Janko Z Czarnkowa - Kronik.pdf - Janko z Czarnkowa - ssaaggaa

4 O śmierci Kazimierza, króla polskiego. Roku

Pańskiego 1370, dnia ósmego miesiąca września,

który był dniem Narodzenia Najświętszej Panny

Maryi, gdy tak często wzmiankowany

najjaśniejszy król Kazimierz bawił na dworze

Przedbórz, przezeń na nowo razem z miastem

założonym, a przepięknie i zbytkownie

urządzonym, chciał, jak to było w jego zwyczaju,

iść na łowy jelenia. Gdy już wóz jego królewski

był przygotowany i król chciał wsiadać do niego,

niektórzy z wiernych radzili mu, aby w ten dzień

jechania na łowy zaniechał. Zgadzając się na to

król zamierzał już był pozostać, atoli któryś

niecnota podszepnął mu parę słów o jakiejś -jak

podobniej do prawdy sądzą - zabawie, wskutek

czego król, nie zważając na rozsądną rade, wsiadł

na wóz i pośpieszył do lasu na łowy. Tam,

nazajutrz, goniąc jelenia, gdy się koń pod nim

przewrócił, spadł z niego i otrzymał niemałą ranę

w lewą goleń. Z tego uderzenia niebawem

wywiązała się gorączka, która jednakże w

krótkim czasie go opuściła. Ponieważ jednak

wbrew zakazom swoich lekarzy, przez

nieumiarkowanie i łakomstwo nie chciał

powstrzymać się od różnych pokarmów,

zwłaszcza surowych owoców, orzechów

laskowych i innych, przede wszystkim zaś od

łaźni, która mu była przez mistrza Henryka z

Kolonii, lekarza jego nadwornego, męża wielkiej

sumienności, w mieście Sandomierzu zakazana,

więc tego samego dnia, kiedy wyszedł z łaźni,

zapadł, jak to rzeczony mistrz Henryk

przepowiedział, na ciężką gorączkę. Trawiony nią

ruszył rankiem do Krakowa, i uszedłszy jedną

milę od Sandomierza, napił się dużo zimnej

wody, po czym jeszcze się więcej rozpalił,

mordowany żarem wewnętrznym. W takim stanie

przywieziono go do pewnej posiadłości pana

Grota rycerza, kasztelana lubelskiego 22 , który

króla pana razem z całym jego dworem do siebie

zaprosił. Tutaj król spoczywał, tak silną gorączką

dnia tego trawiony, że tak lekarz jak i wszyscy

dworzanie o życiu jego zupełnie zwątpili. Na

drugi dzień, gdy za staraniem lekarza gorączka

żar swój złagodziła, wierni dworzanie, serdecznie

współczując jego niemocy, do wozu sposobem

koni się wprzągłszy i piechotą wóz ciągnąc,

ostrożnie przewieźli króla do klasztoru

koprzywnickiego braci Cystersów. W tym

klasztorze przez całe osiem dni leżąc

wypoczywał. Tutaj też ślubował Bogu i św.

Zygmuntowi, że chce podźwi-

22 Grot z Chrobrzan h. Rawa, kasztelan lubelski (1363-1374).

gnąc z ruin świątynię płocką, w której ze czcią

przechowywały się relikwie Zygmunta króla i

męczennika i wikariuszom kwartę, mianowicie

każdemu pół grosza dziennie na wieczne czasy,

ku czci Wszechmocnego i Najświętszej Panny

Maryi i św. Zygmunta króla, przeznaczyć. Potem,

gdym się zbliżył do niego i gdy rano mnie i

innym obecnym o ślubie oznajmił, zaraz poczuł

się cokolwiek wolniejszy od gorączki i polecił mi,

abym posłał do miasta Płocka dla obejrzenia

zwalisk świątyni i doniesienia mu o liczbie

wikariuszy, co niezwłocznie, jak było rozkazane,

wypełniłem, spiesznie wysyłając w tej sprawie

szlachetnego męża Jana ze Skrzynna, kapelana

dworu królewskiego. Następnie, gdy króla

przewieziono do dworu, zwanego Osiek i pewien

lekarz jego, mistrz Mateusz, wbrew zakazowi i

woli mistrza Henryka i nas wszystkich, pozwolił

mu napić się miodu, od tego znowu zapadł on na

większą gorączkę. Potem jednak, gdy przybył do

Nowego Miasta, tam we dworze swoim, prze-

pysznie zbudowanym, wziął od lekarzy na

przeczyszczenie i siły znakomicie odzyskał, tak iż

bez pomocy siadł na wóz i stanął w Opatowcu.

Tam zabawiwszy sporo dni, bardzo dobrze się

poprawił. Ale za namową wspomnianego wyżej

lekarza, mistrza Mateusza, pojechał dalej do

Krakowa. W drodze już pierwszej nocy porwała

go, jak się zdaje wskutek ruchu, gorączka, jak i

przedtem nie jedna lecz potrójna, gdyż przebywał

codzienną, trzydniową i czwartaczkę, które

zdawały się być dosyć lekkimi, lecz gdy

wszystkie się zeszły jednego dnia, męczyły go

srodze. Odtąd też dzień w dzień, aż do samego

przybycia do Krakowa, cierpienia jego się nie

umniejszały, lecz dręczyły go, coraz się

powiększając. W przedostatni dzień miesiąca

października przywieziono go na zamek

krakowski, gdzie też pierwszego dnia listopada

kazał pytać przeze mnie lekarzy, stojących przed

jego łożem, czy już jest w Krakowie. Gdy ich

zapytałem: „czy król pan jest w Krakowie?",

wyżej wspomniany mistrz Mateusz rzekł: „czy on

majaczy, czy dostał pomieszania zmysłów, że się

pyta, czy król jest w Krakowie?" Na to mu

odrzekłem: „wie on dobrze, że jest w... 23

ordynując lekkie lekarstwa, których będąc w

drodze mieć nie mogliście. Teraz jednak zdaje mu

się, że żadnych starań do tego nie przykładacie".

Na to mistrz Mateusz, jakby piorunem rażony, po-

23 W tym miejscu jest przerwa w tekście kroniki.

wiedział, że będzie ze swoimi kolegami dokładał

naj usilniej szych starań, o ile będzie umiał.

Wkrótce potem król przeze mnie kazał się ich

zapytać, czy spostrzegają w nim jakiekolwiek

oznaki śmierci, (żądając) aby mu to ze względu

na Boga wyjawili, by mógł rozporządzić co do

zbawienia swej duszy i co do domu. Oni zaś,

obyczajem lekarzy, wróżyli mu i przepowiadali

długie życie. Król wszakże, wątpiąc w odzyskanie

zdrowia, trzeciego dnia tegoż miesiąca, rano o

wschodzie słońca, napisał testament, w którym

tak kościołom, jak ubogim i sługom swoim wielką

ilość dóbr i dziedzictwa zapisał. Niektórym z

nich, mianowicie braciom Zbigniewowi,

Przedborowi i Pa-koszowi, zwanym

Zbigniewcami, zapisał miasto Włodzisław z

przyległościami. Naturalnym synom swoim

zapisał: Niemierzy - Bogucice, Kutów,

Pierzchnicę, Drugnię i inne wsie, Paszkowi -

Słodzień, Niekłań, Mieczdę 24 , Janowi - zamek

Międzygórze i wójtostwo w Zawichoście, Sobotę,

oraz wiele innych. Jaśkowi Żerawskiemu

Podgaje, i wielu innym dużo (majętności)

legował, co następnie było w części przez

Ludwika, króla węgierskiego i polskiego 25 , i

rodzicielkę jego królową Elżbietę 26 , siostrę

rodzoną króla Kazimierza, unieważnione 27 .

Synowi ukochanej swej nieboszczki córki

Elżbiety, żony Bogusława, księcia szczecińskiego

i pana Kaszubów, wnukowi swemu, imieniem

Kazimierz 28 , zapisał księstwa dobrzyńskie,

kujawskie, sieradzkie i łęczyckie, z zamkami

kruszwickim, bydgoskim, Wielatowem,

Wałczem. Krzyż złoty, bardzo wielkiej ceny,

wartości przeszło dziesięciu tysięcy florenów,

zapisał katedrze krakowskiej, ramię św. Kośmy

we wspaniałym pozłacanym cyborium - katedrze

poznańskiej, monstrancję z relikwiami i biblię

ozdobną - katedrze

24 Można też czytać: „Paszkowi (zwanemu) Złodziej - Niekłań, Mieczdę".

25 Ludwik Wielki (w Polsce zwany Węgierskim), syn Karola Roberta i Elżbiety

Łokietkówny, król Węgier od roku 1342, a od 1370 także następca Kazimierza

Wielkiego na tronie polskim, zmarł 10/11 wrzes'nia 1382.

26 Elżbieta, córka Władysława Łokietka, od 1320 r. żona króla węgierskiego

Karola Roberta, zmarła 29 grudnia 1380. 27 Tłumaczenie moje (M.D.K.).

28 Kazimierz (Kazko) ks. słupski, (+2 stycznia 1377), syn ks. Bogusława V i

Elżbiety, córki Kazimierza Wielkiego. Król Kazimierz, na krótko przed śmiercią

adoptował Kazka, a w testamencie poczynił na jego rzecz szerokie nadania,

chcąc zapewnić Kazkowi następstwo tronu polskiego po Ludwiku Węgierskim.

O jego dalszych losach opowiada niniejsza Kronika.

gnieźnieńskiej. Dwom córkom swoim 29

przeznaczył wszystkie ozdoby łoża, kotary i

okrycia z cienkiego płótna, purpurą, perłami

Janko Z Czarnkowa - Kronik.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: