WSTĘP DO PRAWOZNAWSTWA
POJĘCIE WYKŁADNI PRAWA
Ustanowienie relacja: norma prawna – zachowanie się adresata normy jest wynikiem złożonego procesu myślowego osoby działającej w imieniu kompletnego organu państwowego (sądu, prokuratury) lub innego podmiotu.
Ten proces myślowy nazywamy wykładnią prawa lub też interpretacją prawa.
WYKŁADNIA PRAWA jest to ustalenie sensu przepisów prawnych w celu sformułowania normy prawnej właściwej dla danego przypadku (toku lub stosunku).
Wykładnie można wykorzystać jedynie wtedy, gdy tekst prawny jest niejasny a więc budzi wątpliwości. Te sytuacje nazywamy sytuacją wykładni.
Wtedy, gdy zaś tekst prawny nie budzi wątpliwości to nie przeprowadzamy wykładni prawa i mamy do czynienia z bezpośrednim rozumowaniem prawa.
RODZAJE WYKŁADNI:
1. wykładnia legalna – może dokonać wykładni z mocą powszechnie obowiązującą jakiegokolwiek przepisu ustawy z wyjątkiem ustawy zasadniczej (konstytucji), której przepisu żaden organ z wyjątkiem sejmu nie może interpretować, w trybie wykładni z mocą powszechnie obowiązującym.
2. wykładnia autentyczna – jest to wykładnia z mocą powszechnie obowiązującą tz. Wykładnia ustanowiona przez organ, który normę interpretowania wydał. Jeśli organ który wydał normę prawną jest sejm to interpretacja taj normy nosi umowną nazwę wykładni ustawowej.
Najczęściej bywa też, że wykładnia autentyczna jest zawarta w tej samej ustawie, w której zawarta interpret. przepisy prawne.
Przepisy zawierające taką wykładnie nazywamy zwrotami definicjami lub definicjami ustawowymi.
3. wykładnia doktrynalna – ze względu na charakter prawny jest tzw. Wykładnia doktrynalna nazywana wykładnią naukową. Nie ma ona w współczesnych systemach prawnych mocy prawnie wiążącej. Jest dokonywana przez pracowników nauki prawa up. w toku wykładów z przedmiotów prawniczych, w publikacjach naukowych, w komentarzach do aktów normatywnych.
4. wykładnia językowa – nazywana bywa również wykładnią gramatyczną. Polega na ustaleniu sensu interpretowanego przepisu przez analizę strony językowej tego przepisu. Interpretator zwraca, więc uwagę na styl zdania prawnego, znaki interpunkcyjne, składnię. Język, w którym norma jest formułowana odgrywa dużą rolę wskutek tego, że rozumienie normy prawnej jest krokiem w zakresie jej ustalenia i znaczenia.
5. wykładnia systemowa – bywa tak, że wykładnia językowa ani wykładnia logiczna nie doprowadzi do porządnego rezultatu. Interpretator odwołuje się wówczas do wykładni systemowej, która tłumaczy sens przepisu prawnego przez określenie miejsca, jaki przepis znajduje wewnętrznej systematyce aktu normatywnego albo w systemie prawa -= paragraf, ustęp, punkt, podpunkt.
USTAWA – rozporządzenie lib uchwała.
6. wykładnia eliminacyjna – w drodze wykładni eliminacyjnej chodzi o ustalenie sensu normy prawnej przez eliminacje innych możliwych ustaleń znaczenia normy tak up. interpretator eliminuje taką wykładnie w drodze której jakiś normy lub ich części były by zbędne albo0 uzyskało by ze sprzeczności, nielogiczności z normami obowiązującymi.
POJĘCIE WYKŁADNI FUNKCJONALNEJ – polega na tym, że interpretator ustala sens normy prawnej przez sformułowanie celu (politycznego, gospodarczego, wychowawczego) tej normy.
Ustalenie celu normy prawnej czy też funkcji normy prawnej odbywa się zawsze poprzez odwołanie się przez do kontekstu społeczno-politycznego.
Kontekst ten tworzy warunki ustrojowe, ekonomiczne obowiązujące w państwie.
POJĘCIE WYKŁADNI ZWĘŻAJĄCA – w obrębie wykładni ze względu na wyniki, czyli ze względu na stosowną treść normy przepisu do jej literalnego brzmienia wyróżniającego tę normę przepisu prawnego rozróżniamy 2 rodzaje wykładni:
- wykładnia zwężająca
- wykładnia rozszerzająca
WYKŁADNIA ZWĘŻAJĄCA – polega na ograniczeniu (zwężeniu) znacznie w porównaniu z literalnym brzmieniem przepisu prawnego zawierającego tę normę. W trybie wykładni zwężającej ustalonymi wobec tego, że stanowi użytym przepisie prawnym należy dać znaczenie węższe niż by to wynikało z wykładni językowej.
Można by powiedzieć lapidarnie, że w celem ustawodawcy było by powiedzieć mniej niż to wyraził słowach przepisu prawnego.
Z WYKŁADNIĄ ROZSZERZAJĄCĄ mamy do czynienia wówczas, gdy słowa użyte w przepisie prawnym nadającym znaczenie szersze niż ustalone w drodze wykładni językowej.
Można także powiedzieć, że ustawodawca powiedział więcej niż chciał powiedzieć.
chomixus