historia wychowania XX wiek, totalitaryzm.doc

WYCHOWANIE W PAŃSTWACH TOTALITARNYCH

Cechy wspólne

•  podporządkowanie państwu (partii)

• tworzenie „nowego człowieka”

• Indoktrynacja

• kolektywizm, tłumienie indywidualizmu, uniformizacja

• dyscyplina, karność, posłuszeństwo

• militaryzacja

• psychologia wroga

•

kontrola organizacji dziecięcych i młodzieżowych

Bolszewizm (ZSRR lata 20.)

• Rewolucja bolszewicka (1917)

• Wychowanie – państwo •

nacjonalizacja szkół, bezpłatne, obowiązkowe nauczanie

• krytyka tradycyjnej szkoły

• libertynizm • krytyka rodziny

• Nadzieżda Krupska, Anatolij Łunaczarski

Stalinizm (ZSRR lata 30.)

• Powrót do tradycyjnej szkoły

• Powrót wątków patriotycznych („patriotyzm radziecki”)

• Rehabilitacja rodziny

• Antoni Makarenko, Iwan Kairow

Nazizm (III Rzesza)

• Nacjonalizm, mesjanizm narodowy,

etnocentryzm, rasizm

• Eugenika, Darwinizm społeczny

• Elitaryzm , hierarchizm

• „Musimy stać się narodem panów i tak musimy wychować nasz naród” (Goebbels 1936)

• Jungvolk 10-14

• Hitlerjugend 14-18

Rola rodziny

• Światem kobiety jest mężczyzna, rodzina, dzieci i dom”)

• kult macierzyństwa (medale) • rodzina – komórka rozrodcza narodu

• brak dzieci – dywersja, dezercja z pola bitwy

• Lebensborn

WYCHOWANIE W XX WIEKU

Zmiany kulturowe i ich wpływ na wychowanie

• Indywidualizm. Demokracja

• Rozwój gospodarczy i technologiczny. Wzrost poziomu życia (higiena, zdrowie, sport)

• Zwiększenie mobilności, możliwości wymiany informacji i opinii

• Re

lata larrrRRRREwolucja seksualna

• Emancypacja kobiet, spadek urodzin, starzenie się społeczeństw

• Związki nieformalne, związki bezdzietnie, samotne rodzicielstwo, single, wzrost liczby rozwodów

• Postmodernizm:

zakwestionowanie uniwersalizmu, obiektywizmu i idei prawdy, pochwała odmienności i różnorodności (mniejszości)

• Globalizacja: uniformizacja kulturowa. Reakcje: etnocentryzm, separatyzm, fundamentalizm

Prawa dziecka

• 1923 „Deklaracja Genewska” Ligi Narodów. 

• 1948 Deklaracja Praw Człowieka ONZ                   

• 1959 Deklaracja Praw Dziecka

• 1979 Szwecja: zakaz kar cielesnych

Młodzież

• Lata 60. bunt młodzieży. Odrzucenie dominacji starszych. Kult młodości.

• Kontrkultury, subkultury, własny świat, z własnymi autorytetami

• Kultura postfiguratywna, kofiguratywna, prefiguratywna (M. Mead)

Wyzwania

• kryzys moralny (relatywizm, pluralizm prawd). Permisywizm. Kryzys autorytetów

• kryzys tradycyjnych tożsamości. Alienacja społeczna. Atomizacja

• negatywne oddziaływanie mediów

• patologie (narkomania, pijaństwo, agresja, przemoc, przestępczość)

Rola państwa 

• Upowszechnienie i demokratyzacja oświaty. Przymus edukacyjny. Jednolite programy szkolne

• Wzrost kontroli państwa nad rodziną

• Wychowanie poza domem: żłobki, przedszkola, szkoły

Propozycje alternatywne

• bon edukacyjny - Milton Friedman (1955):

Przewidywane skutki: wzrost świadomości rodziców, wzrost konkurencyjności, wzrost motywacji nauczycieli, pluralizm, ochrona przed uniformizacją, przezwyciężenie biurokratyzacji

• edukacja domowa

Przewidywane skutki: zwiększenie świadomości rodziców, wzmocnienie rodziny, ochrona przed patologiami, integracja środowiska lokalnego, indywidualizacja

PEDAGOGIKA NOWEGO WYCHOWANIA

Zarzuty wobec tradycyjnej pedagogiki

• Oderwana od codziennych doświadczeń. Nie przygotowuje do życia

• Szkoła odgrodzona od innych instytucji społecznych

• Przekaz wiedzy gotowej, wytworzonej przez innych

• Autorytaryzm nauczyciela

• Model pamięciowo-pasywny

• Rygoryzm, intelektualizm, formalizm

Postulaty Nowego Wychowania

• wychowanie naturalistyczne, progresywizm

• pajdocentryzm

• Nauczyciel = partner stwarzający warunki do rozwoju

• Indywidualizacja

• Samowychowanie. Rozwój „od wewnątrz”

• Wewnętrzna motywacja > bodźce zewnętrzne

• Model problemowo-aktywny zamiast pamięciowo-pasywnego

• Funkcjonalność, praktycyzm. Związek z życiem.
• Nacisk na umiejętności nie fakty

• Uczenie przez zabawę

• udział uczniów w planowaniu programu

• nacisk na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję

JOHN DEWEY (1859–1952)

• Pragmatyzm – wychowanie związane z życiem, z realnymi problemami

• Wartości konstruowane społecznie. Możliwość wyboru

• Nieustanny rozwój człowieka. Edukacja permanentna. Przystosowanie do zmian

• Uczenie przez działanie, wymianę informacji i opinii Tożsamość negocjowana.

• Życie jest edukacją, a edukacja życiem.

• Szkoła – miejsce wymiany doświadczeń. Powiązana z domem rodzinnym i społeczeństwem

• Uczeń sam rozwiązuje problemy, nauczyciel – inspirator

• Nauczanie zespołowe

• Szkoła  eksperymentalna (Chicago)

Janusz KORCZAK (1878-1942)

• Autoodpowiedzialność, samowychowanie

• rozwój dziecka przez własną aktywność - nabywanie samoświadomości

• Wspólnoty samowychowawcze

Maria MONTESSORI (1870–1952)

• naturalizm, rozwijanie spontanicznej aktywności

• Samodzielność, własne tempo. Samokontrola, autoweryfikacja

• Koncentracja, porządek

• Grupy zróżnicowane wiekowo

Próby reform szkoły. Szkoła pracy (aktywna)

Plan Daltoński - Helen Parkhurst

Metoda projektów - Wiliam Kilpatrick

Metoda ośrodków, szkoła życia przez życie - Ovide Decroly

Pedagogika antyautorytarna

• Theodor Adorno

• Thomas Gordon

• Benjamin Spock

• Aleksander Neill

ANTYPEDAGOGIKA

• krytyka wychowania jako procesu formacyjnego, wg systemu wartości dorosłego, utrwalającego wzorce kulturowe prawo jednostki do samookreślenia, wyboru wartości

• Ekkehard von Braunmühl, Hubertus von Schönebeck

• Wychowanek wie lepiej niż wychowawca, co jest dla niego dobre

Krytyka „nowego wychowania” i pedagogiki antyautorytarnej

• odrzucenie pajdocentryzmu

• nauczyciel = autorytet

• Potrzeba hierarchizacji i dyscypliny

• Planowy wysiłek > spontaniczność

• Zagubienie dziecka w świecie pozbawionym autorytetów. Możliwość zniewolenia

• Bazowanie na zainteresowaniach uczniów nieskuteczne (nietrwałe, chaotyczne)

• Istnieje wiedza gotowa – nie ma sensu odkrywać jej na nowo

• Edukacja to nie pielęgnowanie dziecięcości lecz przygotowanie do dorosłego życia

• Szkoła = miejsce nauki a nie zabawy

• Krytyka przerostu wiedzy instrumentalnej nad wiedzą formującą

• Krytyka przerostu zajęć praktycznych kosztem konkretnej wiedzy

• cele dalekosiężne > potrzeby bieżące

4