Obwodowy układ nerwowy – część układu nerwowego, do której należą nerwy zbudowane z włókien należących do układu somatycznego i autonomicznego. Nerwy przekazują informacje pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym i poszczególnymi narządami. Część somatyczna obwodowego układu nerwowego składa się z włókien nerwowych czuciowych oraz ruchowych. Włókna te przewodzą impulsy nerwowe pomiędzy receptorami, ośrodkowym układem nerwowym a mięśniami lub gruczołami. Część autonomiczna łączy ośrodkowy układ nerwowy i narządy wewnętrzne, jak np. serce czy żołądek. Obwodowy układ nerwowy obejmuje 12 par nerwów czaszkowych oraz 31 par nerwów rdzeniowych. Uszkodzenia obwodowego układu nerwowego powodują niedowłady lub porażenia mięśni oraz zaburzenia czucia. Niektóre z uszkodzeń nerwów obwodowych związane są z ich uciskiem przez inne struktury anatomiczne (np. zespół cieśni nadgarstka, zespół kanału Guyona[1], zespół kanału łokciowego[1]). Nerwy mogą również ulec uszkodzeniu na skutek urazu.
* tworzą go korzenie rdzeniowe i obwodowe * zabezpiecza odbiór doznań czuciowych oraz przewodzi pobudzenia z ośrodków nerwowych (rdzeń, mózg) do narządów wykonawczych (mięśnie, gruczoły dokrewne)* nerwy obwodowe to związki aksonów pochodzących z komórek, których ciała znajdują się w mózgowiu oraz rdzeniu kręgowym lub zwojach położonych poza obrębem ośrodkowego ukł. nerwowego.* ukł. obwodowy ma dwa rodzaje nerwów : NERWY CZASZKOWE - znajdują się w mózgowiu, jest ich 12 par (oznaczone kolejnymi cyframi rzymskimi)NERWY RDZENIOWE - rozpoczynają się w rdzeniu kręgowym. Jest ich 31 par.* nerw rdzeniowy rozgałęzia się, dając początek nerwom obwodowym. Powstaje z połączenia dwóch korzeni :- grzbietowego (złożonego z włókien czuciowych, który wnika do sznura tylnego rdzenia)- brzusznego (złożonego z włókien ruchowych, wychodzącego ze sznura przedniego) * pierwsza para nerwów rdzeniowych wychodzi między kościa potyliczną a pierwszym kręgiem szyjnym * druga para wychodzi między 1 a 2 kręgiem szyjnym * zgodnie z tą zasadą nerwy rdzeniowe opuszczają kanał kręgowy w części szyjnej (8 par) i piersiowej (12 par)* rdzeń kończy się na wysokości drugiego kręgo lędźwiowego, więc niżej położone nerwy rdzeniowe : lędźwiowe (5 par), krzyżowe (5 par) i guziczne (1 para), tworzą w kanale kręgowym podłużną wiązkę tzw. ogon koński.
NERWY RDZENIOWE (nervi spinales)
- Szyjne (8 par) C
- Piersiowe (12 par) Th
- Lędźwiowe (5 par) L
- Krzyżowe (5 par) S
- Guziczne (zwykle 1 para) Co
C1-4 - głowa
C3-5 - przepona
C5-Th1 - kończyny górne
Th1-12 - tułów
L1-S2 - kończyny dolne
Korzeń przedni (włókna ruchowe i współczulne)
Korzeń tylny (włókna czuciowe i zwój rdzeniowy)
Gałęzie nerwów rdzeniowych:
- Przednia (brzuszna) zawierająca głównie włókna ruchowe, ale też czuciowe i autonomiczne, zaopatruje ściany jam ciała i kończyny – jest najlepiej wykształcona i z niej powstają później nerwy obwodowe
- Tylna (grzbietowa) zawierająca głównie włókna czuciowe ale też ruchowe, zaopatruje skórę i mięśnie tylnej ściany ciała.
- gałęzie oponowe i gałęzie łączące (z pniem współczulnym)
Bóle z powodu ucisku na korzenie nerwów rdzeniowych (dyskopatie, zmiany zwyrodnieniowe, czasem w innych chorobach np. choroby nowotworowe głównie przerzuty do kręgosłupa, ropień „zimny” czyli gruźlica kręgosłupa – z reguły kilka segmentów
Ucisk w części C kręgosłupa:
Ból, nadwrażliwość skóry, osłabienie mięśni
Odcinek Th – bardzo częste tzw neuralgie międzyżebrowe (neuralgia intercostalis) straszące czasem pacjentów bólem w okolicy serca, ale łatwe do odróżnienia – bóle te mają charakter opasujący, z reguły na przebiegu nerwów międzyżebrowych, jednostronnie, wyraźnie nasilające się pod wpływem ucisku, kaszlu, kichaniu, ruchów oddechowych czy ruchów ciała.
W części lędźwiowej najczęściej mamy do czynienia z dyskopatią L4-5 i L5-S1
Powoduje to ból powszechnie nazywany „korzonkami” lub „lumbago”, przeważnie promieniuje zgodnie z zakresem unerwienia uciskanych korzeni nerwów rdzeniowych czyli zgodnie z kiedunkiem włókien nerwu kulszowego (ischialgia) do jednej lub obu kk.dolnych.
Powoduje to rozlane bóle kk.dolnej, ogólna nadwrażliwość skóry w zaopatrywanej nerwowo okolicy i osłabienia mięśni. Np. przy uszkodzeniach na poziomie L4 osłabienie mięśnia piszczelowego przedniego, L5 mięsień prostownik palucha długi a S1 mięsień zginacz palucha długi.
WAŻNIEJSZE SPLOTY NERWOWE
Powstają z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych
SPLOT SZYJNY (plexus cervicalis)
Powstaje z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C1 do C4
Pochodzą z niego:
- nerw przeponowy (głównie od C4, włókna ruchowe i czuciowe do przepony, opłucnej i osierdzia)
- nerwy zaopatrujące mięsnie szyi, głównie głębokie ale też mięsień m.o.s.
SPLOT RAMIENNY (plexus brachialis)
Powstaje z gałęzi przednich nerwów rdzeniowych C5 do Th1
Bardzo rozbudowany
Nerwy odchodzące od splotu ramiennego:
- nerw grzbietowy łopatki (ruch dźwigania łopatki – wzruszanie ramionami) m.równoległoboczne, dolna część m.dźwigacza łopatki
- nerw piersiowy długi do mięśnia zębatego przedniego (odstawanie łopatki przy porażeniu)
- nerw podobojczykowy - m.podobojczykowy (porażenie – odstawanie końca barkowego obojczyka ku przodowi)
- nerw nadłopatkowy – m.nad i podgrzebieniowy oraz włókna czuciowe do stawu barkowo-obojczykowego i ramiennego
- nerwy piersiowe, podłopatkowe
- nerwy piersiowo-grzbietowe m.najszerszy grzbietu
- nerw pachowy często uszkodzony przy zwichnięciach stawu ramiennego –skóra górno-bocznej powierzchni ramienia. Porażenie powoduje zanik mięśnia naramiennego i uniemożliwia odwodzenie ramienia.
- Nerw promieniowy największy nerw splotu ramiennego. Oddaje bardzo dużo gałęzi na swoim przebiegu, zarówno skórnych jak i mięśniowych. Obejmuje swoim zasięgiem ogólnie ujmując 2/3 przyśrodkowe kk.górnej. Zakres unerwienia mięśniowego – mięsień trójgłowy, prostowanie nadgarstka i palców, osłabienie zginania i odwracania przedramienia.
- Nerw łokciowy bardzo często ulega uszkodzeniu. (prąd po uderzeniu w łokieć) zaopatruje ruchowo głównie mięsnie dłoni od strony łokciowej oraz czuciowo te okolice. Porażenie upośledza tuchy w stawie promieniowo-nadgarstkowym oraz właściwie wszystkich palców
- ...
tomasz-wloch