medycyna_ludow_pierwotnych_do_sredniowiecza.pdf

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

Prehistoria i Starożytność

• EMPIRIA

• SUPRANATURALIZM

TEURGIA

TAUMATURGIA

• RELIGIA

• MAGIA

CZAROWNICY, UZDROWICIELE,

SZAMANI

• ANIMIZM

• ZABOBON

ZABIEGI LECZNICZE LUDÓW PIERWOTNYCH

• Stosowanie środków przeczyszczających

i wymiotnych

• Okadzanie

• Wziewania

• Zakraplanie

• Usypianie

• Zimne i gorące kąpiele

• Okłady

• Środki napotne

• Diety

• Bańki

• Upusty krwi

• Masaż

• Sztuczne pasy na przepuklinę

• Zabiegi chirurgiczne (rwanie zębów, przecinanie ropnia, leczenie złamań,

trepanacje czaszki)

MEDYCYNA EGIPSKA

STAN LECZNICTWA

• Niski poziom chirurgii - tylko obrzezanie

i kastracja wykonywane od dawna

• Wysoki poziom wiedzy z zakresu okulistyki (rozpowszechnienie chorób ocznych)

• Niski poziom dentystyki

• Wysoki poziom higieny i profilaktyki (drobiazgowe przepisy religijno-higieniczne)

• Wysoki poziom kosmetologii

www.lek2002.prv.pl

MEDYCYNA LUDÓW PIERWOTNYCH

CHOROBA I TERAPIA

• Z PRZYCZYN NATURALNYCH – leczenie naturalnymi środkami

• Z PRZYCZYN NADNATURALNYCH (gniew bogów na skutek zaniedbań jakiegoś

nakazu lub przekroczenia zakazu; rzucane przez kogoś czary, przekleństwa) –

przebłaganie za pomocą rytuałów; odczarowanie, czasem dodatkowo stosowanie

leków roślinnych, masaży itp.

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

MEDYCYNA CHIŃSKA

CHARAKTERYSTYKA

• Niewielka rola pierwiastka sakralnego

• Szybka laicyzacja zawodu lekarza

• W medycynie oficjalnej, obok założeń fizjologiczno – filozoficznych, empiria,

wielowiekowe spostrzeżenia, obserwacje, szczególnie dotyczące działania leków

na różne choroby

• Taoizm, o życiu i zdrowiu decydują dwa czynniki kosmiczne: Yin – żeński (słaby,

negatywny, sprowadzający ciemność, chorobę i śmierć); Yang – męski (silny,

aktywny, sprowadzający ciepło, zdrowie i życie)

• Pięć elementów przyrody (woda, ogień, ziemia, metal i drzewo) z którymi w

łączności pięć narządów (śledziona, wątroba, serce, płuca, nerki)

BADANIE LEKARSKIE

WIEDZA LEKARSKA

• Słaby rozwój anatomii – obawa przed okaleczeniem ciała za życia i po śmierci

• Spekulacyjna fizjologia, ale ciekawa wzmianka „serce reguluje krew w całym ciele

… krew płynie nieprzerwanie w koło i nigdy nie zatrzymuje się”

• Brak rozwoju chirurgii

• Pomoc położnicza w rękach prostych bab

• Swoista dentystyka (rwanie zębów palcami)

• Wczesny rozwój medycyny sądowej

METODY LECZNICZE

• Akupunktura

• Bańki

• Masaż

• Gimnastyka lecznicza

• Kąpiele

• Olbrzymie ilości leków roślinnych

POCZĄTKI RUCHU UMYSŁOWEGO VI w. p.n.e.

• Poszukiwanie praskładnika

• Medycyna gałęzią filozofii – mędrcy zastanawiaj się nad tajnikami przyrody

irównocześnie nad leczeniem chorób

¾ Pitagoras (VI w. pn.e.)

¾ Empedokles z Agrigentu (V w. pn.e.)

¾ Heraklit z Efezu (VI w. pn.e.)

¾ Demokryt z Abdery (ok.. 460-360 pn.e.)

www.lek2002.prv.pl

• Obserwacja

• Słuchanie (nie osłuchiwanie; charakter

isiła głosu)

• Wypytywanie (wywiad)

• Obmacywanie (głównie badanie tętna)

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

DZIAŁALNOŚĆ HIPPOKRATESA

• Z rodziny Asklepiadów

• Nazywany ojcem medycyny

• Oddzielił medycynę od filozofii spekulacyjnej

• Uznawał ważność etyki, logiki i dialektyki

• Podkreślał znaczenie obserwacji, wprowadził historię choroby pacjenta

• Lekarz praktyk

• Mistrz prognostyki

PRACE HIPPOKRATESA

Prace przypisywane Hippokratesowi: 53 dzieła + 27 apokryficznych listów i innych

pisemek, zawartych w traktatach, spisanych około 100 lat po jego śmierci w

Aleksandrii (Herofilos), które razem wzięte tworzą tzw. słynne „Corpus

Hippocraticum” albo „Corpus Hippocrateum”

POJĘCIE MEDYCYNY HIPPOKRATEJSKIEJ

• Uznawanie przyczyn wyłącznie naturalnych

• Pogląd o tzw. leczniczej sile natury (vis mediatrix naturae), opierającej się na

przekonaniu o celowości panującej w przyrodzie

• Jedność praw rządzących i organizmem ludzkim i całą przyrodą

• Łączność wszelkich zjawisk (całego otaczającego świata) i stałe ich oddziaływanie

na człowieka, na jego stronę somatyczną i psychiczną

• Przekonanie, że choroba dotyczy zawsze całego organizmu, nawet wtedy gdy jej

objawy są ściśle zlokalizowane

• Tłumaczenie istoty choroby teorią humoralną (brakiem równowagi czterech

głównych cieczy organicznych)

• Indywidualne traktowanie terapeutyczne każdego przypadku – leczymy bowiem,

chorego, nie chorobę

• Cel teoretyczny medycyny – badanie tego, co z otaczającego nas świata jest dla

człowieka pożyteczne, a co szkodliwe; cel praktyczny – lecznictwo, którego

główna zasada brzmi:pomagać, a przede wszystkim nie szkodzić ( primum non

nocere )

• Podstawową metodą pracy w medycynie jest obserwowanie faktów i

wnioskowanie oparte na zaobserwowanych faktach (metoda indukcyjna)

• Zawód lekarski wymaga specyficznych cech charakteru (predyspozycji),

wysokiego poziomu etycznego oraz wiedzy fachowej

STAN WIEDZY I UMIEJĘTNOŚCI LEKARSKIE

• Wiadomości anatomiczne oparte na zewnętrznym wyglądzie i krajaniu zwierząt

• Niepełna wiedza anatomiczno-fizjologiczna, najlepsza w zakresie ostologii i

mięśni.

• Macica dwurożna, wędrówka macicy (histeria)

• Przyrodzone ciepło – czynnik życia

www.lek2002.prv.pl

TRZY MOMENTY KULMINACYJNE W ROZWOJU MEDYCYNY

• Wielka Grecja – szkoła na Kos (Hippokrates) i w Knidos

• Muzeum Aleksandryjskie (Erasistratos i Herofilos)

• Medycyna grecka w Rzymie

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

• W ustroju ludzkim zasadniczą rolę odgrywają cztery podstawowe ciecze= soki:

krew, śluz, żółć i czarna żółć – na nauce o cieczach oparta cała fizjologia i

patologia (p. humoralna)

• Objawowa klasyfikacja chorób nadzwyczaj drobiazgowe badanie chorego za

pomocą wszystkich zmysłów

ROZKWIT FILOZOFII GRECKIEJ W ZWIĄZKU Z NAUKĄ O PRZYRODZIE I

MEDYCYNĄ

SZKOŁA ALEKSANDRYJSKA

• Systematyczne wykonywanie sekcji zwłok

• Wiwisekcje na złoczyńcach

• Fizjologia przeważnie spekulacyjna

• Racjonalizm – raczej spekulacyjny niż eksperymentalny i obserwacyjny

• Racjonaliści i empirycy

SZKOŁA ALEKSANDRYJSKA - RACJONALIŚCI

• HEROFILOS

¾ Zasługi w dziedzinie anatomii (opis mózgu, jego komór, zatok i opon)

¾ Odróżniał nerwy od ścięgien

¾ Dobry opis przebiegu wielu nerwów

¾ Dobry opis oka i nerwu wzrokowego, licznych narządów wewnętrznych,

naczyń mleczowych, wyodrębnienie dwunastnicy

¾ Opis gruczołów ślinowych, trzustki i narządów rozrodczych

¾ Odróżnienie żył od tętnic

¾ Oparcie fizjologii na pojęciach dynamicznych (siła odżywiająca w wątrobie,

rozgrzewająca w sercu, czująca – nerwy, myśląca – mózg)

¾ Wielka waga badania tętna

• ERASISTRATOS

¾ Dokładny opis tchawicy, wątroby i dróg żółciowych

¾ Fizjologia mechanistyczna – choroby na skutek przepełnienia żołądka i jelit

pokarmem, żył krwią, stawów złogami

SZKOŁA ALEKSANDRYJSKA - EMPIRYCY

• Serapion z Aleksandrii i Glaukias z Tarentu – założyciele szkoły empirycznej

• Odrzucenie wszelkiej teorii

• Ponowny rozwój sceptycyzmu

• Nieuchwytność związku przyczynowego i niepoznawalność przyczyn

• Odrzucenie możliwości naukowego uzasadnienia lecznictwa

• Anatomia, fizjologia i patologia – zbyteczne

• Jedyne zadanie lecznictwa- leczenie chorych

• Próbowanie w chorobach wszystkiego na oślep

www.lek2002.prv.pl

• PLATON (417-347 p.n.e)

• ARYSTOTELES (384-322 p.n.e)

• EPIKUR I EPIKUREJCZYCY

• STOICY

Dr med. Andrzej Grzybowski, Zakład Historii Nauk Medycznych, AM w Poznaniu

• Zasługi w medycynie praktycznej, zwłaszcza w materii medycznej i chirurgii,

wprowadzenie opium, siarki, pijawek, wykrycie odtrutek

MEDYCYNA STAROŻYTNEGO RZYMU

POCZĄTKI LECZNICTWA

• Wysoki poziom higieny osobistej i społecznej

¾ Kanalizacje

¾ Wodociągi

¾ Akwedukty

¾ Zbiorniki i ujęcia wodne

¾ Dbałość o zdrowie osobiste i sprawność fizyczną

¾ Dbałość o czystość miast

• Sztuka leczenia – niski poziom

• Przez wiele lat brak własnych lekarzy, każdą rodzinę leczył jej ojciec

• Znajomość metod pomocy w urazach, znajomość ziół i ich zastosowanie (empiria i

medycyna ludowa)

• Archagatos – pierwszy lekarz grecki, który uzyskał prawo obywatelstwa (219

p.n.e.)

• Wzrost liczby lekarzy niewolników greckich

• Obok wykształconych lekarzy greckich niedouczeni pomocnicy lekarzy, litotomiści

lub oszuści

• Próba obrony Rzymian przed ekspansją kultury greckiej – zahamowanie rozwoju

medycyny w Rzymie

• Asklepiades z Bitynii – pierwszy lekarz grecki, który zyskał uznanie dla medycyny

w Rzymie

GALEN (131 –201 r. n.e.)

• Pergamo (Azja Mniejsza)

• Nauka 9 lat: Smyrna, Korynt, Palestyna

• Praca : od 28 r. ż. lekarz gladiatorów,

Od 32 r. ż. w Rzymie – lekarz Marka Aureliusza i Lucjusza Verusa

Autor ok. 400 dzieł (w tym 275 lekarskich) – zachowało się do dziś 80.

„CorpusGalenicum”=ponad pół tysiąca arkuszy autorskich=10 000 stron druku (40

tomów po 250 stron).

Autorytet naukowy do końca XVIII wieku!

• Wysoko cenił Hippokratesa

• Opierał się o filozofię Arystotelesa

• Znaczny postęp w anatomii Galena, choć bardzo wiele błędów

– B. Dokładny opis szkieletu, stawów, wiązadeł i mięśni, mięśni kręgosłupa

i in.

– Dobry opis układu krwionośnego (ale nieznajomość krążenia)

– Opis narządów wewn. Pełen spekulacji

– Niezły opis mózgu, rdzenia i nerwów (prawo parzystości nerwów), dobre

rozróżnienie nerwów ruchowych i czuciowych

• Mechanika oddychania

• Patologia humoralna i solidarna

• Właściwe rozróżnianie przyczyn choroby

• Natura sama leczy chorobę

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: