Gosk_ES_jako_aktor[1].pdf

E K O N O M I A S P O Ł E C Z N A T E K S T Y 2 0 0 6

Ilona Gosk

Współautorki: Magdalena Huszcza,

Magdalena Klaus, Karolina Likhtarovich

Ekonomia społeczna

jako aktor rynku pracy

Ilona Gosk

Streszczenie

Jednym z ważniejszych zadań ekonomii społecznej jest integracja grup wykluczonych, między innymi poprzez pracę. Podmioty eko-

nomii społecznej działające na rynku pracy pełnią różne funkcje: pracodawcy, instytucji wspierającej zatrudnienie, dostarczyciela usług

rynku pracy czy rzecznika. W opracowaniu koncentrujemy się na wybranych funkcjach i podmiotach – analizujemy potencjał organizacji

pozarządowych jako pracodawców i opisujemy specyikę świadczonych przez nie usług. Przedstawiamy również spółdzielnie socjalne,

jako podmioty torujące swoim pracownikom wejście na otwarty rynek pracy. W podsumowaniu wskazujemy obszary dalszych poszu-

kiwań, które pozwoliłyby sprecyzować rekomendacje dotyczące formułowania aktywnych polityk rynku pracy w zakresie reintegracji

zawodowej grup wykluczonych.

Autorzy

Ilona Gosk – Prezes Fundacji Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, od 2004 roku menedżer projektu „Bezrobocie – co robić?”, współau-

torka publikacji „Bezrobocie – co robić? Rola organizacji pozarządowych na rynku usług pracy” oraz „Zarządzenie, planowanie i ocena

własnych działań”, publikacja wydana w ramach projektu „Wiedza i doświadczenie”, Warszawa 2006.

Magdalena Huszcza – psycholog, członek zespołu programu „Bezrobocie – co robić?”, realizowanego przez Fundację Inicjatyw

Społeczno-Ekonomicznych.

Magdalena Klaus – andragog, trener, koordynator Szkoły Przedsiębiorczości FISE, członek zespołu programu „Bezrobocie- co robić?”,

realizowanego przez Fundację Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych.

Karolina Likhtarovich – socjolog, członek zespołu programu „Bezrobocie – co robić?”, realizowanego przez Fundację Inicjatyw

Społeczno-Ekonomicznych.

Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych (FISE) to organizacja pozarządowa, założona w 1990 r. Jej misją jest wspieranie pub-

licznych i prywatnych służb zatrudnienia w coraz lepszym działaniu na rzecz aktywizacji zawodowej osób bezrobotnych i poszukują-

cych pracy. FISE wypełnia swoją misję poprzez wspieranie merytoryczne instytucji związanych z rynkiem pracy oraz lobbing na rzecz

rozwiązań systemowych z zakresu usług zatrudnienia. W obszarze zainteresowań organizacji znajdują się również podmioty ekonomii

społecznej, które pomagają swoim beneicjentom w powrocie na rynek pracy.

FISE jest administratorem projektu „W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej”.

Więcej informacji na stronie www.ise.org.pl

Ekonomia społeczna jako aktor rynku pracy

Spis treści

1. Wstęp

2. RynekpracywPolsce

3. Organizacjepozarządowejakousługodawcynarynkupracy

4. Organizacjepozarządowejakopracodawcy

5. Spółdzielniesocjalne

6. Rekomendacjedodalszychposzukiwań

Ilona Gosk

Wstęp

Jedną z ważnych funkcji ekonomii społecznej jest podno-

szenie zatrudnienia, a przez to integracja społeczna grup

wykluczonych.

Funkcja podmiotów ekonomii społecznej aktywnych na ryn-

ku pracy

W przypadku grup wykluczonych z rynku pracy klasyczne

instrumenty (doradztwo zawodowe, pośrednictwo, szko-

lenia) często przynoszą mizerne rezultaty, w szczególności

wtedy, kiedy miarą ich skuteczności jest zdobycie trwałego

zatrudnienia. W takich przypadkach konieczne okazuje się

budowanie całych sekwencji wsparcia, obejmujących rów-

nież doświadczenie pracy, często w warunkach dopasowa-

nych do możliwości i potrzeb danej osoby; doświadczenie,

które pozwoli beneicjentom na nabycie nawyku pracy

i przygotuje ich do wejścia lub powrotu na otwarty rynek

pracy. W przypadku niektórych grup stworzenie miejsca

pracy dopasowanego do możliwości i potrzeb może w ogó-

le warunkować podjęcie zatrudnienia. Z tego punktu widze-

nia podmioty ekonomii społecznej tworzące miejsca pracy

dla grup wykluczonych są jądrem tej ekonomii.

6TVHPEBXDB

SZOLVQSBDZ

1SBDPEBXDB

[BUSVEOJFOJF

TPDKBMOF

*OTUZUVDKBXTQJFSBKŕDB

[BUSVEOJFOJF

3[FD[OJL



Podmioty ekonomii społecznej aktywne na rynku pracy peł-

nią następujące funkcje:

usługodawcy rynku pracy – świadczenie usług takich, jak

szkolenia, poradnictwo, pośrednictwo itp.,

pracodawcy – tworzenie miejsc pracy dedykowanych

grupom wykluczonym,

instytucji wspierającej zatrudnienie – inkubowanie przed-

sięwzięć zatrudnieniowych, pomoc w tworzeniu miejsc

pracy,

rzecznika – występowanie w imieniu grup wykluczonych.

grup społecznych oraz spółdzielnie socjalne, które z de-

inicji powinny pełnić rolę przyczółka dla osób, które nie

potraią się odnaleźć na otwartym rynku. Koncentrujemy

się na tych podmiotach, ponieważ tu dystans inicjatorów

działań do ostatecznych beneicjentów jest stosunkowo

najmniejszy, czasami są to wręcz działania o charakterze sa-

mozatrudnieniowym. Pozwala to mieć nadzieję, że – przy-

najmniej z punktu widzenia beneicjentów – najlepiej od-

powiadają one na ich potrzeby.



W poniższym opracowaniu koncentrujemy się na funkcjach

usługodawcy rynku pracy i pracodawcy oraz na przestrzeni,

na której spotykają się funkcje pracodawcy i instytucji wspie-

rającej zatrudnienie – w obszarze zatrudnienia socjalnego.

W kolejnych rozdziałach scharakteryzujemy rynek pracy

w Polsce, opiszemy organizacje pozarządowe świadczące

usługi rynku pracy i organizacje pozarządowe występujące

w roli pracodawcy dla grup wykluczonych oraz scharaktery-

zujemy spółdzielnie socjalne. W ostatniej części przedstawi-

my rekomendacje do dalszych poszukiwań, których wyniki

powinny być brane pod uwagę przy formułowaniu polityk

zatrudnieniowych.

Podmiotowo opisujemy stowarzyszenia i fundacje używa-

jące instrumentów rynku pracy lub tworzące miejsca pra-

cy w celu trwałego przywrócenia do zatrudnienia różnych

Wstęp

Funkcja podmiotów ekonomii społecznej aktywnych na ryn-

ku pracy

6TVHPEBXDB

SZOLVQSBDZ

1SBDPEBXDB

[BUSVEOJFOJF

TPDKBMOF

*OTUZUVDKBXTQJFSBKŕDB

[BUSVEOJFOJF

3[FD[OJL

Ekonomia społeczna jako aktor rynku pracy

Rynek pracy w Polsce 1

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej podało 4 sierpnia

2006 roku informację, że w Polsce nastąpił największy od 4 lat

spadek bezrobocia. Stopa bezrobocia spadła do 1,7% pro-

cent (w styczniu była na poziomie 18%). Informacja ta jest

bardzo pocieszająca, ale nikt chyba nie ma wątpliwości,

że stopniowy wzrost zatrudnienia spowodowany jest po-

prawiającą się koniunkturą gospodarczą.

zauważalny jest brak kandydatów do pracy o potrzebnych

kwaliikacjach.

Wśród ogółu osób bezrobotnych można wyróżnić wiele

grup o wyraźnej specyice i wyjątkowo podatnych na wy-

kluczenie z rynku pracy. Należą do nich osoby długotrwale

bezrobotne, mieszkańcy obszarów wiejskich, niepełno-

sprawni itp. Poniżej opisujemy niektóre z nich.

Największym wyzwaniem polskiego rynku pracy jest bardzo

niska stopa zatrudnienia i aktywności zawodowej. Zaledwie

,2% ludzi w Polsce jest aktywnych zawodowo (zgodnie

z celami Strategii Lizbońskiej odsetek ten powinien wyno-

sić 70%). Wśród osób biernych zawodowo % zniechęciło

się do poszukiwania pracy, 2% osób jako przyczynę bier-

ności podaje chorobę lub niesprawność, choć w ostatnim

przypadku podejrzewać należy, że wiele spośród tych osób

mogłoby przyjąć aktywną postawę, gdyby nie obawiało się

utraty różnego rodzaju zasiłków i gdyby usunąć różnorodne

bariery utrudniające wejście na rynek pracy. Kolejną dużą

grupą (ponad 1% nieaktywnych zawodowo) są renciści

i emeryci, którzy uciekli przed bezrobociem na wcześniejsze

emerytury.

Szacuje się, że bezrobocie na obszarach wiejskich wynosi

około 1 341 000 osób. Dodatkowo istnieje bezrobocie ukry-

te w rolnictwie – 900 000 osób będących członkami rodzin

użytkujących gospodarstwa rolne jest z ekonomicznego

punktu widzenia osobami zbędnymi. Szczególną kategorię

wśród bezrobotnych stanowią byli pracownicy PGR i ich

rodziny. W latach 1989-2000 liczba zatrudnionych w byłych

PGR spadła z 40 000 do około 120 000. Dużym problemem

tej grupy jest niskie wykształcenie (43% mieszańców wsi

ma zaledwie podstawowe wykształcenie – w miastach 24%,

a wykształcenie wyższe zaledwie 4,3% – w miastach 13,7%)

oraz bardzo niska mobilność, co w zestawieniu z niskim po-

pytem na pracę obniża szanse na zatrudnienie.

Uważa się, że bezrobocie strukturalne stanowi 80% całości

stanu bezrobocia. Bezrobotni z tej grupy charakteryzują się

zazwyczaj niskimi kwaliikacjami, niską mobilnością, niską

przedsiębiorczością, ich bezrobocie przyjmuje charakter

długotrwały.

Niepełnosprawni stanowią 14,3% społeczeństwa polskie-

go. Dane GUS podają, że aż 80% osób niepełnosprawnych

w Polsce funkcjonuje poza rynkiem pracy. I choć coraz częś-

ciej pojawia się myślenie o osobie niepełnosprawnej jako

pełnosprawnym pracowniku, to nadal pozostają olbrzymie

bariery techniczne (niemożność dojazdu do miejsca pracy,

dostania się do budynku) i administracyjne (problemy z uzy-

skaniem doinansowania do tworzenia miejsc pracy, mała

elastyczność form tego doinansowania).

Znaczna część bezrobotnych pozostających bez pracy

od ponad roku i dłużej nie jest w stanie przystosować się

do nowo tworzonych miejsc pracy. Badania popytu na pracę

GUS z 200 roku i badania przedsiębiorstw przeprowadzone

przez NBP w 2003 roku wskazują, iż w 1/ przedsiębiorstw

Wśród grup o małej liczebności, ale charakteryzujących się

wyjątkowo dużym problemem z uzyskaniem pracy, a przez

to często podlegających stałemu wykluczeniu są między

innymi osoby opuszczające zakłady karne, osoby chore psy-

chicznie, bezdomni, imigranci, mniejszości narodowe. Poni-

żej kilka przykładów specyiki różnych grup.

1. W oparciu o: M. Boni, I. Gosk, B. Piotrowski, J. Tyrowicz, J.J. Wygnański, Bezrobocie – co robić?

Rola organizacji pozarządowych na rynku pracy, Warszawa 2006.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: