MODLITWA (gr. [euché], [proseuché], [déesis]; łac..pdf

MODLITWA (gr.  [euché],  [proseuché],  [déesis]; łac.

precatio, preces, supplicium, supplicatio, oratio) – kontakt myślowo-słowny

osoby ludzkiej z Bogiem, jako zasadnicza forma życia religijnego.

Wszystkie religie uznają doniosłość m., dając temu wyraz w tekstach

modlitewnych oraz w podkreślaniu jej roli w życiu osobistym i społecznym

człowieka. Na konieczność m. zwracają uwagę zwł. religie monoteistyczne

(judaizm, chrześcijaństwo, islam); znajduje to wyraz w pismach religijnych i

literaturze pięknej (np. gdy poeta w inwokacji zwraca się do bóstwa o

natchnienie w realizacji swego dzieła). M. ukazuje ludzką postawę w formie

religijno-literackiej w ST (Psalmy, Lamentacje). M. są pieśni religijne. Mają

one sens teologiczny, stanowiąc rozpowszechnioną (zwł. w Polsce) formę

przeżywania wiary, związaną z zapowiedzią (adwentem) przyjścia Zbawiciela,

Jego męki i zmartwychwstania, Jego obecności eucharystycznej oraz rolą

opiekuńczą Jego Matki – Marii. Teologiczna treść i bogata melodyka pieśni

religijnych stały się formą m. („qui cantat bis orat”) wznoszącej osobę ludzką

ku Transcendencji. M. jest obecna w ludzkiej kulturze od wieków jako jej

podstawowy składnik, mający uszlachetnić modlącą się osobę. W objawieniu

chrześcijańskim, gdy apostołowie prosili Chrystusa, by nauczył ich modlić się,

usłyszeli wielką prawdę, że Bóg jest Ojcem każdego człowieka („Ojcze nasz,

któryś jest w niebie”).

U ZASADNIENIE MODLITWY . Potrzebę m. uzasadniają te same czynniki, jakie

stoją u podstaw religii, tzn. przeżywanie przygodności ludzkiego istnienia oraz

poszukiwanie oparcia w Bogu. Kruchość ludzkiego bytowania (nieszczęścia,

choroby, śmierć) wywołuje potrzebę dobra i spełniania się człowieczeństwa

przez właściwe człowiekowi doskonalące działanie. Dostrzeżenie i uznanie

własnej przygodności dokonuje się często w formie przeżyć emocjonalnych,

niekoniecznie ujętych w teoretyczne sądy. Człowiek wie, że musi odejść z tego

świata. Fakt ten napełnia go trwogą ze względu na niepewność losu własnego i

swych najbliższych po śmierci. Przeżywając lęk i zatroskanie, wzbudza w

sobie otuchę przez modlitewne zwrócenie się o pomoc do Boga. Swej

przygodności doświadcza człowiek szczególnie podczas chorób; wówczas

często zwraca się do Źródła życia o siły potrzebne do zniesienia cierpień.

Doświadczenie własnej kruchości powoduje zazwyczaj zwrot ku Bogu jako

jedynej siły władnej umocnić bytowanie człowieka, który z ufnym

Modlitwa

PEF - © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

przekonaniem prosi o pomoc. Prośbę można wyrazić nie tylko w słowach, ale

także w formie postu czy przez inne wyrzeczenia lub uczynki życia

osobowego, będące ofiarą dla innych.

W człowieku tkwi nieugaszone pragnienie szczęścia jako naturalne

nastawienie woli, która będąc źródłem osobowego działania ma swój

przedmiot, jakim jest dobro jako dobro. Wola może więc wyłonić z siebie akty

pożądania dobra (nawet to, co okazuje się złem, to w momencie chcenia

postrzegane jest jako dobro). Dobrem właściwym jest tylko dobro najwyższe –

Bóg. W interpretacji tego zjawiska panuje przekonania, że pragnienie szczęścia

jest nieuświadomionym pragnieniem Boga, ujrzenia Go intuicyjnie, bez

żadnych pośredników, co ze względu na nieskończony dystans stworzenia

(człowieka) do Boga może ziścić tylko sam Bóg. Bóg wrażając w człowieka

takie naturalne pragnienie powołał go do nawiązywania kontaktu z Nim przez

akty życia religijnego.

Religia jest więzią osoby ludzkiej z osobą Boga jako Stwórcą, Celem i

Wzorem. Aktualizacja tej więzi dokonuje się w m., podczas której człowiek w

sposób świadomy i dobrowolny może podejmować akty decyzyjne oparte na

naturalnym przyporządkowaniu swej woli do dobra jako dobra. Pożądanie

jakiegoś konkretnego dobra powstaje na mocy koniecznego naturalnego

związania ludzkiej woli z Dobrem Najwyższym. Bóg jako dobro samo w sobie

jest podstawową racją wszelkich ludzkich decyzji w wyborach dobra

osobowego. M. jako osobowy kontakt z Bogiem staje się doskonałym

środkiem do realizowania ludzkich potencjalności i samostanowienia osoby

przez prawe akty decyzji. M. daje psychiczną siłę konieczną w ludzkim

moralnym postępowaniu.

M. uzdalnia człowieka do spotkania z Bogiem w momencie

podejmowania ostatecznej decyzji w trakcie przejścia przez biologiczną śmierć

– przejścia ze stanu ziemskiego pielgrzymowania do stanu spełnienia się

osobowego w życiu wiecznym podczas spotkania z dobrem jako dobrem –

Bogiem.

F ORMY MODLITWY . Nawiązania kontaktu z Bogiem dokonuje człowiek na

wzór kontaktu z drugą osobą – za pomocą myśli, słów i gestów. Nie znaczy to,

że Boga informuje się o tym, co jest Mu nieznane – Bóg w swym poznaniu

przenika byty stworzone, zna ludzką osobę lepiej niż każdy zna samego siebie.

Modlitwa

PEF - © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

Nasze zwrócenie się do Boga w myślach, gestach i słowach jest

potwierdzeniem siebie jako podmiotu świadomego i wolnego w swym

osobowym działaniu. Człowiek bierze odpowiedzialność za to, o co się modli i

za tych, o których się modli. Odpowiedzialność za wszelkie ludzkie czyny jest

nieodłączna od działania w perspektywie naturalnej oraz w perspektywie

nadprzyrodzonej, w której człowiek szuka kontaktu z samym Bogiem –

Stwórcą natury, wobec którego ostatecznie dokonuje się wszelka

odpowiedzialność osobowa.

Wyróżnia się 3 zasadnicze formy m.: błagalną, dziękczynną i

chwalebną, jako kierujące się trzema motywami – prośbą, dziękczynieniem i

uwielbieniem.

M . b ł a g a l n a zawiera motyw prośby, pierwotny w relacji stworzenia

do Boga, wypływający z odczucia bytowej przygodności człowieka. Człowiek

doświadcza swej słabości w realizowaniu dobra i przezwyciężaniu atakującego

zła kryjącego się pod postacią pozornego dobra. Stąd rodzi się spontaniczne

zwrócenie się do Boga o pomoc w rozeznaniu dobra i umocnieniu siły do

realizowania godziwego dobra. W przeżyciu modlitewnym charakterystyczna

jest prośba do Bogarodzicy: „módl się za nami grzesznymi teraz i w godzinie

śmierci naszej”. Przeżycia życiowe wymagają pomocy nadprzyrodzonej w

momencie przechodzenia przeszłości w przyszłość, czyli „teraz”, będącego

aktualizacją całego życia. Drugim najważniejszym momentem jest przejście

trwania czasowego do wieczności, czyli szczytowy moment życia – śmierć. M.

błagalna w godzinie śmierci jest zebraniem wszelkich ludzkich próśb

potrzebnych dla godnego życia.

M . d z i ę k c z yn n a jest uznaniem otrzymanego daru i jakby

odesłaniem tego daru do Boga-Darczyńcy. Człowiek w naturalny sposób

rozpoznaje i uznaje dobra, które otrzymuje od innych. Dziękczynienie za dar

uszlachetnia obdarowanego, a nadto przysposabia do przyjęcia nowych darów,

albowiem uznaje darczyńcę, do którego w dziękczynieniu „odsyła” uzyskane

dobro.

M . u w i e l b i e n i a występuje wtedy, gdy człowiek przeżywający siebie

i świat w perspektywie Boga jest zdolny wznieść się na szczyty swej

duchowości i uznać oraz wyrazić w m. transcendencję Boga. W języku

religijnym można to nazwać m. chwalebną: uwielbieniem będącym radosnym

Modlitwa

PEF - © Copyright by Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu

uznaniem Boga w Jego Boskim działaniu. Zachwycenie się Bogiem w takiej

m. jest wprawdzie nieadekwatne do Boskiej nieskończoności, jednak jest to

najwznioślejsze przeżycie ludzkiej osoby, dotyczy bowiem najwznioślejszego

przedmiotu, a jest dokonane w najdoskonalszym akcie osobowym

kontemplacji i miłości.

M . m i s t yc z n a . Mistyczna m. budzi nieodmienne zainteresowanie w

ludzkiej kulturze. Przez mistykę rozumie się życie duchowe człowieka

związane z bardzo osobistym przeżywaniem Boga i obcowaniem z Nim. Takie

przeżywanie Boga, występujące w różnych religiach, nabiera niekiedy w opisie

charakteru panteizującego – jakby już doszło do zjednoczenia z Absolutem.

Miałoby się to zrealizować na drodze medytacji, uwalniającej myśl od

determinacji poznawczych, a skupiających intensywne myślenie na jakiejś

Jedni. Taki opis przypomina neoplatońskie ekstatyczne poznanie ducha,

wyłonionego w procesie emanacyjnym poszczególnych hipostaz; duch ten w

akcie ekstazy ma zdolność swoistego powrotu do źródła wszelkiej emanacji –

do Jedni, która jako wylewne dobro, „wypowiada się” w gradualistycznie

wyłanianych hipostazach.

W kulturze chrześcijańskiej znane są stany mistycznych przeżyć jako

wewnętrzne zjednoczenie się duszy z Bogiem (jako czystym duchem –

czystym poznaniem i miłością). Może się to dokonać przez pozbywanie się

różnych pośredników poznania i miłości, takich jak angażujące człowieka

uczucia, przywiązania, skojarzenia poznawcze, formuły m. i formy

realizowania religijności. To pozbywanie się dogodnych form życia

duchowego zostało nazwane „nocą zmysłów”. Chodzi o to, by nie wiązać się

nadmiernie z tym, co jest jedynie środkiem, nawet użytecznym na pewnym

etapie życia, ale kierować się wyłącznie ku Temu, kto jest Celem, Istnieniem,

Prawdą, Miłością, Pięknem, a także racją istnienia i działania wszelkiego

stworzenia. W Nim zatapia się ludzki duch w aktach miłości kierowanych już

bez pośrednictwa zmysłów, a nawet determinacji pojęciowych. Takie

zatopienie się miłosne w Źródle i Celu daje poczucie jedności. Na czym owa

przeżywana jedność polega? W ludzkich aktach poznania i miłości występuje

zdwojenie na podmiot i przedmiot poznania i miłość. To zdwojenie zachodzi

także w przeżyciach mistycznych. Bóg w swym bytowaniu jest nieskończenie

odległy od człowieka, ludzkie akty nie dosięgają go w Nim samym. Nie

Modlitwa

posiadamy bezpośredniego oglądu Boga, możemy jedynie poznać skutki

Bożego działania w fakcie ich istnienia, ich racjonalnej natury, w ich działaniu

przyporządkowanym ostatecznie jednemu celowi – Bogu jako Dobru. Akty

naszej woli, jako akty miłości można ukierunkować ku Bogu. Akty te,

wyłonione przez przedmiot, uszlachetniają podmiot, lecz nie modyfikują

transcendentnego przedmiotu – Boga. Jak więc możliwe jest zjednoczenie

mistyczne? Bóg jest przedmiotem naszych aktów, o ile partycypatywnie jest w

nich obecny. W procesie mistycznego poznania występują u człowieka bardzo

intensywne akty duchowego poznania i miłości do Boga. W aktach poznania

zanikają treści zmysłowopoznawcze („noc zmysłów”). Także wszelkie akty

poznania duchowego są wobec Boga nieadekwatne („noc ducha”) – akty

miłości zaś są zbyt powierzchowne, niestałe, nie ogarniają siebie w darze dla

Boga. Jednak akty te są skierowane wyłącznie do Boga, mimo doświadczenia

niedosytu tej wyłączności. Przeżywany w tych aktach poznania i miłości Bóg,

jako jedyny przedmiot, jawi się w niedosycie wyłączności. Akty mistycznego

poznania i miłości, chociaż uznawane jako niedoskonałe i nieadekwatne, są

nasycone Bogiem i wyłącznie Bogiem. Bóg jest przeżywany jako obecny w

tych aktach. Owa obecność jest jednak obecnością partycypowaną wg mojej

miary, jest przeżywana jako „Bóg we mnie” i „Bóg dla mnie”, mimo odczucia

nieskończonej odległości Boga.

To, co w filozofii jest nazwane partycypatywną obecnością Boga w

stworzeniu – a więc obecnością stwórczości, wzoru i celu – przez mistyka jest

odczytane intuicyjnie jako obecność Boga w moim przeżyciu dla mnie. Daje to

poczucie najgłębszej więzi z Bogiem, bowiem przeżyte w osobowych aktach

skierowanych wprost i wyłącznie do Boga, który przez partycypację jest

obecny w swym stworzeniu. Stworzenie istnieje, gdyż, jako że z siebie nie

włada swym istnieniem, jest nieustannie stwarzane wg porządku Boskiego

rozumu.

W mistycznym zjednoczeniu, czyli w osobistym przeżyciu Bożej

obecności Bóg jawi się jako przez mnie kochany. W aktach m. mistycznej

człowiek doświadcza obecności Boga konkretnie (nie abstrakcyjnie).

Doświadczenie to stanowi o mistycznym zjednoczeniu i Bożej obecności w

„ja” oczyszczonym z pośredników poznawczych i wolitywnych.

Modlitwa

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: