C. Norwid - Promethidion.pdf - lektury - pracowity.polon.uw

Ta lektura , podobnie jak tysiące innych, jest dostępna on-line na stronie

wolnelektury.pl .

Utwór opracowany został w ramach projektu Wolne Lektury przez fun-

dację Nowoczesna Polska .

CYPRIAN KAMIL NORWID

Promethidion ¹

   ²  ³

Pin ⁴ ditore onm ⁵

oie Umarły te oim ieni

o cień d h i nd erminem ⁶

o rd t o odth nie ni

oie oim oi ⁷ oem nem

odit iim nie mnie i iernm

ih o n tm niemiernm

o i d toreni t

oromnh BOGA ieri o i roier

trmienie otem r i n ier

r i nid nie rozpacza ⁸

m e droi m Każdy umiera

C. K. N.



. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Więc pożegnałem was, trie hiei ,

Bym nie osmucał tych brzegów zielonych,

A przecież m !

¹ Promethidion (z gr.) — syn, potomek Prometeusza.

² dio (z gr. dioo : rozmowa) — gatunek literacki, mający formę rozmowy mięǳy dwoma lub więcej

osobami, wywoǳący się ze starożytnej Grecji. Celem dialogu bywało często dotarcie do prawdy i jej przekazanie.

³ eio (z gr. eoo ) — końcowa część utworu literackiego, opisująca dalsze losy bohaterów lub wyjaśniająca

intencje autora albo znaczenie utworu.

⁴ Pini tr (–) — historyk i pisarz rzymski. Jego jedynym zachowanym ǳiełem jest tri

hitori ( itori ntrn ), roǳaj encyklopedii.

⁵ ditor on — oryginalna rzeźba powstała prawdopodobnie w latach – p.n.e. Rzymska kopia

znana jest jako „Umierający Gal” lub „Umierający gladiator”. Obecnie znajduje się w Muzeum Kapitolińskim

w Rzymie.

⁶ ermin — materiał pisarski wyrabiany z wyprawionej skóry zwierzęcej, wykorzystywany zwłaszcza w śre-

dniowieczu.

⁷ oimier iei (–) — przyjaciel Norwida, z którym poznał się w .

⁸ i nid nie ro — o , w sferze ciał znaczy także: rozstępuje, rozǳiela, rozciela. [przypis

autorski]

… Witajcie, anieli

Pokornej pracy, w szatach rozświetlonych,

Z zaplątanymi włosami w promienie,

Jak moda świętych uczy: odniehenie !…

O sztuko! Człowiek do ciebie powraca

Jak do cierpliwej matki ǳiecię smutne

Sztuka

Lub marnotrawny syn⁹, gdy życie skraca,

A słyszy Parek¹⁰ śpiew: « tn tn !…»

O sztuko, iene to erem ,

Tyś jest przymierza łukiem po potopach¹¹

Historii, tobie gdy oﬁary palem¹²,

Wraz się jagnięta pasą na okopach…

Ty wtedy skrzydła roztaczasz, złocone

W świątyni Pańskiej oknach szyb kolorem,

Jakby litanie, cicho skrysztalone,

Co na aniołów czekają wieczorem.

Tak jesteś czasu ciszy; czasu burzy

Ty się zamieniasz w ton , czekasz w trybunie,

Aż się sumienie kształtem wymarmurzy,

Podniesie czoło i fałsz w proch aż runie!

Tak jesteś czasu burzy; czasu gromu

Tyś bohaterstwa bezwiednym rumieńcem,

Z orłami hufce prowaǳisz do domu

I nad grobowcem, biała, stajesz z wieńcem…

 

Pismo to przyozdobić miałem myśl imieniem¹³, które by je od ormne książkowej

krytyki uchowało. Wszakże ufam do tyla¹⁴ publiczności, że tego sobie wybiegu, lubo¹⁵

⁹ n mrnotrn — w przypowieści Chrystusa ( nei , ,-) syn, który roztrwonił

majątek, jednak po powrocie do domu uzyskał przebaczenie ojca. Potocznie oznacza człowieka, która powraca

do bliskich i przyznaje się do popełnionych błędów.

¹⁰ Pri — w mit. rzym. boginie władające losem i przeznaczeniem luǳi. Wyobrażane jako prządki: pierwsza

z nich rozpoczynała snuć nić życia, druga ją odmierzała, a trzecia przecinała. Utożsamiane z gr. Mojrami.

¹¹ et rmier iem o otoh — wg ii o (Rǳ ) po potopie Bóg zawarł z Noem, jego

potomkami i wszystkimi żywymi stworzeniami przymierze, obiecując, że nie ześle już więcej potopu. Na znak

przymierza Bóg rozciągnął mięǳy obłokami łuk, czyli tęczę.

¹² em — tu: palim, palimy.

¹³ Pimo to rodoi miem m imieniem — początkowo utwór miał być zadedykowany Adamowi Po-

tockiemu.

¹⁴ do t — ǳiś: na tyle.

¹⁵ o (daw.) — chociaż, choć.

   Promethidion



arcyprzyjętego i od enm dem iee mi oheneo , nie pozwolę. Zamiast oi

imieni położę raczej o re samej. Forma greckiego dialogu¹⁶ zdała mi się być

najkorzystniejszą do zaszczepienia głównych pojęć o oe ti , bez czego niepodobna

do rozwinięcia dalszego, w prozie historycznej i w prozie technicznej, przystąpić.

W dialogach podobnych najważniejsze dla luǳkości pytania rozstrzygały się u tych

ludów, a mianowicie u Greków, u tych, mówię, bez których, przynajmniej co do n

omoi orm , nic jeszcze dotąd uczynić nie jesteśmy w stanie i nic się nie uczyniło sta-

nowczego.

W dialogu pierwszym iǳie o orm , to jest Pino .

W drugim o tre , to jest o oro i o światłość obu: Prd ¹⁷.

III

W obydwóch dialogach o zyskanie uznania potrzeby powagi jak najżywotniejszej i jak

najrozciąglejszej dla tego, co t się nazywa — a to zaś z powodów, których elemen-

tarne pojęcia czytelnik znajǳie naprzód¹⁸ w tych dialogach, potem w uszanowaniu pracy

luǳkiej, a potem w historii i technice.

Autor, nie mając na celu rom , który zaczyna od negacji i kończy na negacji, to

Rozum, Mądrość, Smutek

jest, kroku nie robi, a któremu drogi są utorowane i niespotykające zawad¹⁹, owszem,

rozprzestrzeniane nawet przez tych, którzy z konsekwencjami rozumu w czynie walczą:

ale — mając na celu mdro , która zaczyna od bojaźni bożej, «bo otiem mądrości

jest bojaźń boża»²⁰, a która, tak od oni o zaczynając, kończy na onoi o

— musi sobie rem , to jest bolesnym bojowaniem, drogę pierwej otwierać — i dla-

tego czytelnik wiele niemiłych rzeczy tam napotka, których smutno było do oie ,

smutniej dowieǳieć się, a jeszcze smutniej wywlekać na orm i pasować się²¹ z nimi.

Gorzką taką pracę dlaczegożeś przedsięwziął?…



DIALOG, W KTÓRYM JEST RZECZ O SZTUCE I STANO-

WISKU SZTUKI

JAKO FORMA

Nie za sobą z krzyżem Zbawiciela, ale za Zbawicielem rem oim , ta jest zasada

wszech-harmonii społecznej w chrześcĳaństwie — ten jest tego, co zowią materialnie

enoimi , rytm i akord. Ta to jest nareszcie tajemnica ruchu sprawiedliwego.

Taka rozmowa była o Chopinie²²,

Który nenm u nas jest artystą:

«Co do mnie, polski ja w nim mh ²³ cenię,

Nie melancholię romantyczno-mglistą,

I, chociaż małe mam wyobrażenie

Sztuka, Prawda

O sztuce, przecież wiem, co jest muzyka;

I może lepiej wiem od grającego,

¹⁶ orm reieo dio — Co do wiersza, który potocznością swoją powinien by niewiele nawet uwa-

gi zwracać, to już jest osobistość autora. – Mniema on, że, w drażliwie mogących dotykać (gǳieniegǳie)

przeprowaǳeniach myśli w życie, rtm miarą swoją i muzyką uspokaja, miarkuje i złagaǳa. Niepochopny do

uczynienia koncesji [ one (z łac.): zgoda, pozwolenie; tu: ustępstwo; Red. WL.] w toku rd , czuł się zo-

bowiązanym (w tym pierwszym poszycie [ ot (daw.): zszyta grupa kart w oprawie; ǳiś: zeszyt; Red. WL.])

koncesji tej w formie znaleźć miejsce. Literatura nasza pod tym względem, mianowicie w liryce, wiele liczy

przykładów. [przypis autorski]

¹⁷ ino doro rd — naczelne idee (wieczne i doskonałe byty, których rzeczywistość materialna jest

tylko odbiciem) u staroż. gr. ﬁlozofa, Platona (– p.n.e.).

¹⁸ nrd — wcześniej, po pierwsze, przede wszystkim.

¹⁹ d — przeszkoda.

²⁰ otiem mdroi et o o — cytat ze starotestamentowej ii rh (Syr ,).

²¹ o i — walczyć, zmierzyć się z kimś a. czymś.

²² hoin rder (–) — czołowy polski kompozytor i pianista epoki romantyzmu. Na emigracji

w Paryżu Norwid utrzymywał z Chopinem bliskie kontakty i towarzyszył mu w ostatnich tygodniach życia.

²³ mh — rozmach, zamierzenie.

   Promethidion



Jeśli mi serce bierze i odmyka²⁴,

Jak ktoś, do domu wchoǳący własnego».

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

«Jest to zapewne wiele — rzekł Bogumił —

Lecz ja bym główniej myśl artysty badał,

I czy dosłownie naród on spowiadał,

Czy się nie wstyǳił prawdy i nie stłumił,

Mogąc łatwiejszy oklask²⁵ zyskać sobie,

Mogąc być pręǳej i szerzej uznanym,

Czy, mówię, prawdę na swym stawiał grobie,

Grób

Czy się jej grobem podpierał ciosanym?»

«Cóż te morały do rzeczy należą? —

Konstanty na to ozwał się z młoǳieżą —

Albo cóż prawda tam, gǳie jest udanie,

Tam, gǳie jest wszystko przez naśladowanie²⁶?

Albo muzyka co by mi znaczyła,

Żebym ją musiał, jak hieroglif²⁷, badać,

Lub, wedle onych pojęć Bogumiła,

Żebym się musiał w mazurku²⁸ oid !

Co inem , to się każdemu podoba,

I konfesjonał na to niepotrzebny.

» o ho oni m r i od o …

o ho ‼«… Cóż na to Bogumił wielebny?»

Tu się rozśmiało wielu, co już znaczy,

Że najzupełniej prawda okazaną,

Śmiech

I, że mówiący pięknie się tłumaczy,

I już o sztuce tu nie rozmawiano.

Tylko grający, stojąc przy pulpicie,

O kompozycji mówili warunkach,

Muzyka

O tym wcieleniu życia w sztuki życie,

Gǳie kałkul²⁹ w duchu i duch sam w rachunkach.

Więc znów rozmowa własną prawdy wagą

W nieśmiertelniejszej powracała zbroi,

Bo są nieznane siły, które nagą

Myśl, gdy już o nią dumny człek nie stoi³⁰,

Na niespoǳianym stawiają świeczniku³¹.

Bo jest, powiadam, o określniku

Architektura taka, jak te gmachy,

Gǳie, któryś z mędrców starożytnych mniema,

Że dh się jego mieści, to na dachy

Wstępując płaskie, to pomięǳy dwiema

Kolumny w sieniach stając, to w piwnicy.

Więc i z rozmowy dhem tak się stało.

²⁴ odm — otwierać.

²⁵ o — poklask, brawa, uznanie.

²⁶ ndonie (gr. mimei ) — tu: jako termin wywoǳący się z estetyki (ǳieǳiny ﬁlozoﬁi zajmującej się

pięknem) gr. ﬁlozofa Arystotelesa (– p.n.e.). Mimesis to naśladowanie natury w ǳiele sztuki. Nie polega

na wiernym oddawaniu rzeczywistości, ale jej artystycznym przetworzeniu.

²⁷ hieroi (z gr. hierohi : święte znaki) — najstarszy roǳaj pisma starożytnego Egiptu. Nazwa stoso-

wana również do innych roǳajów pisma obrazkowego.

²⁸ mre (muz.) — stylizowana forma muzyczna oparta na tańcu ludowym: mazurze, oberku lub kujawiaku.

Do najsłynniejszych należą mazurki skomponowane przez Chopina.

²⁹ (z ros.) — kalkulacja.

³⁰ nie t o o — nie dbać o coś.

³¹ ti n ieni — czynić coś widocznym, znanym.

   Promethidion



C. Norwid - Promethidion.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: