Podstawowe pytania psychologii rozwoju człowieka:
1.Co się zmienia? Czego dotyczą zmiany, które bada psychologia rozwoju człowieka?
2.Czym jest zmiana? Jak można określić i opisać zmianę? Jakiego rodzaju zmiany są przedmiotem zainteresowań psychologii rozwojowej? Jaki jest przebieg (proces) dokonywania się zmian?
3.Jakie czynniki poprzedzają pojawienie się zmian? Jaka jest rola tych czynników w powstawaniu zmian i-ewentualnie-w ich przebiegi i/lub następstwach?
Inne pytanie:
1.Czy rozwój psychiczny jest zależny od dziedziczności, czy od środowiska?
W tej kwestii wyróżniamy trzy zasadnicze stanowiska:
Stanowisko biologistyczne-uznaje dominującą rolę dziedziczności i czynników biologicznych w rozwoju psychicznym.
Stanowisko socjologistyczne-przypisuje dominujące znaczenie czynnikom środowiska.
Stanowisko interakcjonistyczne-zakłada ono współdziałanie obu grup w wyznaczaniu (lub warunkowaniu) procesów i rezultatów rozwoju psychicznego jednostki.
Pytań jest jeszcze wiele……………
Zadania współczesnej psychologii rozwoju
Zadania możemy podzielić na poznawcze i o charakterze praktycznym
Podstawowym zadaniem poznawczym jest zrozumienie i wyjaśnienie rozwoju psychicznego człowieka.
Antecedensy-czynniki poprzedzające pojawienie się zmian w psychice i zachowaniu się człowieka.
Pojecie rozwoju
Rozwój, to pojęcie ogólne i złożone, zostało wprowadzone przez Arystotelesa, który rozwój ujmował jako nadawanie materii formy, czyli zmianę zmierzającą w określonym kierunku, zmianę celową, zmianę przechodzącą od form niższych do wyższych.
Rozwojem zajmowali się przez Wiki naukowcy z różnych dziedzin, przykładowo biologowie: Lamarck i Darwin.
Rozwój interesował też filozofów, takich jak Spencer, czy Hegel
Rozwój psychiczny
Pojecie rozwój psychiczny odnosi się do zmian tego układu, jakim jest psychika i zachowanie się człowieka.
Gdy mówimy o rozwoju psychicznym, mamy na myśli zmiany i przekształcenia tego układu, jaki stanowi psychika człowieka wraz z kontrolowanym przez nią zachowaniem.
W podejściu do rozwoju wyróżniamy różne podejścia, najbardziej znaczące i charakterystyczne są dwa z nich:
· Mechanistyczne-nawiązuje do pojmowania świata na wzór mechaniki Newtona, utożsamia rozwój ze zmianami, które są funkcją poprzedzających je zmiennych (czynników zewnętrznych , czyli antecedensów, a w odniesieniu do psychiki czynników środowiskowych, lub biologicznych) Rozwój psychiczny oznacza zatem w tym ujęciu ciąg zmian w zachowaniu się.
· Organismiczne-zakłada systemowy (strukturalny) charakter zjawisk istniejących w procesie stawania się, uważa ze rozwój odnosi się do zmian w formie, lub organizacji wewnętrznej danego systemu (układu, struktury) i zmierzających ku określonym stanom końcowym, lub celom.
Rozwój psychiczny można ujmować jako proces (ciąg) postępujących w określonym kierunku zmian w systemie psychicznym.
Zmiana rozwojowa-pojęcie zmiany rozwojowej jest dla psychologii rozwojowej pojęciem kluczowym. Zmianę ujmuje się jako różnicę w stanie danego obiektu, lub organizacji struktury, obserwowaną wraz z upływem czasu. Zmiana jest funkcją czasu. Nie każda zmiana oznacza rozwój, za rozwojowe nie mogą być uznawane zmiany cykliczne, przejściowe i odwracalne.
Pojęciem zmiany rozwojowej obejmuje się zwykle zmiany jednokierunkowe, nieodwracalne, trwałe i autonomiczne (tzn. spowodowane działaniem czynników tkwiących w całości, lub dominującej części wewnątrz danego układu ewolującego)
Zmiany rozwojowe mają charakter ilościowy i jakościowy.
Rodzaje zmian rozwojowych:
Zmiany rozwojowe można podzielić na różne kategorie, najczęściej stosowane kryteria podziału, to:
1.czas dokonywania się zmian, a przede wszystkim długość jego trwania
2.cechy charakterystyczne przebiegu (procesu) zmian i następstwa, jakie one powodują
3.to kogo te zmiany dotyczą, a więc czy mają one wymiar jednostkowy, czy ponadjednostkowy.
Biorąc pod uwagę czas, w jakim zmiany się dokonują, wyróżnia się rodzaje zmian rozwojowych: filogeneza, ontogeneza, antropogeneza, geneza aktualna lub mikrogeneza.
Ontogeneza w znaczeniu psychologicznym obejmuje całokształt zmian dokonujących się w psychice i zachowaniu się człowieka w toku życia indywidualnego.
Klasyfikacja zmian w toku rozwoju w ontogenezie (J.H. Flavell):
· Dodawanie-jest najprostszą formą kumulowania się kolejno po sobie następujących zmian, w których cechy treściowe późniejsze uzupełniają wcześniejsze, ale ich nie modyfikują, ani nie zastępują.
· Substytucja-przejawia się w tym, że to co pojawia się w czynnościach psychicznych lub zachowaniach później, zastępuje w całości lub w części to co było im właściwe wcześniej.
· Modyfikacja-polega na tym, że to co obserwujemy jako stan późniejszy, powstaje w rezultacie różnicowania, uogólniania lub innej formy przekształcania stanów wcześniejszych danej czynności lub funkcji.
· Inkluzja-taka zmiana w psychice, lub zachowaniu się człowieka, dzięki której to, co wcześniejsze wchodzi w mniej lub bardziej zmodyfikowanej postaci w skład nowej zintegrowanej całości
· Mediacja-ma miejsce wtedy, gdy stan wcześniejszy staje się nieodzownym ogniwem pośrednim dla następnej zmiany pojmowanej jako krok w procesie rozwoju.
Geneza aktualna lub mikrogeneza- oznacza proces powstawania nowych zjawisk (czynności, funkcji, cech) w psychice i zachowaniu człowieka
Zmiany ilościowe i jakościowe w toku ontogenezy
· Zmiany ilościowe-to zmiany w poszczególnych wymiarach zjawisk psychicznych (procesów, zachowań) Nie naruszają one wewnętrznej organizacji złożonej struktury wewnętrznej tych zjawisk, czy procesów, a więc nie przejawiają się w formie zmiany ich jakości.
· Zmiany jakościowe-oznaczają przekształcenia wewnętrznej organizacji struktur czynności psychicznych i zachowań, a więc powstawanie ich nowych jakościowo postaci.
v Zmiany interaindywidualne-zmiany , które zachodzą w psychice i zachowaniu się danej jednostki.
v Zmiany interindywidualne-zmiany, które są wspólne ludziom i występują w sposób mniej lub bardziej podobny u większości z nich.
psychUW