drgania_hutnictwo.pdf

Materiały szkoleniowe z zakresu wspomagania

profilaktyki narażenia na drgania mechaniczne

w hutnictwie

Materiał opracowany w ramach Programu Wieloletniego pn. "Dostosowywanie warunków pracy w

Polsce do standardów Unii Europejskiej" etap II Część B: Program realizacji zadań w zakresie służb

państwowych: zadanie 05.4: Komputerowe wspomaganie profilaktyki narażenia na hałas i drgania w

środowisku pracy

Drgania mechaniczne są jednym z czynników fizycznych środowiska pracy

oddziałujących niekorzystnie na organizm człowieka. Powszechność ich

występowania powoduje, że bez uwzględnienia drgań nie jest możliwa wiarygodna

merytorycznie ocena parametrów środowiska pracy. Mimo rosnącej świadomości

dotyczącej szkodliwego oddziaływania drgań na człowieka oraz podejmowania

działań zmierzających do ich ograniczania nadal liczba osób narażonych na drgania

stanowi istotny odsetek zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki.

Jedną z sekcji gospodarki, w której mamy do czynienia z dużą liczbą źródeł

szkodliwych drgań jest hutnictwo. Specyficzną cechą tego sektora są maszyny,

urządzenia i procesy technologiczne wytwarzające drgania mechaniczne o bardzo

dużych amplitudach przyspieszeń. Praktycznie na każdym stanowisku pracy w

hutnictwie pracownik narażony jest na szkodliwe oddziaływanie drgań. Są to często

drgania o charakterze niskoczęstotliwościowym, szczególnie trudne do wytłumienia

metodami pasywnymi – drgania, dla których środki ochrony zbiorowej i indywidualnej

charakteryzują się małą skutecznością. Należy podkreślić, że na drgania w hutnictwie

narażeni są nie tylko pracownicy produkcyjni, ale również pracownicy obsługi,

których miejsca pracy znajdują się w sąsiedztwie hali przemysłowej. Mimo

wprowadzania nowoczesnych maszyn i urządzeń, oraz stałego udoskonalania

technologii i zautomatyzowania niektórych procesów przetwórczych nadal narażenie

na drgania jest powszechne i jest przyczyną poważnych problemów zdrowotnych

wśród pracowników tego sektora. Przedstawione w dalszej części poradnika

informacje dotyczące drgań mechanicznych (obejmujące zarówno oddziaływanie

drgań na organizm człowieka, jak i zasady pomiaru drgań i oceny ryzyka

zawodowego) mogą zostać wykorzystane w profilaktyce narażenia na drgania

mechaniczne na każdym stanowisku pracy sektora hutniczego.

Stan zagrożenia drganiami w środowisku pracy człowieka

Podstawowym źródłem danych dotyczących zagrożenia drganiami w środowisku

pracy jest opracowanie przygotowywane corocznie przez Główny Urząd Statystyczny

(„Warunki pracy w 2004 r.”, „Warunki pracy w 2005 r.” i „Warunki pracy w 2006 r.”).

Z Rys. 1 wynika, że drgania mechaniczne (wibracja) jest szóstym pod względem

liczby zagrożonych pracowników czynnikiem szkodliwym środowiska pracy. W 2006

roku na drgania mechaniczne było narażonych 18788 pracowników. W ostatnich

latach liczba pracowników zagrożonych drganiami mechanicznymi rosła.

Rys. 1. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach

2003 – 2006 (dla najczęściej występujących czynników).

Rys. 2. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według

sekcji gospodarki narodowej.

Rys. 3. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według

działów gospodarki narodowej należących do sekcji przetwórstwa przemysłowego.

Na Rys. 2 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w

poszczególnych sekcjach gospodarki narodowej w 2006 roku. Z przedstawionych

danych statystycznych wynika, że najwięcej osób zagrożonych drganiami

mechanicznymi pracowało w sekcjach: przetwórstwa przemysłowego (6461

zagrożonych), budownictwa (3769) i górnictwa (3333).

Na Rys. 3 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w

poszczególnych działach wchodzących w skład sekcji przetwórstwa przemysłowego

w 2006 roku.

Z przedstawionych danych wynika, że najwięcej osób zagrożonych drganiami

mechanicznymi pracowało w działach: produkcji metalowych wyrobów gotowych, z

wyłączeniem maszyn i urządzeń (1294 zagrożonych), produkcji pozostałego sprzętu

transportowego (1186) oraz produkcji metali (1019).

Oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm człowieka

Drgania mechaniczne przenoszone do organizmu człowieka mogą być szkodliwe i

przy długotrwałym narażeniu wywoływać zaburzenia, doprowadzając w konsekwencji

do trwałych, nieodwracalnych zmian chorobowych. Negatywne skutki oddziaływania

drgań zależą sposobu w jaki człowiek jest na nie eksponowany. W zależności od

miejsca ekspozycji rozróżniamy drgania ogólne i miejscowe.

Z drganiami miejscowymi mamy do czynienia, gdy narażenie na drgania

mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne. Badania

epidemiologiczne wykazały ścisły związek przyczynowy między występowaniem u

pracowników zmian chorobowych a pracą w narażeniu na drgania miejscowe. Stąd

zespół tych zmian, zwany zespołem wibracyjnym, został uznany w wielu krajach, w

tym również w Polsce, za chorobę zawodową. Najczęściej rejestrowaną postacią

zespołu wibracyjnego jest tzw. postać naczyniowa, charakteryzująca się

zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk. Objawiają się one blednięciem opuszki

jednego lub więcej palców i stąd pochodzi jedno z potocznych określeń tej postaci

zespołu wibracyjnego jako „choroby białych palców”. Kolejne postacie zespołu

wibracyjnego to postać naczyniowa i postać kostno-stawowa, przy czym mogą

wystąpić też inne postacie mieszane.

Zmiany w układzie nerwowym powstałe na skutek działania drgań miejscowych to

głównie zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, a także dolegliwości

w postaci drętwienia czy mrowienia palców i rąk. Jeżeli narażenie na drgania jest

kontynuowane, zmiany pogłębiają się, prowadząc do obniżenia zdolności do pracy i

innych czynności życiowych.

Na drgania mechaniczne oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne

narażeni są głównie operatorzy ręcznych narzędzi stosowanych powszechnie w

przemyśle hutniczym.

Negatywne skutki zawodowej ekspozycji na drgania o oddziaływaniu ogólnym

dotyczą zwłaszcza układu kostnego i narządów wewnętrznych człowieka. W układzie

kostnym chorobowe zmiany powstają głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Niekorzystne zmiany w narządach wewnętrznych, pojawiające się na skutek

działania drgań ogólnych, są głównie wynikiem pobudzenia poszczególnych

narządów do drgań rezonansowych co może doprowadzić do pojawienia się

zaburzeń w ich czynnościach, a nawet w skrajnych przypadkach do mechanicznego

rozerwania narządów. Oprócz możliwości uszkodzenia narządów wewnętrznych,

drgania o działaniu ogólnym mogą wywoływać szereg innych zaburzeń i schorzeń w

organizmie ludzkim, takich jak zaburzenia narządu równowagi, zaburzenia czynności

mięśni i ścięgien, uszkodzenia stawów, pogarszanie się ostrości wzroku, zaburzenia

w układzie krwionośnym.

Na drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm są narażeni przede

wszystkim operatorzy maszyn. W tych przypadkach drgania przenoszone są do

organizmu z siedzisk przez miednicę, plecy i boki. Należy jednak pamiętać, że

zawodowa ekspozycja na drgania ogólne często dotyczy też pracowników

obsługujących w pozycji stojącej maszyny i urządzenia stacjonarne eksploatowane w

różnych pomieszczeniach pracy. Wówczas drgania przenikają do organizmu

pracownika przez jego stopy z drgającego podłoża, na którym usytuowane jest

stanowisko pracy, a skutki działania tych drgań są podobne jak drgań

transmitowanych z siedzisk. Omówione oddziaływania drgań na organizm człowieka

znalazły swoje odzwierciedlenie w obowiązującym wykazie chorób zawodowych.

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie

wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach

zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz

podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132, poz. 1115) zespół

wibracyjny uznawany jest za chorobę zawodową. W rozporządzeniu wymieniono

trzy postacie tej choroby:

naczyniowo-nerwową,

kostno-stawową,

mieszaną: naczyniowo-nerwową i kostno-stawową.

Rys. 4. Dominujące choroby zawodowe w Polsce w 2006 r. – liczba stwierdzonych przypadków.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: