Sandomierz - Kościół św. Jakuba.pdf - Historia sztuki - PanToto

Podominikański Kościół i klasztor św. Jakuba Apostoła w Sandomierzu

Kościół pod wezwaniem św. Jakuba i należący do niego klasztor oo. dominikanów

w Sandomierzu należą do najcenniejszych i najbardziej znanych zabytków architektury

późnoromańskiej w Polsce. Jest to jedno z najlepiej zachowanych wczesnych założeń architektury

dominikańskiej na terenie naszego kraju. Położony jest na południowo-wschodnim stoku Wzgórza

Staromiejskiego zwanego również, od Patrona, Świętojakubskim.

Został on wzniesiony na miejscu przeddominikańskiego kościoła parafialnego pw. Św. Jakuba.

Obecny kościół jest realizacją w pełni dominikańską.

Historia polskich dominikanów sięga czasów założyciela zgromadzenia. Został założony

w Langwedocji przez św. Dominika Guzmana w 1215 r. Należał do grupy zakonów mendykanckich,

(zwanych także żebraczymi) których najważniejszym postulatem było życie w całkowitym ubóstwie.

Reguła dominikańska, nakazywała całkowity zakaz posiadania własności. Dominikanie żyli

z żebractwa a nie, jak do tej pory, z pracy na roli. Pierwsze budowle dominikanów początkowo

powstawały extra muros, czyli poza murami, następnie w bezpośrednim sąsiedztwie bram miejskich

wewnątrz murów miast. Zachowując nakaz ubóstwa i surowości architektura dominikanów

posługiwała się niezwykle uproszczonymi formami. Miały to być niewielkie kościoły

jednoprzestrzenne, niesklepione, bez zbędnych dekoracji.

Około 1226 r. do Sandomierza przybyli dominikanie i prawdopodobnie ze względu na

niewielkie rozmiary lub zły stan pierwszy kościół św. Jakuba, został przez nich rozebrany

i przystąpiono do wznoszenia nowej świątyni na kamiennych fundamentach starej. Badania

archeologów potwierdziły, że sam kościół wznoszono co najmniej w dwóch etapach między 1226 r.,

a trzecią ćwiercią XIII w. Cały zespół został wzniesiony na planie prostokąta. Północną część stanowi

kościół, a pozostałe trzy były to skrzydła klasztoru. Dominikanie do budowy kościoła użyli niezwykle

nowoczesnego jak na tamte czasy materiału – a mianowicie cegłę. Na początku XIII w. budownictwo

z jej wykorzystaniem było stosowane sporadycznie i właśnie dominikanie przyczynili się do

rozprzestrzenienia architektury ceglanej na terenie Polski dzielnicowej. Za użyciem cegły, przemawia,

także sama reguła zakonu, skupiona na prostocie, surowości i skromności form.

Sam kościół został zbudowany jako orientowana (czyli skierowana na wschód, w stronę

Jerozolimy - z powodu ukształtowania terenu jest to południowy wschód), obszerna trójnawowa

bazylika filarowa o płaskim drewnianym stropie, pozbawiona transeptu i narteksu. Najbardziej

charakterystycznym elementem kościoła, jest wydłużone, trójprzęsłowe i zamknięte prostą ścianą

prezbiterium . Wydłużony chór konwentualny, oddzielający społeczność klasztorną od wiernych,

rozwiązanie typowe dla kościołów mendykanckich północnej Europy i przyjęte głównie w krajach

niemieckojęzycznych. Do wykonania posadzki w prezbiterium i nawie głównej użyto ceramicznych

płytek glazurowanych, natomiast posadzka w nawach bocznych była ceglana. Pięcioprzęsłowa nawa

główna otwiera się do naw bocznych ostrołukowymi arkadami wspartymi na filarach o kwadratowym

przekroju. Ze względu na klimat przykryto ją płaskim drewnianym stropem. Wyróżniającym się

elementem wnętrza jest to, że południowy rząd arkad międzynawowych jest wyższy od północnego

o 1m.

W drugiej ćw. XIII w. w ścianie północnej osadzono ogromny, z dala widoczny, dwudzielny

portal, arcydzieło sztuki ceramicznej. Wykonano go z formowanej i wcześniej glazurowanej cegły.

Około połowy XIII stulecia, wzniesiono południowe skrzydło klasztorne.

W 3 ćw. XIII w. przy narożniku północno-zachodnim nawy została dobudowana wczesno-gotycka

dzwonnica. Jej lokalizacja jest typowa dla włoskiej campanile. Wznosząc dzwonnicę, sandomierscy

dominikanie dostosowali się do przepisu, aby nie była ona wysoką wieżą, wysokością dorównuje

zaledwie korpusowi nawy głównej. W XIV w. powstało zachodnie, ostatnie, skrzydło klasztoru.

Jednakże jeszcze w początkach XVII w. skrzydła południowe i wschodnie nie były ze sobą

połączone. W XVIII w. zespół klasztorny stopniowo popadał w ruinę.

Pożar, który wybuchł w 1905 roku, strawił ołtarz główny i część prezbiterium, dał jednak impuls

do rozpoczęcia poważnych prac konserwatorskich. Celem prac prowadzonych przez Jarosława

Wojciechowskiego w latach 1907-9, było przywrócenie kościołowi XIII-wiecznego wyglądu.

Doprowadziło to niestety do zniszczenia części nawarstwień kulturowych, ale także zniszczenia

oryginalnego lica ścian, zniszczono także część pierwotnej posadzki ceglanej. Przywrócono romańskie

okna, oczyszczono portal z farby olejnej i usunięto z niego oryginalne ceramiczne szkliwo. Czwarta

podpora (licząc od prezbiterium) w południowej nawie, ujawniła podczas prac konserwatorskich

zatopioną w jej fundamencie, kamienną płytę z rytem miecza, pochodzącą jeszcze

z przeddominikańskiej świątyni.

Podominikański kościół św. Jakuba w Sandomierzu j est doskonałym przykładem kształtowania

się stylu dominikańskiego w architekturze.

Sandomierz - Kościół św. Jakuba.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: