PRAWO RZECZOWE
RZECZ (res) – pojęcie o szerokim zastosowaniu. Wyrazem tym określano przedmioty, okoliczności, sprawy, wydarzenia, działania, przedmioty sporu, proces.
PODZIAŁY RZECZY
1.
res corporales rzeczy materialne
rzeczy, których możemy dotknąć np. grunt, niewolnik, suknia, złoto
res incorporalen rzeczy niematerialne
rzeczy, których nie możemy dotknąć np. spadek, uprawnienia, użytkowanie
2.
res in pratrimonio
mogły znajdować się w majątku osoby prywatnej
res extra patrymonium
wyłączone z majątku osoby prywatnej, wyjęte z obiegu na podstawie:
res humani iuris
prawa ludzkiego:
- wspólne dla wszystkich ludzi np. woda
- publiczne np. droga, pomnik
res divisi iuris
prawa boskiego:
- rzeczy sakralne np. świątynie
- rzeczy religijne np. urny
- rzeczy święte, czyli oddane pod opiekę bogów np. bramy
3.
res mancipi
- grunty położone w Italii
- najstarsze służebności ziemskie
- niewolnicy oraz zwierzęta juczne (woły, konie, osły, muły)
res nec mancipi
- inne grunty
- pieniądze
- zwierzęta poznane później (słonie, wielbłądy)
4.
res immobiles rzeczy nieruchome
grunt wraz ze wszystkim co jest z nim trwale połączone
res mobiles rzeczy ruchome
5.
res fungibiles rzeczy zamienne
wszystko co da się zwarzyć, zmierzyć i policzyć np. mąka, oliwa
res infungibiles rzeczy niezamienne
oznaczone za pomocą cech indywidualnych np. koń rasy arabskiej
6.
rzeczy zużywalne
np. wino, oliwa, pieniądze
rzeczy nie zużywalne
np. koń, niewolnik, grunt
7.
rzeczy niepodzielne
rzeczy, które bez zniszczenia nie mogą być podzielone np. koń, posag, obraz. Każdy współwłaściciel posiadał idealną część ułamkową.
rzeczy podzielne
rzeczy, które można było bez naruszania ich wartości podzielić na części mniejsze np. wino, oliwa, mąka
8.
rzeczy pojedyncze
składały się na pewną całość
rzeczy złożone
składały się z kilku rzeczy pojedynczyk np. dom składał się z dachu i cegieł. Rzecz traktowana jako całość.
rzeczy zbiorowe
zbiór kilku żeczy pojedynczych lub złożonych np. biblioteka. Każda z rzeczy była traktowana osobno.
9.
FRUCTUS POŻYTKI – osobna kategoria rzeczy, pobierane w wyniku eksploatacji
fructus naturales
pożytki naturalne
np. owoce, zbiory
fructus pentendens
pożytki nie rozłączone z rzeczą macierzystą. Rozłączenie:
- separatio – rozłączenie samoistne
- perceptio – rozłączenie przez człowieka
fructus civiles
pożytki cywilne
np. czynsz, odsetki
POSIADANIE (possessio) – jest faktycznym władztwem nad rzeczą z zamierem zachowania jej dla siebie. Rozróżniamy:
· corpus – fizyczny stosunek osoby do rzeczy, zewnętrzny (obiektywny, materalny) element posiadania
· animus – wola, zamiar zatrzymania rzeczy jako swojej, wewnętrzny (psychiczny) element posiadania
POSIADANIE PODZIAŁ
possessio civilis posiadanie cywilne
Obejmowało władztwo fizyczne (corpus) oraz wolę zachowania rzeczy dla siebie. Rodziło bezpośrednią ochronę.
possessio naturalia posiadanie naturalne
Zachodziło gdy ktoś miał rzecz w fizycznym władaniu ale nie miał woli zachowania jej. Władza w cudzym imieniu np. depozytariusz, komandytariusz.
possessio iusta posiadanie słuszne
- posiadanie z tytułu prawa własności
- posiadanie niewadliwe
possessio iniusta posiadanie niesłuszne
- brak prawa do rzeczy np. złodziej
- posiadanie wadliwe np. zawładnięte siłą czy potajemnie
NABYCIE POSIADANIA – posiadanie można było nabyć w wyniku własnego działania lub w wyniku działania podwładnych. Nie można było nabyć posiadania w wyniku działania osób obcych. Wyjątki: dla wychowanka – opiekun, dla właściciela – prokurator.
Nabycie posiadania corpore et amino – nabycie fizycznego władztwa nad rzeczą z równoczesnym zamiarem przywłaszczenie jej sobie.
· nabycie corpus:
o zawładnięcie przedmiotem np. schwytanie zwierzęcia
o przy nieruchomości wkroczenie na grunt
· nabycie animus:
o pierwotne – zawładnięcie poprzez użycie siły
o pochodne – rozstrzygane wg. tzw. caussa possessionis
Nabycie posiadanie solo amino – wyjątkowa nabycie posiadania poprzez zmianę woli bez wręczenia corpus. Zmianę taką stanowiły
· traditio brevi manu „wydane krótką ręką” – dotychczasowy dzierżyciel stawał się na podstawie umowy jej posiadaczem.
· conctitutum posesorium – dotychczasowy posiadacz wyzbywał się posiadania, ale dzierżył ją nadal w imieniu nowego nabywcy.
UTRATA POSIADANIA
· corpore et amino – porzucenie rzeczy z zamiarem pozbycia się jej
· corpore – kradzież, zgubienie, zniszczenie
· amino – utrata chęci do posiadania rzeczy
OCHRONA POSIADANIA (ochrona posesoryjna) – interdykty wydane przez pretora, które odnosiły się tylko do stanu faktycznego. W procesie petytoryjnym rozstrzygano kwestię prawa własności. Nie miały znaczenia zarzuty opierające się na prawie do rzeczy, pretor jedynie ustalał:
- kto był ostatnim niewadliwym posiadaczem
- kto naruszył posiadanie
INTERDYKTY
interdykty restytutoryjne
interdykty ekshibitoryjne
interdykty prohibitoryjne
nakazywały działanie pozytywne np. zwrot rzeczy.
zmuszały do okazania czegoś lub kogoś np. okazania osoby
zabraniały pewnego zachowania np. przeszkadzania
interdicta retinendae possessionis (utrzymanie posiadania)
· uti possidentis – służył ochrony posiadaczy nieruchomości. Przy posiadaniu pozostawał posiadacz nie wadliwy. Obowiązywał zakaz używania siły – dotyczył obu stron.
· utrubi – służył do ochrony posiadaczy ruchomości (szczególnie niewolników). Wnosić mógł go również ten, kto to posiadanie utracił. Zwyciężała w sporze ta strona, która przez większą część roku (licząc wstecz) była niewadliwym posiadaczem.
interdicta recuperandae possessionis (zwrot rzeczy)
· unde vi – przywrócenie posiadanie nieruchomości na rzecz posiadacza niewadliwego, który został pozbawiony posiadania przemocą. Celem interdyktu było odzyskanie posiadania gruntu ze wszystkimi jego owocami. Mógł być wniesiony w ciągu jednego roku od czasu wyzucia z posiadania.
· de vi armada...
prawozaoczne