię, należy zaznaczyć, że niemożliwe jest

zdefiniowanie filozofii niezależne od kontekstu filozofowania. Jak pisze na ten temat

Herbert Schnädelbach „problem polega bowiem na tym, że poglądy na to, czym jest

filozofia i jak należy określić jej przedmiot i metody, odsyłają już zawsze do ogólnej

koncepcji filozofowania” 1 . Nie inaczej jest w przypadku poglądów Leona

Brunschvicga. Także w przypadku rozważań tego francuskiego filozofa przełomu XIX

i XX wieku sposób, w jaki pojmuje on filozofię nie może być rozpatrywany

w oderwaniu od całości prowadzonego przez niego namysłu. To, do jakich wniosków

dochodził, zastanawiając się nad światem, człowiekiem i ludzkimi osiągnięciami,

determinowało sposób, w jaki definiował filozofię. Miało także decydujący wpływ na

wskazywane przez myśliciela granice możliwości poznania filozoficznego, a zatem,

wkonsekwencji, na uznawane przez niego powinności iwłaściwe zadania

filozoficznego namysłu. Z drugiej zaś strony, sposób, w jaki pojmował filozofię,

zakreślał krąg badań i wyznaczał metodę, jaką Brunschvicg się posługiwał.

Tę zależność należy brać pod uwagę, analizując najczęściej cytowaną, ze

sformułowanych przez francuskiego myśliciela, definicję filozofii, która brzmi:

„aktywność intelektualna osiągająca świadomość siebie, oto czym jest kompletne

studium całościowego poznania, oto czym jest filozofia” 2 . Nie sposób zrozumieć tej

1 H. Schnädelbach: Filozofia . W: Filozofia. Podstawowe pytania . Red. E . M a r t e n s ,

H. Schnädelbach. Tłum. K . K r z e m i e n i o w a . Warszawa 1995, s. 58.

2 L. Brunschvicg: La modalité du jugement . Paris 1964, s. 5.

Czasopismo Filozoficzne – nr 1 – wrzesień 2006

definicji bez przywołania najważniejszych rozważań francuskiego myśliciela oraz

wniosków, do jakich te rozważania go doprowadziły.

Tym, co w przywołanej próbie określenia istoty filozofii wysuwa się na pierwszy

plan, jest mocne zaakcentowanie znaczenia poznania osiąganego w wyniku

aktywności intelektualnej. Poznanie jest tu podstawą, na której budowane jest

rozumienie filozofii, co pozwala spodziewać się, że kwestie teoriopoznawcze będą

zpunktu widzenia rozważanej koncepcji szczególnie istotne. I rzeczywiście,

wkoncepcji Brunschvicga mamy do czynienia z uznaniem problematyki

epistemologicznej za centralną, co stanowi rezultat refleksji nad relacją istniejącą

między rzeczywistością a ludzkim umysłem.

Założenia teoriopoznawcze zostały przez francuskiego filozofa najpełniej

wyłożone na stronach opublikowanej w 1897 roku rozprawy doktorskiej pod tytułem

La modalité du jugement ( Modalność sądu ). Przeprowadzone w tej pracy analizy

prowadzą francuskiego myśliciela do uznania rzeczywistości za „ciało obce,

nieprzyswajalne dla myśli na mocy samej [...] definicji” 3 . Filozof dobitnie

akcentuje dualizm bytu i myśli, który jest, jego zdaniem, pierwotny i nieusuwalny 4 .

Rzeczywistość nie jest nam zatem, zdaniem filozofa, dana bezpośrednio. Stanowisko

filozoficzne Leona Brunschvicga jest bezsprzecznie stanowiskiem idealistycznym:

filozof uznaje treści świadomości za jedyną rzeczywistość bezpośrednio dostępną

człowiekowi. Doskonale odzwierciedlają to następujące słowa myśliciela: „poznanie

ustanawia świat będący światem dla nas. Poza nim nie ma niczego; rzecz, która byłaby

poza zasięgiem poznania, byłaby z definicji nieosiągalna, niemożliwa do określenia,

co oznacza, że dla nas byłaby równoznaczna z nicością” 5 .

Zawężenie tego, co bezpośrednio dane w poznaniu do sensów, pojęć, krótko

mówiąc: do treści umysłu, wyznacza obszar filozoficznych badań Leona

Brunschvicga. W przypadku tej koncepcji mamy do czynienia z ograniczeniem

rozważań do refleksji nad aktami myślenia i wytwarzanymi przez nie treściami.

Bardzo ważną tego konsekwencją jest redukcja metafizyki do teorii poznania.

Brunschvicg uważa, że filozofia, by nie wykraczać poza swe możliwości

3 E. G i l s o n, T. L a n g a n, A.A. M a u r e r: Historia filozofii współczesnej: od Hegla do czasów

najnowszych . Tłum. B . C h w e d e ń c z u k , S . Z a l e w s k i . Warszawa 1979, s. 321.

4 Por. L. Brunschvicg: La modalité... s. 96.

5 Ibidem, s. 2.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: