drgania_hutnictwo.pdf

(560 KB) Pobierz
Problem hałasu w środowisku pracy i życia człowieka
Materiały szkoleniowe z zakresu wspomagania
profilaktyki narażenia na drgania mechaniczne
w hutnictwie
Materiał opracowany w ramach Programu Wieloletniego pn. "Dostosowywanie warunków pracy w
Polsce do standardów Unii Europejskiej" etap II Część B: Program realizacji zadań w zakresie służb
państwowych: zadanie 05.4: Komputerowe wspomaganie profilaktyki narażenia na hałas i drgania w
środowisku pracy
Drgania mechaniczne są jednym z czynników fizycznych środowiska pracy
oddziałujących niekorzystnie na organizm człowieka. Powszechność ich
występowania powoduje, że bez uwzględnienia drgań nie jest możliwa wiarygodna
merytorycznie ocena parametrów środowiska pracy. Mimo rosnącej świadomości
dotyczącej szkodliwego oddziaływania drgań na człowieka oraz podejmowania
działań zmierzających do ich ograniczania nadal liczba osób narażonych na drgania
stanowi istotny odsetek zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki.
Jedną z sekcji gospodarki, w której mamy do czynienia z dużą liczbą źródeł
szkodliwych drgań jest hutnictwo. Specyficzną cechą tego sektora są maszyny,
urządzenia i procesy technologiczne wytwarzające drgania mechaniczne o bardzo
dużych amplitudach przyspieszeń. Praktycznie na każdym stanowisku pracy w
hutnictwie pracownik narażony jest na szkodliwe oddziaływanie drgań. Są to często
drgania o charakterze niskoczęstotliwościowym, szczególnie trudne do wytłumienia
metodami pasywnymi – drgania, dla których środki ochrony zbiorowej i indywidualnej
charakteryzują się małą skutecznością. Należy podkreślić, że na drgania w hutnictwie
narażeni są nie tylko pracownicy produkcyjni, ale również pracownicy obsługi,
których miejsca pracy znajdują się w sąsiedztwie hali przemysłowej. Mimo
1
249348517.007.png
wprowadzania nowoczesnych maszyn i urządzeń, oraz stałego udoskonalania
technologii i zautomatyzowania niektórych procesów przetwórczych nadal narażenie
na drgania jest powszechne i jest przyczyną poważnych problemów zdrowotnych
wśród pracowników tego sektora. Przedstawione w dalszej części poradnika
informacje dotyczące drgań mechanicznych (obejmujące zarówno oddziaływanie
drgań na organizm człowieka, jak i zasady pomiaru drgań i oceny ryzyka
zawodowego) mogą zostać wykorzystane w profilaktyce narażenia na drgania
mechaniczne na każdym stanowisku pracy sektora hutniczego.
Stan zagrożenia drganiami w środowisku pracy człowieka
Podstawowym źródłem danych dotyczących zagrożenia drganiami w środowisku
pracy jest opracowanie przygotowywane corocznie przez Główny Urząd Statystyczny
(„Warunki pracy w 2004 r.”, „Warunki pracy w 2005 r.” i „Warunki pracy w 2006 r.”).
Z Rys. 1 wynika, że drgania mechaniczne (wibracja) jest szóstym pod względem
liczby zagrożonych pracowników czynnikiem szkodliwym środowiska pracy. W 2006
roku na drgania mechaniczne było narażonych 18788 pracowników. W ostatnich
latach liczba pracowników zagrożonych drganiami mechanicznymi rosła.
Rys. 1. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach
2003 – 2006 (dla najczęściej występujących czynników).
2
249348517.008.png 249348517.009.png
Rys. 2. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według
sekcji gospodarki narodowej.
Rys. 3. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według
działów gospodarki narodowej należących do sekcji przetwórstwa przemysłowego.
Na Rys. 2 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w
poszczególnych sekcjach gospodarki narodowej w 2006 roku. Z przedstawionych
3
249348517.010.png 249348517.001.png
danych statystycznych wynika, że najwięcej osób zagrożonych drganiami
mechanicznymi pracowało w sekcjach: przetwórstwa przemysłowego (6461
zagrożonych), budownictwa (3769) i górnictwa (3333).
Na Rys. 3 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w
poszczególnych działach wchodzących w skład sekcji przetwórstwa przemysłowego
w 2006 roku.
Z przedstawionych danych wynika, że najwięcej osób zagrożonych drganiami
mechanicznymi pracowało w działach: produkcji metalowych wyrobów gotowych, z
wyłączeniem maszyn i urządzeń (1294 zagrożonych), produkcji pozostałego sprzętu
transportowego (1186) oraz produkcji metali (1019).
Oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm człowieka
Drgania mechaniczne przenoszone do organizmu człowieka mogą być szkodliwe i
przy długotrwałym narażeniu wywoływać zaburzenia, doprowadzając w konsekwencji
do trwałych, nieodwracalnych zmian chorobowych. Negatywne skutki oddziaływania
drgań zależą sposobu w jaki człowiek jest na nie eksponowany. W zależności od
miejsca ekspozycji rozróżniamy drgania ogólne i miejscowe.
Z drganiami miejscowymi mamy do czynienia, gdy narażenie na drgania
mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne. Badania
epidemiologiczne wykazały ścisły związek przyczynowy między występowaniem u
pracowników zmian chorobowych a pracą w narażeniu na drgania miejscowe. Stąd
zespół tych zmian, zwany zespołem wibracyjnym, został uznany w wielu krajach, w
tym również w Polsce, za chorobę zawodową. Najczęściej rejestrowaną postacią
zespołu wibracyjnego jest tzw. postać naczyniowa, charakteryzująca się
zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk. Objawiają się one blednięciem opuszki
jednego lub więcej palców i stąd pochodzi jedno z potocznych określeń tej postaci
zespołu wibracyjnego jako „choroby białych palców”. Kolejne postacie zespołu
wibracyjnego to postać naczyniowa i postać kostno-stawowa, przy czym mogą
wystąpić też inne postacie mieszane.
Zmiany w układzie nerwowym powstałe na skutek działania drgań miejscowych to
głównie zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, a także dolegliwości
w postaci drętwienia czy mrowienia palców i rąk. Jeżeli narażenie na drgania jest
kontynuowane, zmiany pogłębiają się, prowadząc do obniżenia zdolności do pracy i
innych czynności życiowych.
Na drgania mechaniczne oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne
narażeni są głównie operatorzy ręcznych narzędzi stosowanych powszechnie w
przemyśle hutniczym.
Negatywne skutki zawodowej ekspozycji na drgania o oddziaływaniu ogólnym
dotyczą zwłaszcza układu kostnego i narządów wewnętrznych człowieka. W układzie
kostnym chorobowe zmiany powstają głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.
Niekorzystne zmiany w narządach wewnętrznych, pojawiające się na skutek
działania drgań ogólnych, są głównie wynikiem pobudzenia poszczególnych
4
249348517.002.png
narządów do drgań rezonansowych co może doprowadzić do pojawienia się
zaburzeń w ich czynnościach, a nawet w skrajnych przypadkach do mechanicznego
rozerwania narządów. Oprócz możliwości uszkodzenia narządów wewnętrznych,
drgania o działaniu ogólnym mogą wywoływać szereg innych zaburzeń i schorzeń w
organizmie ludzkim, takich jak zaburzenia narządu równowagi, zaburzenia czynności
mięśni i ścięgien, uszkodzenia stawów, pogarszanie się ostrości wzroku, zaburzenia
w układzie krwionośnym.
Na drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm są narażeni przede
wszystkim operatorzy maszyn. W tych przypadkach drgania przenoszone są do
organizmu z siedzisk przez miednicę, plecy i boki. Należy jednak pamiętać, że
zawodowa ekspozycja na drgania ogólne często dotyczy też pracowników
obsługujących w pozycji stojącej maszyny i urządzenia stacjonarne eksploatowane w
różnych pomieszczeniach pracy. Wówczas drgania przenikają do organizmu
pracownika przez jego stopy z drgającego podłoża, na którym usytuowane jest
stanowisko pracy, a skutki działania tych drgań są podobne jak drgań
transmitowanych z siedzisk. Omówione oddziaływania drgań na organizm człowieka
znalazły swoje odzwierciedlenie w obowiązującym wykazie chorób zawodowych.
Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie
wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach
zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz
podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132, poz. 1115) zespół
wibracyjny uznawany jest za chorobę zawodową. W rozporządzeniu wymieniono
trzy postacie tej choroby:
naczyniowo-nerwową,
kostno-stawową,
mieszaną: naczyniowo-nerwową i kostno-stawową.
Rys. 4. Dominujące choroby zawodowe w Polsce w 2006 r. – liczba stwierdzonych przypadków.
5
249348517.003.png 249348517.004.png 249348517.005.png 249348517.006.png
Zgłoś jeśli naruszono regulamin