RozZaj10-tekst-Schaffer.pdf

TWORZENIE PIERWSZYCH ZWIĄZKÓW

• Nie obserwujemy związków międzyosobowych, wnioskujemy o nich na bazie interakcji, na

których bazie rozwijają się związki. Związek posiada swoje własne cechy

charakterystyczne, które nie odnoszą się do każdego przypadku interakcji, np.

zaangażowanie, synchronia (Hinde).

• Można wyróżnić kilka poziomów złożoności społecznej (Hinde) , z których każdy posiada

swoje własne charakterystyki. Są to kolejno poziomy: fizjologiczny, zachowania,

interakcji, związku, grupy, społeczeństwa . Na wszystkich tych poziomach działają

środowisko fizyczne i struktura społeczno-kulturowa , sąsiadujące poziomy wpływają na

siebie nawzajem. Stąd badając związki, musimy wziąć pod uwagę interakcje, grupę,

środowisko i strukturę społeczno-kulturową.

• W każdej interakcji zachowania uczestników są skoordynowane w ten sposób, że można

traktować ją jako całość, z początku jednak zdolność dostosowania zachowania do

zachowania innych jest ograniczona.

Stadia rozwoju interakcji.

• Rozwój koordynacji i interakcji w ogóle jest jakościowy i ilościowy, zwłaszcza w okresie

niemowlęcym. Stąd dzielimy rozwój na stadia. Typ interakcji charakterystyczny dla każdego

stadium jest w pierwszym rzędzie wyznaczony przez pewien plan rozwoju.

Stadium

Wiek

rozpoczęcia

stadium

Zadania rozwojowe

Regulacja podstawowych procesów biologicznych

u dziecka, takich jak rytm snu i czuwania,

karmienie oraz dopasowanie ich do potrzeb

rodziców

Regulacja biologiczna

2 mies.

Regulacja wzajemnego ukierunkowania uwagi i

gotowości do reagowania w sytuacjach twarzą w

twarz

Kontakty twarzą w twarz

III

5 mies.

Włączenie przedmiotów w interakcje społeczne i

zapewnienie wspólnego kierowania na nie uwagi

oraz jednoczesnego działania

Podzielanie tematu

8 mies.

Zainicjowanie działań intencjonalnych

nakierowanych na innych ludzi, rozwój bardziej

elastycznych i symetrycznych związków

Wzajemność

18 mies.

Rozwój werbalnych oraz innych symbolicznych

sposobów odnoszenia się do innych ludzi,

myślenie o sytuacjach społecznych

Reprezentacja symboliczna

I -

II -

• Marquis – już w pierwszych 10 dniach życia dzieci dopasowują się do rozkładu karmienia

preferowanego przez rodziców.

• Sander – pod koniec pierwszego miesiąca ustala się wzorzec uporządkowanego cyklu snu

• Sander – każdy opiekun oddziałuje inaczej, czego efektem jest różna regulacja (10 dni z ,

10 z 2 opiekunką)

• Pod koniec 2 miesiąca wzrost sprawności spostrzegania wzrokowego , zdolność

utrzymania kontaktu wzrokowego, pierwszy społeczny uśmiech (najpierw wywołuje go

sam widok oczu, od 3 mies. też kontur twarzy, od 4 wszystkie elementy, od 5 reakcja na

konkretne ekspresje emocji, od 7 uśmiech jedynie na widok znajomych twarzy)

• Efekt zewnętrzności (kierowania uwagi na obrzeża przedmiotów) zmniejsza się i niemowlę

dostrzega twarz, ale początkowo nie odbiera jej jako twarzy -

• Frantz i technika preferencji uczenia – do 2-3 miesiąca dziecko nie potrafi odróżnić

poprawnego schematu twarzy od tego, na którym poszczególne elementy są pomieszane.

• Kontakt twarzą w twarz zwykle z matką. Niemowlę wnosi tu do interakcji biologicznie

uwarunkowane cykle zwracania i odwracania uwagi, a matka jest świadoma potrzeby

pomocy dziecku w modulowaniu poziomu pobudzenia i dostosowuje swoją uwagę do

okresów uwagi i nieuwagi dziecka. Reakcje matki zależą więc od gotowości dziecka →

asymetria . W miarę rozwoju zmniejsza się ona – niemowlę np. nabywa umiejętność

dowolnego kierowania uwagą. Reakcje matki cechuje też naprzemienność – niemowlę i

dorosły odzywają się w ten sposób na przemian, niemowlę uczy się tego. Naprzemienność

ta uwidacznia się również podczas karmienia.

• Cohn i Tronick – procedura nieruchomej twarzy – gdy matka nie dostraja swojej

aktywności do faz naprzemiennej aktywności i odpoczynku dziecka, zachowując kamienną

twarz, dziecko cierpi i stopniowo odwraca się od matki. Stąd depresyjne matki powodują u

swych dzieci przez nieumiejętność dostrojenia się negatywne emocje, wycofanie się i w

końcu zaburzony styl interakcji społecznych.

Styl interakcyjny.

• Każda para dorosły-dziecko rozwija indywidualny styl interakcji. Aby to zrozumieć warto

rozróżnić 3 rodzaje wpływów:

• Wpływy kulturowe: większe niż myśleliśmy – matki z plemienia Gusii np. nie utrzymują

kontaktu twarzą w twarz, powstrzymują interakcje wzrokowe i słowne, dużo przytulając

dzieci. Chcą nade wszystko, aby były spokojne ( LaVine ).

• Osobowość dorosłego: nawet 4 tygodniowe niemowlęta zachowują się różnie wobec matki,

ojca i innych dorosłych ( Yogman ). Zależy to w duży stopniu od pewności siebie dorosłego

w zajmowaniu się dzieckiem i jego cech indywidualnych. Zwykle też matka i ojciec zajmują

się dzieckiem różnie (matka – stymulacja werbalna, ojciec – fizyczna) i w różnych

sytuacjach (matka – pielęgnacja, ojciec – zabawa). Emocjonalność i gotowość reagowania

na sygnały jest z obu stron podobna. Dostarczanie odmiennych doświadczeń interakcyjnych

jest kluczowe dla dziecka – rozwija ono zróżnicowane umiejętności interakcyjne.

• Cechy dziecka: wrodzone cechy temperamentu od samego początku mają wpływ na

interakcje (np. poziom aktywności). Podobnie w wypadku zaburzeń u dziecka, koordynacja

interakcji z początku jest trudna i nieprzyjemna dla obu stron, z wagi na swą specyfikę i

nieprzewidywalność.

Dzieci przedwcześnie urodzone jako partnerzy interakcji społecznej:

• Eckerman i Oehler wskazują na odmienne warunki ich rozwoju:

• Interakcje rozpoczynają się we wcześniejszym okresie rozwoju, więc dziecko może nie być

jeszcze gotowe do przetwarzania bodźców społecznych

• Wcześniaki są w grupie ryzyka wystąpienia zaburzeń neurologicznych

• Okres po porodzie jest bardziej stresujący dla rodziców, co rzutuje na ich zachowania wobec

dziecka

• interakcje rozpoczynają się w sytuacji rozmaitych ograniczeń fizycznych w warunkach

szpitalnych, w których rodzice mogą się nie odnaleźć.

• Warunki te sprawiają, że synchronia jest trudniejsza, trudniej jest pobudzić i

utrzymać uwagę dziecka, które ze swej strony jest bardziej drażliwe

OD KOMUNIKACJI WERBALNEJ DO NIEWERBALEJ

• Wzajemny wpływ rodzice-dziecko jest obecny od początku. Sullivan jako jego wczesną

formę podaje zarażenie , kiedy napięcie matki jest odbierane poprzez sygnały cielesne przez

dziecko i spotyka się z jego reakcją.

• To, czy uznamy to za komunikację zależy od tego, czy będziemy od niej wymagać

intencjonalności. Dzieci bowiem dopiero w późnym niemowlęctwie zaczynają używać

swoich działań w sposób planowy i przemyślany. Wymiany zachodzące wcześniej określa

się w związku z tym jako protokomunikację . W ramach komunikacji w toku rozwoju

następuje wzrost intencjonalności i wokalizacji, a co za tym idzie, wzrost symetrii ról.

Podzielanie tematu.

• Około 5 miesiąca pojawienie się zdolności manipulacyjnych sprawia, że dziecko zwraca się

ku przedmiotom. Pojemność uwagi jest nadal ograniczona – dziecko może zwracać ją albo

na przedmiot, albo na matkę. W związku z tym uwaga na matkę spada ( Kayle, Fogel : z 70

w 1 do 30% w 6 m-cu) kosztem przedmiotów, a głównym zadaniem matki staje się

budowanie interakcji wokół zewnętrznych tematów – musi przejąć inicjatywę i

przekształcić relację dziecko-przedmiot w dziecko-matka-przedmiot.

• Matka korzysta tu ze zjawiska koorientacji wzrokowej (wspólne ukierunkowanie uwagi na

ten sam element otoczenia), automatycznie podążając za wzrokiem dziecka, (Dopiero pod

koniec 1 r.ż. kierunek spojrzenia innej osoby jest znaczącym sygnałem dla dziecka), i na tej

podstawie rozbudowując interakcję – korzystnie jest wprowadzać materiał nowy dla dziecka

w kontekście wybranego przez nie przedmiotu zainteresowania (→ epizody wspólnego

zaangażowania )

• Collis – nazywanie przedmiotów zachodzi w większości w sytuacji koorientacji wzrokowej.

Wzajemność i intencjonalność.

• Rozkwit zdolności na przełomie 8/9 miesiąca (bardziej plastyczne, skoordynowane i

celowe zachowania) powoduje, że niemowlę nie musi już kierować uwagi albo na matkę,

albo na przedmiot, lecz jest w stanie połączyć zdarzenia w skoordynowaną sekwencję.

Pojawiają się w tym okresie zdolności odróżnienia środków od celów i stałości

przedmiotu . To wszystko sprawia, że dziecko jest bardziej równorzędnym partnerem

interakcji, coraz bardziej zdolnym do działań wzajemnych i intencjonalnych.

• Możliwa jest zabawa w masz-daj , podczas której dziecko uczy się przewidywać

zachowanie, łączyć swoje zachowanie z zachowaniem innej osoby i zamieniać role. To

ułatwia zrozumienie wymagań konwersacji językowej.

• Umiejętności te rozwijają się stopniowo, co widać w rozwoju zabawy masz-daj – do 8

mies. dziecko ogranicza się do brania, potem dziecko może samo dawać lub dawać na

prośbę, ale spogląda raz na matkę, raz na przedmiot. Pod koniec 1 r.ż . zabawa to zestaw

rutynowych ruchów, których wzajemność dziecko rozumie.

• Podsumowując: 2 charakterystyki dojrzałej wymiany społecznej – wzajemność (wiedza, że

interakcja musi być podtrzymywana przez działanie obojga partnerów, a ich role muszą być

ze sobą skoordynowane, i mogą być wymieniane – 12 m-c ) i intencjonalność (zdolność do

planowania zachowania i przewidywania jego skutków – 12 m-c ). Tą ostatnią różnie się

operacjonalizuje - Bates podaje 3 wskaźniki intencjonalności: zmienianie kierunku

patrzenia (dorosły-przedmiot-dorosły), poprawianie nieskutecznego komunikatu

(powtarzanie gdy brak reakcji), rytualizacja gestów (ruch jako sygnał, a nie próba chwytu).

Gestykulacja.

• Pod koniec 1 r.ż. dziecko zaczyna używać gestów.

• Fogel: najwcześniejsze jest wskazywanie , obecne od 3 m-ca , ale wtedy jest jedynie

spontanicznym przejawem uwagi. W 9 m-cu dzieci reagują na wskazywanie w łatwych

warunkach (palec i przedmiot w tej samej części pola widzenia) i same zaczynają

wskazywać, ale jest to „wskazywanie dla siebie” . Później pojawia się „wskazywanie dla

innych” , gdy dziecko patrzy na przedmiot i dorosłego wskazując, a więc wyraża chęć

podzielenia przedmiotu z inną osobą.

• Fogel: pokazywanie i dawanie przedmiotów – przed 10 m-cem dziecko może podawać

przedmiot matce podczas zabawy, ale czyni to nie odrywając wzroku od przedmiotu. Potem

przenosi wzrok naprzemiennie sygnalizując, że zabawka jest „dla” matki.

• W 2 r.ż. pojawiają się niewerbalne gesty mające symbolicznie przedstawić przedmioty i

zdarzenia , z zamiarem zakomunikowania ich innym ludziom. Gesty takie dziecko rozwija

spontanicznie albo jest ich uczone. Większość gestów skazuje na funkcję niż kształt

przedmiotu, ich użycie zmniejsza się wraz z nabywaniem języka.

• Język gestów dzieci niesłyszących – Goldin-Meadow i Morford odkryły, że dzieci

niesłyszące nie mając kontaktu z językiem migowym rozwinęły system gestów formalnie i

treściowo podobny do wczesnych stadiów rozwoju mowy. Obecność modela znacznie

przyspieszała rozwój języka gestów. Był też nabywany szybciej niż mowa przez słyszące

dzieci.

Odniesienie społeczne.

• Po ukończeniu 9-10 m-ca dziecko przejawia nowy wzorzec zachowania – przed podjęciem

działania patrzy nie tylko na przedmiot, ale także na matkę lub inną znaną osobę. Ma to na

celu zyskanie wskazówek dla oceny sytuacji, nie podejmując decyzji wyłącznie na

podstawie oceny własnej. Jest to odniesienie społeczne.

• Feinman: odniesienie społeczne nie jest naśladownictwem – wskazówki zostają włączone

w własne rozumienie zdarzenia, a reakcja nie musi odzwierciedlać reakcji dorosłego.

• Odniesienie społeczne jest selektywne – dziecko odnosi się przede wszystkim do osób

będących dlań źródłem codziennego poczucia bezpieczeństwa.

• U podstaw rozwoju odniesienia leży zdolność połączenia w jednym procesie działania

informacji pochodzących z przedmiotu i osoby. Bretherton uważa, że odniesienie jest

oznaką rozwoju teorii umysłu – dziecko musi dostrzegać inną osobę jako istotę psychiczną.

Początki używania języka.

• W wieku 2 lat dziecko jest zdolne do tworzenia reprezentacji symbolicznej, co umożliwia

mowę. Wg Piageta nazwy pojawiające się wcześniej są strukturami znakopodobnymi ,

dopiero od 2,5 roku nazwa jest użyta jako symbol . To odkrycie z kolei powoduje

gwałtowny wzrost zasobu słów.

W jakim stopniu rozwój mowy jest zależny od wpływu innych osób?

• Hipoteza, że początkowo jedynym środowiskiem, w którym dziecko styka się z językiem są

spotkania w diadzie z wrażliwym dorosłym, przygotowanym do podjęcia pewnych działań

kluczowych dla rozwoju języka ( epizody wspólnego zaangażowania ). Jest to wspólne

zwracanie uwagi na przedmiot i wspólne związane z nim działanie. Temat są z początku

konkretne, potem symboliczne aż w końcu EWZ przekształcają się w rozmowę.

• Tomasello, Todd: ilość czasu, gdy diada matka-dziecko uczestniczyła w EWZ, była

doskonałym predyktorem wzrostu zasobu słownika dziecka.

• Wells: u przedszkolaków wzrost zasobu słownikowego koreluje z tym, jaka część mowy

skierowanej do matki przypadała na sytuacje wspólnej aktywności.

• Bliźnięta, które muszą dzielić się uwagą matki, z początku pozostają pod względem rozwoju

językowego nieco w tyle. Matki wypowiadały się do bliźniaka rzadziej, częściej w formie

dyrektywnej, a epizody wspólnej uwagi pojawiały się 10 razy rzadziej niż u innych dzieci.

• 5 wyjaśnień roli EWZ w nabywaniu języka:

• Stosowanie pomocnych stylów mowy – styl dyrektywny przeszkadza w rozwoju, styl

podążania za dzieckiem i tolerowania jego błędów motywuje dziecko do wymian słownych

( Nelson ).

• Użycie technik wzbudzania uwagi – dzięki zachęcaniu do zwrócenia uwagi na przedmiot

dziecko uświadamia sobie, że język pełni funkcję reprezentacyjną – Bornstein:

częstotliwość zwracania uwagi na przedmiot korelowała z miarami biernej i czynnej

znajomości języka w 2 r.ż., przy braku korelacji z ogólną liczbą interakcji i całkowitą liczbą

wypowiedzi matki.

• Dopasowanie czasowe mowy dorosłych do uwagi dziecka – synchronizacja sygnałów

werbalnych matki z tym, na co dziecko aktualnie zwraca uwagę stwarza okazję do

wyodrębnienia z całej sytuacji informacji o relacji między słowem i jego odniesieniem.

Tomasello: dopasowanie koreluje z wielkością słownika w 21 m-cu; Harris, Grant: matki

dzieci, których rozwój językowy był opóźniony, częściej mówiły o przedmiotach, na które

dziecko nie patrzyło; Dunham: uczył dziecko nowego słowa w sytuacji nakierowanej uwagi

i uwagi, którą dopiero trzeba było nakierować. Lepsze wyniki w pierwszym warunku

• Stosowanie formatów – formaty to standardowe, często powtarzane rutynowe zachowania

(np. daj-masz). Wg Brunera cechy zabaw-formatów są wspólne dla nich i dla języka, stąd

udział w zabawach pozwala dziecku nauczyć się również cech języka – np. porządek

zabawy i porządek zdania.

• Mowa matczyna - jest dostosowana do fazy rozwojowej dziecka , posiada specyficzne

charakterystyki fonologiczne, syntaktyczne, semantyczne, pragmatyczne . Nie jest

uniwersalna, możliwe, że ułatwia uczenie się języka, ale nie jest do tego niezbędna –

przykład dzieci z plemienia Kaluli rozwijających się prawidłowo pomimo braku takiej

mowy.

Char. fonologiczne

Char. syntaktyczne

Wyraźna mowa,

wysoki ton,

nadmiernie zaznaczona intonacja,

wolniejsze tempo mówienia,

dłuższe pauzy.

Krótsze wypowiedzi,

zdania poprawnie zbudowane,

mniej zdań podrzędnie złożonych.

Char. semantyczne

Char. pragmatyczne

Ograniczony zasób słownictwa,

wyrażenia udziecinnione,

odniesienia do tu i teraz

Więcej poleceń i pytań,

więcej zdań służących zwróceniu na coś uwagi,

powtarzanie wypowiedzi dziecka.

PRZYWIĄZANIE – jego istota i rozwój

Definicja i charakterystyka przywiązania.

• Długotrwała, emocjonalna więź z konkretną osobą . Odróżnia się przywiązanie, czyli

system behawioralny w jednostce, na który składają się uczucia dziecka do innej osoby i

zachowanie związane z przywiązaniem , czyli możliwe do zaobserwowania sposoby ich

przejawiania. Poza tym rozróżnia się przywiązanie jako system w obrębie jednostki i jako

relację przywiązania, która istnieje w diadzie.

• Cechy przywiązania: selektywne (skupione na konkretnej osobie); jego składnikiem jest

poszukiwanie bliskości fizycznej (pozostawanie w pobliżu obietu przywiązania); zapewnia

ukojenie i bezpieczeństwo (przez bliskość); prowadzi do lęku separacyjnego gdy więź

zostaje zerwana.

• Więzi z rodzicem, oparte na poszukiwaniu bliskości można odnaleźć u szystkich wyższyh

gatunków, gdzie młode są początkowo bezbronne (imprinting).

Teoria Bowlby'ego.

• Dziecko jest biologicznie przygotowane do rozwinięcia relacji przywiązania ze swoimi

opiekunami. Posiada wrodzony system behawioralny, który generuje reakcję

przywiązania . Stąd reakcje te nasilają się w obliczu zagrożenia a osłabiają w sytuacji jego

braku. Z kolei rodzice są biologicznie determinowani do odpowiadania na reakcje

przywiązania.

• Początkowo niemowlęta przejawiają wiele reakcji dających się sklasyfikować jako:

zachowania sygnalizacyjne (płacz, śmich, gaworzenie) i zachowania polegające na dążeniu

do bliskości (przywieranie, podążanie, wyciągani rąk).

• Początkowo reakcje są niezróżnicowane, potem reakcje tylko wobec opiekunów, ale dziecko

nadal przyjmuje opiekę i uwagę z każdej strony. Dopiero w 3 kwartale 1 r.ż. pojawia się

przywiązanie do opiekunów połączone ze strachem przed innymi osobami oraz protestem w

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: