SKAŁY METAMORFICZNE (przeobrażone skały) - skały powstające z przeobrażenia skał magmowych lub osadowych, w wyniku procesów metamorfizmu. Są to skały o strukturze krystalicznej, posiadające zwykle tekstury bezładne lub linijne (zorientowane w jednym kierunku). Ze względu na rodzaj metamorfizmu, którego działaniu zostały poddane skały pierwotne, wyróżnia się trzy grupy metamorficznych skał:
powstałe w wyniku procesów metamorfizmu dyslokacyjnego (mylonity), powstałe w wyniku procesów metamorfizmu kontaktowego (hornfelsy, skarny), powstałe w wyniku procesów metamorfizmu regionalnego (m.in. marmury, fyllity, łupki, gnejsy).
METAMORFIZM, zespół procesów geologicznych zachodzących w obrębie skorupy ziemskiej, powodujący zmiany składu chemicznego i mineralnego oraz struktury i tekstury jej skał, przy czym ich przeobrażenie (metamorfoza) odbywa się zwykle w fazie stałego stanu skupienia. Czynnikami wywołującymi metamorfizm są: wysoka temperatura, wysokie ciśnienie, często także czynniki chemiczne. Procesy metamorfizmu przebiegać mogą pod wpływem jednego z nich lub przy udziale wszystkich, w związku z tym wyróżnia się trzy rodzaje metamorfizmu:
metamorfizm kontaktowy (termiczny) - zachodzi najczęściej w pobliżu intruzji magmowych i spowodowany jest działaniem wysokiej temperatury, metamorfizm dyslokacyjny (dynamiczny) - zachodzi w rejonach objętych ruchami skorupy ziemskiej (fałdowania, uskoki) i spowodowany jest występowaniem olbrzymich nacisków (ciśnienia kierunkowego), metamorfizm regionalny (termodynamiczny) - związany z pogrążeniem skał na dużą głębokość pod grubą pokrywą innych utworów, dzięki czemu jednocześnie działa wysoka temperatura i duże ciśnienie.
STRUKTURA: Heteroblastyczna omeoblastyczna lepidoblastyczna(dominują składniki o pokroju blaszkowym) hematoblastyczna (pręciki, blaszki) granoblastyczna (izometryczny pokrój) porfiroblastyczny (gdy jedne składniki wyróżniają się wśród innych)
TEXTURY: gnejsowa (na przemian jasne (kwarc, skalenie) i ciemne (łyszczyki, biotyt) warstewki) soczewkowa kierunkowa (linearna) łupkowa bezkierunkowa (niektóre marmury)
KWARCYTY – mozaika, struktura homeoblastyczna [limonit, łyszczyki, granaty] – powstają z przeobrażenia skał osadowych (ilastych)... skała pochodzenia metamorficznego, powstała przez przeobrażenie piaskowców i kwarcytów osadowych
MARMURY – (wapień przeobrażony, krystaliczny), wyróżniamy kalcytowe (reagują z HCL, mają dobrze rozwinięte ziarna struktura granoblastyczna) i dolomitowa (trzeba rozdrobnić, aby reagowało z HCL, słabo wykrystalizowane ziarna). SKŁAD: kalcyt, dolomit, tlak, serycyt, chloryt (szara zieleń), niekiedy epidot (zieleń trawy), grafit (szary)) MARMUR, skała metamorficzna powstała w procesie przeobrażenia skał węglanowych (wapieni, dolomitów) składająca się głównie z ziaren kalcytu. W zależności od domieszek może przybierać różne barwy: białą, szarą, różową, zielonkawą, czarną. Marmur można szlifować, piłować, polerować. Pod działaniem zakwaszonej wody matowieje i rozpada się.
SKAŁY WAPIENNO-KRZEMIANOWE – twardsze niż marmury [oprócz kalcytu zawierają krzemiany wapnia] powstają z przeobrażenia wapieni i dolomitów zawierających znaczące domieszki minerałów ilastych. Powstają w wyniku metamorfizmu regionalnego.
PRODUKTY METAMOR. REGIONALNEGO
FYLLITY – skały łyszczykowe, o bardzo drobnym ziarnie i teksturze łupkowej [ ziarna kwarcu, łuseczki serycytu (srebrzyście połyskuje) i chlorytu), BARWA: jasna (popielata), zielonawe, czerwonawe, niebieskawe, POŁYSK zawsze jedwabisty [grafit, chloryt, serycyt, granat] Doskonale wyrażona tekstura łupkowa. Powstają w wyniku metamorfozy łupków ilastych
ZIELEŃCE – (łupki chlorytowe, łupki epidotowo-chlorytowe), nazwa zbiorowa skał cienko lub grubo- łupkowych, które powstają w wyniku metamorfozy bazaltów lub tufów bazaltowych... Łupki chlorytowe [skaleń (albit) sodowy, zielony epidot, zielonego chlorytu i klinozoizytu], przy większej ilości epidotu – bardziej wyrazista zieleń -> łupki epidotowo-chlor.
SERPENTYNIT – skały masywne, barwy zielonej i żółtej, brunatno-czerwonawe, czarne. Główny składnik [antygonit, chyzotyl]. Powstają z metamorfozy skał ultrazasadowych.
SERPENTYNIT, skała metamorficzna zbudowana prawie wyłącznie z minerałów z grupy serpentynów, głównie antygorytu i chryzotylu, z małym udziałem minerałów będących reliktami pierwotnej skały magmowej, m.in.: oliwinów, granatów, piroksenów, chlorytów. Zabarwienie zielonawooliwkowe, zielonoszare do czarnego. Serpentynit powstaje przez przeobrażenie ultrazasadowych skał magmowych (perydotytów, piroksenitów i dunitów) w procesach hydrotermalnych.
GNEJSY – postające ze skał osadowych to paragnejsy, z skał granitoych – ortognejsy, ze skał osadowych i granitowych -> migmatyty... Gnejs, skała metamorficzna składająca się z kwarcu oraz glinokrzemianów sodu, potasu, wapnia, żelaza, magnezu. GRANITOGNEJSY – skała o składzie granitu lub gnejsu, nie wykazuje regularnej tekstury, jednak zaznacza się tendencje do równoległości GNEJS OCZKOWY – [amfibol, skaleń, chloryt, granat, epidot, pirokseny]
Azymut biegu (AZ) – kierunek mierzony pomiedzy linia północy magnetycznej a linia biegu Azymut Upadu (AU) – odchylenie linii upadu mierone w prawo zgodnie z ruchem wsk. zeg. Od linii północy magn. (kąt zawarty pomiedzy linią północy, a rzutem prostokątnym upadu na płaszczyznę poziomą) ku – kąt upadu (nachylenia , zapadu) kgu – kierunek geograficzny nachylenia
...
Stefanulek