ROMAN DMOWSKI
WPROWADZENIE NORBERT TOMCZYK
WYDAWNICTWO „NORTOM" WROCŁAW
© Copyright by Wydawnictwo NORTOM 2002
Wszelkie prawa zastrzeżone
All rights reserved
Książki Wydawnictwa NORTOM można zamawiać:
ul. Sanocka 15/17, 53-304 Wrocław
tel./fax (071) 3677688, tel. 7846817, tel./fax 3491718
www.nortom.pl
email:nortom@nortom.pl
Wydanie dwunaste poprawione i uzupełnione
na podstawie wydania czwartego z 1933 r.
ISBN 83-85829-14-8
Druk i oprawa: Wrocławska Drukarnia Naukowa
ul. Lelewela 4, 53-505 Wrocław
_________________________
Opracowanie elektroniczne: Wojciech Górka
Spis treści
MYŚLI NOWOCZESNEGO POLAKA 1
WPROWADZENIE 3
PRZEDMOWA DO WYDANIA PIERWSZEGO 6
PRZEDMOWA DO WYDANIA DRUGIEGO 7
PRZEDMOWA DO WYDANIA TRZECIEGO 9
PRZEDMOWA DO WYDANIA CZWARTEGO 10
WSTĘP 15
I. NA BEZDROŻACH NASZEJ MYŚLI 19
II. CHARAKTER NARODOWY 25
III. NASZA BIERNOŚĆ 31
V. OSZCZĘDNOŚĆ SIŁ I EKSPANSJA 49
VI. ODRODZENIE POLITYCZNE 54
VII. ZAGADNIENIA NARODOWEGO BYTU 67
DOPEŁNIENIA 72
WSTĘP 72
I. PODSTAWY ETYCZNE 75
II. NARÓD A PAŃSTWO 78
III. CEL I PRZEDMIOT POLITYKI 83
IV. POCZĄTKI POLITYKI NARODOWEJ 86
PRZEWROTY (1933) 89
I. PRZEWRÓT POPOWSTANIOWY 89
II. ODBUDOWANIE PAŃSTWA 92
III. KRYZYS CYWILIZACJI EUROPEJSKIEJ 93
Roman Dmowski jest bez wątpienia najwybitniejszym politykiem polskim XX wieku, dlatego jego myśli powinny być znane w każdej polskiej rodzinie. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat nie było w Polsce możliwości propagowania myśli Romana Dmowskiego. Niniejsza publikacja chociaż, w skromnym stopniu zamierza nadrobić zaległości w tym zakresie.
Roman Dmowski urodził się 9 sierpnia 1864 r., w podwarszawskiej wówczas miejscowości Kamionek (obecnie dzielnica Warszawy – Praga), w rodzinie rzemieślniczej z drobnoszlacheckim rodowodem. W 1881 r. zakłada w III Gimnazjum w Warszawie tajną organizację uczniowską „Strażnica". Jeszcze w czasie studiów wstąpił do Związku Młodzieży Polskiej (Zet), który był jedną z tajnych organizacji założonych przez Ligę Polską kierowaną przez T. T. Jeża (Miłkowskiego). Liga Polska i Zet powstały w 1887 r. W Warszawie ZMP został zorganizowany przez Zygmunta Balickiego. Dmowski wstąpił do Zetu w 1888 r. i bardzo szybko objął w nim przywództwo. Od grudnia 1889 r. był także członkiem Ligi Polskiej. Swój rodowód polityczny wywodzi od Jana Ludwika Popławskiego, swego nauczyciela „duchowego", ojca nowoczesnej polityki polskiej. Już w czasie studiów podjął polityczną działalność niepodległościową organizując w 1891 r. w setną rocznicę Konstytucji 3 maja pochód studentów warszawskich, będący pierwszą wielką manifestacją polityczną od 1863 r. Od sierpnia 1892 r. do stycznia 1893 r. odsiadywał wyrok w X pawilonie Cytadeli warszawskiej za zorganizowanie manifestacji w dniu 3 maja.
Z jego inicjatywy w lutym 1893 r. rozwiązano Ligę Polską, a na jej miejsce powołano Ligę Narodową. Po zreorganizowaniu Ligi, Dmowski wydał w 1893 r. na polecenie Komitetu Centralnego broszurę pt. Nasz patriotyzm, w której sformułował po raz pierwszy program ruchu narodowego. Zajął w niej stanowisko wszechpolskie (to jest obejmujące wszystkie trzy zabory) i narodowe, w przeciwieństwie do dzielnicowego i klasowego, któremu hołdowała orientacja socjalistyczna.
W 1893 r. za zorganizowanie demonstracji w setną rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja zostaje zesłany na przymusowe osiedlenie w Mitawie w głębi Rosji.
W 1895 r. opuszcza nielegalnie Mitawę i udaje się do Lwowa, gdzie od lipca tegoż roku przejmuje redakcję „Przeglądu Wszechpolskiego" (przemianowanego w styczniu z „Przeglądu Emigracyjnego"). Od stycznia 1896 r. przystąpił również do redagowania pisma J. L. Popławski. W latach 1895-1905 „Przegląd Wszechpolski" był głównym ideowym pismem ruchu narodowego. Ruch narodowo-demokratyczny pod wodzą Dmowskiego, stał się jednym z głównych składników polskiego życia politycznego w początkach XX wieku. Nakaz myślenia na ile było to możliwe, działania politycznego, zgodnego z jednym, wspólnym dla wszystkich Polaków interesem narodowym, był głównym zadaniem sformułowanym w programie ruchu opublikowanym w 1897 r. Od tego roku Liga Narodowa podjęła się tworzenia we wszystkich zaborach stronnictwa politycznego, które mogłoby podjąć legalną działalność. Rok ten powszechnie przyjmuje się jako datę powstania Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego.
W 1902 r. (najpierw w „Przeglądzie Wszechpolskim") ukazała się jedna z najważniejszych książek Dmowskiego Myśli nowoczesnego Polaka. Zawiera podstawową wykładnię zasad, jakimi miał się od tego czasu niezmiennie kierować cały ruch narodowy. A główny sens tej wykładni patriotycznego obowiązku Polaków wobec własnej ojczyzny zawarty jest w Jego własnym stwierdzeniu zamieszczonym we Wstępie: „Jestem Polakiem – więc mam obowiązki polskie: są one tym większe i tym silniej się do nich poczuwam, im wyższy przedstawiam typ człowieka". Książka ta jest na pewno arcydziełem polskiej myśli politycznej. Mimo, że od jej pierwszego wydania minęło ponad 90 lat, w swoim głównym zarysie pozostaje nadal aktualna. Zwłaszcza teraz gdy Polska odzyskuje niepodległość, a naród swoją tożsamość.
Sprostowania i wyjaśnienia wymaga stosunek Dmowskiego do Żydów i innych narodowości i posądzanie go o rzekomy antysemityzm. Przeciwstawiał się jedynie działaniom sił, które miały swe własne cele, częstokroć sprzeczne z polskim interesem narodowym. Podobnie jest z posądzaniem go o rzekomy nacjonalizm. Dmowski wcale nie uważał, co jest istotą skrajnego nacjonalizmu, że naród polski jest narodem szczególnym, ale że po prostu naród polski, tak jak inne narody, ma prawo do obrony kluczowych praw i interesów w swoim kraju, a taką postawę określa się mianem patriotyzmu.
Po wojnie rosyjsko-japońskiej i po rewolucji 1905 r. jak każdy wytrawny polityk – Dmowski zalecał współpracę, a nawet sojusz z partnerem słabszym w danym układzie. Takim partnerem była wówczas Rosja. Cały swój program polityczny, w takim zakresie jaki był wówczas możliwy do ujawnienia zawarł w słynnej publikacji Niemcy, Rosja i kwestia polska wydanej w 1908 r. Dokonał w niej chłodnej, opartej na szerokiej wiedzy, analizy sytuacji politycznej Polski położonej między Rosją a Niemcami. Wnioski jakie z tej analizy wyciągnął, zaszokowały wówczas wielu Polaków i do dzisiaj są aktualne. W czasie I wojny światowej, w sierpniu 1917 r. Dmowski utworzył w Paryżu Komitet Narodowy Polski, złożony z działaczy ze wszystkich trzech zaborów. W 1918 r. obejmuje zwierzchnictwo nad tworzącą się pod dowództwem Józefa Hallera armią polską we Francji. Następnie zyskuje uznanie Komitetu Narodowego za przedstawicielstwo Polski przez państwa sprzymierzone. W 1919 roku jest delegatem Polski na konferencję pokojową w Paryżu. 28 czerwca Dmowski obok Paderewskiego, jako jeden z dwóch polskich sygnatariuszy podpisał w imieniu Polski Traktat Wersalski, który jako pierwszy dokument uznawał Polskę jako państwo w formie prawnomiędzynarodowej oraz ...
martinszklarski